Bauxite Việt Nam

Nguồn: Courrier International ngày 13.10.2011

Phạm Toàn dịch

Năm 2010, một đợt bùn đỏ mang chất độc từ nhà máy alumin Ajka như thủy triều tràn về các làng xung quanh. Hôm nay vùng này đã được phục hồi. Một tấm gương soi.

Bùn độc của nhà máy Ajka, thảm họa ngày 4 tháng Mười năm 2010 tại Hungary. © DR

Một năm sau thảm kịch ở làng Kolontár và làng Devecser, chúng tôi quay lại hai ngôi làng Hungary này nơi đã bị nhấn chìm trong đợt nước mang độc tố tràn ra từ một nhà máy alumin địa phương. Thảm họa này là một thử thách với chính quyền Hungary, một phép đo dường như là họ đã cao tay vượt qua nổi. Ngày 4 tháng Mười năm 2010, hai làng nằm ở phía Tây Hungary đã bị chìm dưới một dòng thác bùn đỏ. Không dưới 700.000 mét khối nước có chứa độc tố ăn mòn [nhà máy này dùng kỹ thuật hòa tan xút ăn da để sản xuất oxit nhôm, loại kỹ thuật tạo ra rất nhiều bùn lỏng có độ pH rất cao], đã tràn ra khỏi các bể chứa của nhà máy alumin Ajka. Thảm họa này làm mười người chết và 150 người bị thương, phá hủy hàng chục khu dân cư và toàn bộ cây cỏ trên khu vực hay xã này.

Một năm sau sau vụ “làn sóng đỏ” này, cuộc sống đã trở lại ở Kolontár và Devecser. Dân chúng đã trở về những ngôi nhà mới và giới chức địa phương tự khen là đã nhanh chóng phản ứng trước thảm kịch. Thoạt nhìn thì thấy xã Kolontár đang sống êm đềm. Những người sống sót sau vụ thảm họa nay đã dọn về ngôi làng như thể được một bàn tay vô hình cho mọc chồi lên trên đồi, cao hơn vị trí cũ. Nhưng các dấu tích thảm họa vẫn còn thấy rõ: đường sá phủ một lớp tráng màu đỏ trên bề mặt, và cả những đồ vật như xe đạp và các thứ đồ bỏ đi khác bên vệ đường cũng thế. Erzsi Juhász là một nạn nhân chính của “cơn Tận Thế màu đỏ” này. Người đàn bà 30 tuổi sinh sống ở Kolontár này có hai con. Đứa con gái nhỏ của bà khi lũ bùn xảy ra mới 14 tháng, đã chết và con gái lớn khi đó lên 4 thì chút nữa bị mù. “Tất cả bắt đầu với một tiếng ầm trầm đục. Khi đó tôi còn ở trong bếp. Năm phút sau, cả ngôi nhà tôi đã đầy bùn đỏ”, chị vừa khóc vừa kể. Con nhỏ của bà bị sóng bùn đỏ cuốn đi, còn cháu bé kia thì bị bỏng mắt. Số phận trớ trêu, chồng chị và em rể chị đều làm trong nhà máy alumin đó.

Chính quyền Hungary đã thống kê chính xác tất cả những ai mất nhà hoặc thương tích, đề phòng khai man. Việc tái thiết xã này tốn tất cả là 130 triệu euro. Các doanh nghiệp được Nhà nước kêu gọi làm công việc tái thiết này đã không tính đến lợi nhuận. Những nạn dân được quyền di cư sang các khu vực khác, nhưng chỉ có ba mươi người trong tổng số tám trăm người bị nạn di chuyển. Do chỗ nguồn sống của một phần ba số dân hai xã là nông nghiệp, nên chính quyền đã đào bóc 30 centimet đất trên toàn bộ diện tích trồng trọt bị ngập nước có xút. Không bóc đi như thế thì chẳng trồng trọt gì được.

472 triệu euro phạt

Cho tới nay, cả Nhà nước Hungary lẫn các chuyên gia đều không thể tiên đoán được trong những năm tới sức khỏe của người dân các vùng này sẽ bị tác hại tới đâu. ­

“Hàng ngày, người ta vẫn đo độ pH trong nước, đo chất lượng khí trời và đất. Dân vẫn còn sợ lắm, họ không uống nước vòi và chọn cách mua nước đóng chai thôi. Không thể trách họ được, xã trưởng Károly Tili nói. Nhà máy alumin Ajka, bị coi là thủ phạm rò rỉ chất độc, đã bị tuyên phạt 472 triệu euro vì vụ thảm họa môi trường này. Ban giám đốc nhà máy cho biết họ không thể trả món tiền phạt này. Nhà máy đã thực sự tham gia vào việc thống kê các thiệt hại. Nhà máy mất toàn bộ khách hàng, chẳng còn ai muốn dây với một doanh nghiệp mang cái vạ tầy đình này.

Tham khảo

Vụ vỡ đê bao hồ chứa tại xí nghiệp Magyar Alumin Ajka là nguyên nhân thảm họa bùn đỏ ngày 4 tháng Mười năm 2010. Hơn một triệu mét khối bùn đỏ – có lẫn cả nước thải khai khoáng chứa kim loại nặng – đã tràn ra bảy ngôi làng. Theo tổ chức phi chính phủ Greenpeace, tác hại môi trường rất lớn. Ngảy cả khi chính phủ có những biện pháp giải ô nhiễm hữu hiệu, thì các tổ chức bảo vệ môi trường vẫn không hài lòng. Các tổ chức này cho rằng bụi bùn đỏ khô đã thâm nhập vào đất và vào những lớp nước ngầm. Những phân tử bụi bùn đỏ này chứa kim loại nặng. Ngoài ra, sông Danube nằm kề đó cũng bị bùn đỏ và nước có độc tố trôi xuống, song“chẳng bị pháp luật quốc tế xét đến”, tổ chức Robin des bois nhấn mạnh. Sau nữa, các nhà hoạt động xã hội trách chính phủ Hungary không quan tâm đến việc quản lý các chất thải công nghiệp như các hồ chứa bùn đỏ này. Mới đây thôi, một bể chứa tương tự cũng bị tổ chức Greenpeace phát hiện là đặt nằm quá gần sông Danube.