Bauxite Việt Nam

The Economist

Vũ Ngọc Chi Biên dịch

Làm thế nào để kiểm soát sự đối đầu ngày càng gia tăng giữa Hoa Kỳ và một nước Trung Quốc đang trỗi dậy?

Chiến tranh thương mại không phải là một nửa của cuộc cạnh tranh. Hoa Kỳ và Trung Quốc đang đấu với nhau trong mọi lĩnh vực, từ chất bán dẫn đến tàu ngầm và từ các bộ phim bom tấn đến thám hiểm mặt trăng. Hai siêu cường đã từng tìm kiếm một thế giới mà đôi bên cùng có lợi. Ngày nay, chiến thắng dường như liên quan đến việc đối thủ bại trận, một sự sụp đổ khiến Trung Quốc phải vĩnh viễn tuân theo trật tự của Mỹ; hoặc một nước Mỹ khiêm tốn, rút lui khỏi phía tây Thái Bình Dương. Đó là một loại chiến tranh lạnh mới, có thể không mang lại chiến thắng cho một phe nào cả.

Như bài tường thuật đặc biệt của chúng tôi trong số báo tuần này giải thích, các mối quan hệ siêu cường đã trở nên tồi tệ. Mỹ phàn nàn rằng Trung Quốc gian lận trên con đường làm bá chủ, bằng cách đánh cắp công nghệ, và phô trương sức mạnh ở Biển Đông và bắt nạt các nước có chế độ dân chủ như Canada và Thụy Điển, đang trở thành mối đe dọa cho nền hòa bình toàn cầu. Trung Quốc bị vướng mắc giữa giấc mơ giành lại vị trí xứng đáng ở châu Á và nỗi lo sợ rằng một nước Mỹ mệt mỏi, ghen tị sẽ ngăn chặn sự trỗi dậy của nó bởi vì nước này không thể chấp nhận sự suy yếu của chính mình.

Tiềm năng cho thảm họa hiện ra lờ mờ. Dưới thời Hoàng đế Wilhelm II, Đức lôi kéo thế giới vào một cuộc chiến tranh; Mỹ và Liên Xô đùa giỡn với thảm họa chiến tranh hạt nhân. Ngay cả khi Trung Quốc và Hoa Kỳ kịp thời ngưng cuộc xung đột, thế giới sẽ phải chịu phí tổn khi tăng trưởng chậm lại và các vấn đề hư hại còn tồn tại do thiếu hợp tác.

Cả hai bên cần phải cảm thấy an toàn hơn, nhưng cũng phải học cách sống chung trong một thế giới có độ tin cậy thấp. Không ai nên nghĩ rằng đạt được điều này sẽ dễ dàng hoặc nhanh chóng.

Sự cám dỗ là loại trừ Trung Quốc, vì Mỹ đã thành công khi cho Liên Xô ra rìa – không chỉ Hoa Vi, hãng cung cấp các công cụ viễn thông 5G, tuần này đã bị ngăn chặn bởi hai sắc luật, mà gần như tất cả công nghệ Trung Quốc đều bị chặn. Tuy nhiên, với Trung Quốc, những rủi ro mang lại rất nhiều hủy hoại mà các nhà hoạch định chính sách đang tìm cách tránh. Chuỗi cung ứng toàn cầu có thể được thực hiện mà không cần Trung Quốc, nhưng chỉ với phí tổn rất lớn.

Trên giá trị danh nghĩa, thương mại Mỹ-Xô vào cuối những năm 1980 là 2 tỷ đô la một năm; thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc hiện là 2 tỷ đô la một ngày. Đối với các công nghệ quan trọng như sản xuất chip và 5G, thật khó có thể nói nơi nào thương mại kết thúc và an ninh quốc gia bắt đầu. Nền kinh tế của các đồng minh Mỹ ở châu Á và châu Âu phụ thuộc vào thương mại với Trung Quốc. Chỉ có một mối đe dọa rõ ràng có thể thuyết phục họ cắt các mối quan hệ của họ với nước này.

Thật không khôn ngoan khi Mỹ chỉ ngồi chờ. Không có định luật vật lý nào nói rằng điện toán lượng tử, trí tuệ nhân tạo và các công nghệ khác phải được các nhà khoa học có quyền tự do bỏ phiếu giải mã. Ngay cả khi các chế độ độc tài có xu hướng dễ đỗ vỡ hơn các nước dân chủ, Chủ tịch Tập Cận Bình đã tái khẳng định sự kiểm soát của đảng và bắt đầu khuếch trương sức mạnh của Trung Quốc ra khắp thế giới. Một phần là vì, một ít người tin rằng, Đảng Cộng hòa và Dân chủ đoàn kết khi Mỹ phải hành động chống lại Trung Quốc. Nhưng bằng cách nào?

Để bắt đầu, Mỹ cần ngừng làm suy yếu sức mạnh của chính mình và thay vào đó hãy dựa vào chúng. Trong khi người di cư rất quan trọng đối với sự đổi mới, những rào cản của chính quyền Trump đối với nhập cư hợp pháp là tự đánh bại mình. Tương tự, việc [chính quyền Trump] chê bai thường xuyên đối với bất kỳ lĩnh vực khoa học nào không phù hợp với chương trình nghị sự của họ và những nỗ lực cắt giảm tài trợ khoa học (may mắn là bị Quốc hội đảo ngược) [cũng làm suy yếu sức mạnh Mỹ].

Một trong những thế mạnh khác nằm trong các liên minh của Mỹ và các tổ chức là quy tắc mà họ thiết lập sau Đệ Nhị Thế Chiến. Nhóm của Trump tấn công các quy tắc này, thay vì hỗ trợ các tổ chức; tấn công Liên minh châu Âu và Nhật Bản về thương mại, thay vì làm việc với các nước này để thúc ép Trung Quốc thay đổi.

Dù quyền lực cứng của Mỹ ở châu Á trấn an các đồng minh của mình, nhưng [quyền lực mềm có tác dụng không kém], trong khi Tổng thống Donald Trump có xu hướng phớt lờ cách thức quyền lực mềm thắt chặt các liên minh.

Thay vì nghi ngờ về luật pháp ở Mỹ và mặc cả về việc dẫn độ một giám đốc điều hành Hoa Vi từ Canada, Trump nên chỉ ra rằng, Trung Quốc đã dựng lên một nhà nước giám sát chống lại người thiểu số Duy Ngô Nhĩ ở phía tây tỉnh Tân Cương.

Cũng để tập trung vào sức mạnh của mình, Mỹ cần tăng cường quốc phòng. Điều này liên quan đến quyền lực cứng khi Trung Quốc gia tăng vũ trang, kể cả trong các lĩnh vực mới như không gian và không gian mạng. Nhưng nó cũng có nghĩa là tạo sự cân bằng giữa bảo vệ sở hữu trí tuệ và duy trì dòng chảy ý tưởng, con người, vốn và hàng hóa. Khi các trường đại học và Thung lũng Silicon chế giễu những giới hạn về an ninh quốc gia, họ đang ngây thơ hoặc thiếu tôn trọng. Nhưng khi những nhân vật diều hâu quá khích, kêu gọi loại trừ các công dân Trung Quốc và sự đầu tư của Trung Quốc, họ quên rằng sự đổi mới của Mỹ phụ thuộc vào một mạng lưới toàn cầu.

Mỹ và các đồng minh có quyền hạn rộng lớn để đánh giá ai sẽ mua cái gì. Tuy nhiên, phương Tây biết quá ít về các nhà đầu tư và các đối tác Trung Quốc của các doanh nghiệp liên doanh và các liên kết của họ với nhà nước. Suy nghĩ sâu hơn về những gì các ngành công nghiệp coi là nhạy cảm sẽ tránh được sự bốc đồng để cấm mọi thứ.

Đối phó với Trung Quốc cũng có nghĩa là tìm cách tạo niềm tin. Những hành động mà Mỹ dự định là để phòng thủ có thể xuất hiện trong mắt Trung Quốc như là một sự gây hấn được thiết kế để ngăn chặn nước này. Nếu Trung Quốc cảm thấy phải chống trả, một vụ va chạm hải quân trên Biển Đông có thể leo thang. Hoặc chiến tranh có thể theo sau một cuộc xâm lược Đài Loan bởi một nước Trung Quốc giận dữ, có tinh thần quốc gia quá lố.

Do đó, một sự phòng thủ mạnh mẽ hơn, cần một chương trình nghị sự thúc đẩy thói quen làm việc cùng nhau, như khi Mỹ và Liên Xô bàn về việc giảm vũ khí thay vì đe dọa hủy diệt lẫn nhau. Trung Quốc và Mỹ không cần phải đồng ý khi họ sống theo các quy tắc là vì lợi ích của họ. Không thiếu các dự án để cùng nhau thực hiện, bao gồm Bắc Hàn, các quy tắc về không gian, chiến tranh mạng và biến đổi khí hậu, nếu ông Trump chịu đối mặt với vấn đề này.

Một chương trình nghị sự như vậy đòi hỏi nghệ thuật lãnh đạo một đất nước ở tầm cao và có tầm nhìn. Ngay bây giờ những thứ này đang thiếu. Ông Trump chế nhạo lợi ích toàn cầu, và những người ủng hộ ông đã mệt mỏi với việc Mỹ đóng vai trò là cảnh sát thế giới. Trong khi đó, Trung Quốc có một vị tổng thống muốn khai thác giấc mơ về sự vĩ đại của quốc gia như một cách biện minh cho sự kiểm soát toàn diện của Đảng Cộng sản. Ông ta ngồi trên đỉnh cao của hệ thống, xem cam kết của cựu tổng thống Mỹ, Barack Obama, như một thứ để lợi dụng. Các nhà lãnh đạo tương lai có thể cởi mở hơn với sự hợp tác giác ngộ, nhưng không có gì đảm bảo cho điều đó cả.

Ba thập kỷ sau khi Liên Xô sụp đổ, thời điểm đơn cực đã kết thúc. Tại Trung Quốc, Mỹ phải đối mặt với một đối thủ lớn tự tin khao khát trở thành số một. Các mối quan hệ kinh doanh và lợi nhuận được sử dụng để thắt chặt mối quan hệ, lại trở thành một vấn đề nữa để tranh đấu. Trung Quốc và Mỹ hơn bao giờ hết cần tạo ra các quy tắc, giúp kiểm soát thời đại phát triển nhanh chóng của sự cạnh tranh siêu cường. Bây giờ, cả hai nước đều xem các quy tắc là những thứ để phá vỡ.

Bản gốc: https://www.economist.com/leaders/2019/05/16/a-new-kind-of-cold-war

Nguồn bản dịch: https://baotiengdan.com/2019/05/17/doi-dau-giua-hoa-ky-va-trung-quoc-mot-loai-chien-tranh-lanh-moi/