Bí ẩn tâm lý của Donald Trump
Eric W. Dolan
Thái độ và hành vi của Trump (và những người ủng hộ ông ấy) đối với Zelenskyi làm cho rất nhiều người, kể cả tôi từng có cảm tình với quan điểm DEI của ông ấy, kinh ngạc. Ví dụ như ông ấy nói Zelenskyi là “nhà độc tài” (*), nó vô lý đến như thế, mà vẫn có nhiều người ủng hộ ông ấy! Tôi nghĩ những người ủng hộ ông ấy cũng là con người như chúng ta, tức phải có lý trí phân biệt đúng vs sai chứ. Nhưng không, các đồng hương tôi bên Mỹ vẫn một lòng ủng hộ Trump vô điều kiện và mạt sát Zelenskyi!
Tại sao?
Như thường lệ, tôi tìm đến tâm lý học để có câu trả lời. Tôi mê tâm lý học mà. Tôi phát hiện ra một trang psypost.org chuyên sưu tầm những nghiên cứu tâm lý học về Trump [1]. Rất thú vị. Tôi tìm thấy bài dưới đây, nhan đề (dịch) "Bí ẩn tâm lý của Donald Trump: phát hiện bất ngờ của 20 nghiên cứu" (The psychological puzzle of Donald Trump: Eye-opening findings from 20 studies) [2].
Thấy bài có ích quá, tôi dịch và chia sẻ để chúng ta hiểu hơn về nhân vật Trump. Phần nhận xét của tôi là ở dưới bài.
Dựa trên 20 nghiên cứu tâm lý học, có thể nói rằng Trump là người có xu hướng độc đoán (authoritarianism), ái kỷ (narcissism) và độc ác (sadistic). Những đặc điểm đó phù hợp với hội chứng rối loạn nhân cách. Cả người ủng hộ lẫn chống ông đều đồng ý ông mắc chứng rối loạn nhân cách.
Sự trỗi dậy về chánh trị của Donald Trump vào năm 2016 vừa bất ngờ vừa gây tranh cãi. Nó làm rung chuyển nền chánh trị Mỹ đến tận gốc rễ. Ông không xuất thân từ chánh trị, mà từ kinh doanh bất động sản và truyền hình thực tế. Do vậy, Trump lên làm tổng thống đã thách thức mọi quy tắc thông thường. Lối nói chuyện hỗn láo, phong cách giao tiếp thô thiển, và sức hút dân túy của ông đã làm mê hoặc hàng triệu người, nhưng cũng đồng thời đẩy xa hàng triệu người khác.
Hiện tượng ủng hộ Trump từ đó trở thành tâm điểm chú ý của các nhà tâm lý học, xã hội học và khoa học chánh trị. Những học giả này khao khát muốn hiểu điều gì thúc đẩy lòng trung thành mãnh liệt từ nhóm cử tri ủng hộ ông. Những yếu tố tâm lý nào đã góp phần vào sự ủng hộ không lay chuyển dành cho một người liên tục phá vỡ chuẩn mực chánh trị? Dưới đây, chúng ta khám phá một số nghiên cứu đã cố gắng trả lời những câu hỏi này.
Hành trình đến Toà Bạch Cung của Trump hoàn toàn phi truyền thống. Theo truyền thống, các tổng thống Mỹ thường rèn luyện trong chánh trị hoặc quân đội trước khi tranh cử vị trí cao nhứt. Tuy nhiên, Trump không có cả hai. Kinh nghiệm của ông nằm ở kinh doanh và giải trí, khiến bước nhảy vọt lên tổng thống trở nên khác thường và chưa từng có tiền lệ.
Ông Trump nổi tiếng với tư cách là một ông trùm bất động sản và ngôi sao truyền hình thực tế. Sự nổi tiếng đó đã đem lại cho ông một lợi thế vô song, điều mà ông tận dụng một cách tài tình trong chiến dịch tranh cử. Ông tránh xa các chiến lược chánh trị truyền thống, thay vào đó dựa vào các cuộc meeting lớn, phủ sóng rộng rãi hệ thống truyền thông, và duy trì sự hiện diện mạnh trên mạng xã hội.
Ngoài ra, những lời lẽ dân túy của Trump, bao gồm cam kết “làm sạch đầm lầy” và đặt “nước Mỹ lên trên hết”, đã gây tiếng vang đối với một phần lớn cử tri. Nhưng chiến lược dân tuý này của ông cũng gây chia rẽ sâu sắc, vì nó bỏ qua các chuẩn mực chánh trị và giữ lập trường đối đầu với giới chánh trị truyền thống. Sự nổi lên của Trump đã vượt qua dự đoán của các nhà phân tích và thăm dò chánh trị, khiến chiến thắng của ông trong cuộc bầu cử năm 2016 càng đáng kinh ngạc hơn.
Bản chất bất ngờ của sự thăng tiến của Trump đã dẫn đến một làn sóng nghiên cứu khoa học nhằm hiểu sức hút của ông và những tác động rộng lớn hơn từ nhiệm kỳ tổng thống của ông. Qua các nghiên cứu này, các học giả đã khám phá một loạt các yếu tố tâm lý và xã hội có thể giải thích sự ủng hộ nhiệt tình của các nhóm cử tri dành cho Trump. Dưới đây là 20 nghiên cứu cung cấp cái nhìn sâu sắc về tâm lý của những người ủng hộ Trump và tác động từ sự thăng tiến chánh trị của ông.
1. Chia rẽ đạo đức xã hội dẫn đến sự ủng hộ các lãnh đạo mạnh
Một nghiên cứu công bố trên Political Psychology phát hiện rằng cảm nhận về sự chia rẽ đạo đức trong xã hội sẽ làm tăng sự ủng hộ cho các lãnh đạo độc đoán. Các nhà nghiên cứu khảo sát người tham gia ở Mỹ, Anh và Úc, nhận thấy rằng những người cảm nhận sự suy giảm đạo đức xã hội có xu hướng ủng hộ các lãnh đạo như Donald Trump, người mà họ tin có thể khôi phục trật tự. Nghiên cứu còn cho thấy nhận thức về sự phân cực đạo đức khiến người ta ưa chuộng các lãnh đạo mạnh, phá vỡ qui tắc, hứa hẹn thách thức hiện trạng.
2. Tính cách hung hãn độc đoán và ưu thế nhóm (group-based dominance) ở những người ủng hộ Trump
(Tôi xin mở ngoặc giải thích khái niệm 'ưu thế nhóm' là xu hướng ủng hộ hoặc duy trì sự thống trị của một nhóm (thường là nhóm mà cá nhân đó thuộc về, như chủng tộc, giai cấp, hay tôn giáo) lên trên các nhóm khác. Họ có niềm tin rằng nhóm của mình nên có vị trí cao hơn trong hệ thống thứ bậc xã hội và sẵn sàng sử dụng các biện pháp (như quyền lực hoặc bạo lực) để bảo vệ vị trí đó).
Một nghiên cứu đăng trên tập san Social Psychological and Personality Science phân tích đặc điểm tâm lýcủa người ủng hộ Trump trong cuộc bầu cử sơ bộ 2016. Kết quả cho thấy mặc dù chủ nghĩa độc đoán cánh hữu (nói chung) không phân biệt người ủng hộ Trump với các ứng viên Cộng hòa khác, nhưng những người ủng hộ Trump đặc biệt nổi bật bởi tánh cách hung hãn độc đoán và thích ưu thế đám đông. Điều này ám chỉ sự ưa thích của họ đối với việc duy trì sự vượt trội của nhóm mình (phe bảo thủ) so với các nhóm khác. Kết quả cho thấy sức hút của Trump phần nào bắt nguồn từ những khuynh hướng độc đoán và ưu thế này.
3. Bất an nam tính (Masculine insecurity) và chánh trị hung hãn
(Xin mở ngoặc để giải thích: Bất an nam tính là khái niệm trong tâm lý học chỉ trạng thái lo lắng hoặc cảm giác không an toàn của một người (thường là nam giới) khi họ cảm thấy cái nam tính của mình bị đe dọa hoặc không đáp ứng được các kỳ vọng xã hội về người 'đàn ông đích thực' (như mạnh mẽ, quyền lực, hay kiểm soát). Điều này có thể xuất phát từ áp lực xã hội, thất bại cá nhân, hoặc sự thay đổi vai trò giới trong xã hội hiện đại).
Một nghiên cứu công bố trên tập san Personality and Social Psychology Bulletin phát hiện mối liên hệ giữa bất an nam tính và sự ủng hộ các chánh sách chánh trị hung hãn của Trump ủng hộ. Nghiên cứu chỉ ra rằng đàn ông cảm thấy cái nam tính của mình bị đe dọa có xu hướng tán thành các chánh sách hung hãn và ủng hộ các lãnh đạo như Trump, người thể hiện một hình ảnh mạnh mẽ và không khoan nhượng. Hiện tượng này được giải thích một phần bởi khái niệm 'nam tính lung lay, mà theo đó đàn ông cố khẳng định lại cái nam tính của mình qua các lập trường chánh trị hung hãn.
4. Tác động của nhiệm kỳ Trump lên định kiến
Một loạt 13 nghiên cứu với hơn 10.000 người tham gia, công bố trên tập san Nature Human Behavior, xem xét sự thay đổi trong định kiến chủng tộc và tôn giáo ở người Mỹ trong nhiệm kỳ Trump. Các nhà nghiên cứu phát hiện rằng định kiến tăng ở người ủng hộ Trump, trong khi giảm ở người phản đối ông. Điều này cho thấy lời lẽ của Trump có thể đã định hình lại chuẩn mực xã hội, khiến việc thể hiện định kiến trở nên chấp nhận được hơn trong nhóm ủng hộ ông.
5. Đơn giản và hạnh phúc ở người ủng hộ Trump
Nghiên cứu công bố trên tập san Social Psychological and Personality Science phát hiện người ủng hộ Trump có xu hướng dùng ngôn ngữ tích cực hơn và ít phức tạp hơn về nhận thức so với người ủng hộ Biden. Nghiên cứu cho thấy người ủng hộ Trump có suy nghĩ đơn giản và phân loại rõ ràng hơn, điều này có thể liên quan đến mức độ hạnh phúc và hài lòng cao hơn với lựa chọn chính trị của họ.
6. Nhận thức cứng nhắc và tình người ấm áp
Nghiên cứu công bố trên Journal of Social and Political Psychology phát hiện người ủng hộ Trump có xu hướng cứng nhắc về nhận thức và ít ấm áp trong giao tiếp, so với người ủng hộ ứng viên Dân chủ. Ngay cả trong số những người tự do cực đoan, nghiên cứu cho thấy sự cứng nhắc nhận thức ít rõ rệt hơn so với người ủng hộ Trump.
7. Lưỡng lự đối với Trump
Nghiên cứu trên PLOS ONE nhấn mạnh sự lưỡng lự (thích hay không thích) mà nhiều người cảm nhận về Trump. Khoảng 40% sinh viên đại học thể hiện sự lẫn lộn trong thái độ đối với Trump. Họ vừa ngưỡng mộ Donald Trump vì sự mạnh mẽ của ông, nhưng đồng thời không thích ông vì phong cách gây tranh cãi. Kết quả này cho thấy các cuộc thăm dò ý kiến chánh trị thường bỏ qua sự phức tạp về thái độ của cử tri. Sự lưỡng lự này có thể đã góp phần vào kết quả bất ngờ của cuộc bầu cử 2016.
8. Rối loạn nhân cách của Trump
Nghiên cứu công bố trên Clinical Psychological Science cho thấy rằng cử tri Mỹ, bất kể xu hướng chánh trị, đều nhận thấy Donald Trump có các đặc điểm liên quan đến rối loạn nhân cách tàn ác (sadistic) và tự ái. Những người ủng hộ và những người chống Trump đều đánh giá ông có mức độ rối loạn nhân cách cao. Nghiên cứu nhấn mạnh rằng cử tri không hẳn chia rẽ về nhân cách của Trump, mà chỉ chia rẽ về sự phù hợp của ông làm lãnh đạo.
9. Ái kỷ và sự ủng hộ Trump
Nghiên cứu công bố trên Journal of Social Psychology khám phá mối quan hệ giữa ái kỷ và sự ủng hộ Trump. Các nhà nghiên cứu phát hiện rằng những người mang tánh ái kỷ thích ủng hộ Trump, qua các quan điểm như chống di dân nhập cư lậu và niềm tin độc đoán cánh hữu. Kết quả này cho thấy sức hút của Trump có thể phần nào bắt nguồn từ sự đồng điệu với khuynh hướng ái kỷ của một số người ủng hộ ông.
(Ghi thêm như là giải thích: Hội chứng ái kỷ / narcissism là một rối loạn nhân cách, theo đó người mắc chứng này có xu hướng yêu bản thân mình quá mức, tự coi mình là trung tâm, và thường thiếu sự đồng cảm với người khác. Họ khao khát được ngưỡng mộ, có cảm giác tự cao, và đôi khi tỏ ra kiêu ngạo hoặc thờ ơ với cảm xúc của người xung quanh).
10. Đặc điểm ái kỷ ở người ủng hộ Trump
Tương tự, nghiên cứu trên PLOS ONE phát hiện những người ủng hộ Trump có xu hướng ái kỷ như ông ấy. Nghiên cứu còn cho thấy những người này có thể bị thu hút bởi tánh cách vĩ cuồng và hung hãn của Trump.
11. Thái độ chủng tộc và phân cực
Nghiên cứu trên Political Psychology phát hiện chiến dịch tranh cử năm 2016 của Trump có tác động phân cực lên thái độ chủng tộc của người Mĩ da trắng. Những người ủng hộ Trump có xu hướng phi nhân hóa người da đen sau bầu cử, trong khi người phản đối trở nên đồng cảm hơn. Sự phân cực này nhấn mạnh sự chia rẽ chủng tộc ngày càng sâu sắc do lời lẽ của Trump làm trầm trọng thêm.
12. Đồng nhứt đạo đức và ủng hộ chính trị
Nghiên cứu trên Political Psychology phát hiện cử tri có xu hướng điều chỉnh quan điểm đạo đức để phù hợp với ứng viên họ ưa thích. Nghiên cứu nhận thấy những người ủng hộ Trump đặc biệt có khả năng điều chỉnh niềm tin đạo đức để giảm mâu thuẫn với lập trường của ông. Điều này cho thấy lãnh đạo chánh trị có thể ảnh hưởng đáng kể đến niềm tin đạo đức của cử tri (chứ không phải ngược lại).
13. Hiệu quả của chiến lược đặt biệt danh của Trump
Nghiên cứu trên Journal of Political Marketing xem xét hiệu quả của việc Trump dùng biệt danh cho đối thủ chánh trị, như “Joe Ngái ngủ” (Sleeping Jose) cho Joe Biden. Nghiên cứu phát hiện dù nhiều người nhớ các biệt danh đó, họ không nhứt thiết tin vào ý nghĩa tiêu cực của nó. Nghiên cứu cho rằng chiến lược 'đặt tên' này không làm thay đổi ý kiến cử tri.
14. Niềm tin tôn giáo và sự ủng hộ Trump
Một bài báo trên tập san Politics and Religion lý giải rằng người Cơ đốc Phúc âm da trắng tự xem mình là tôn giáo thiểu số, có xu hướng tin rằng việc Trump đắc cử là một ý tưởng của Chúa. Các tác giả lý giải rằng cảm giác tôn giáo mình bị đe dọa có thể đóng vai trò quan trọng trong sự ủng hộ không lay chuyển của người Cơ đốc Phúc âm da trắng dành cho Trump.
15. Dân túy và hành vi phạm tội
Nghiên cứu trên tập san danh giá PNAS (Proceedings of the National Academy of Sciences) phát hiện rằng những người có niềm tin dân túy mạnh mẽ, đặc biệt là những người theo chủ thuyết “Nước Mỹ trên hết” (America First) của Trump, có thể từng bị bắt (hay phạm tội?) trong đời. Nghiên cứu gợi ý mối liên hệ giữa quan điểm dân túy, sự thất vọng về kinh tế - xã hội, và hành vi tội phạm, cho thấy mối quan hệ phức tạp giữa niềm tin chánh trị và hành vi cá nhân.
16. MAGA và bạo lực chánh trị
Nghiên cứu trên PLOS One phát hiện người Cộng hòa ủng hộ trào lưu MAGA có xu hướng ủng hộ bạo lực chánh trị hơn các nhóm khác. Nghiên cứu tiết lộ rằng nhóm này có niềm tin riêng biệt về chủng tộc và dân chủ, khác biệt với người Cộng hòa và không Cộng hòa khác. Tuy nhiên, ý định trực tiếp tham gia bạo lực vẫn thấp ở tất cả các nhóm.
17. Cảm giác nạn nhân và sự ủng hộ Trump
Nghiên cứu trên Political Behavior phát hiện người ủng hộ Trump có điểm cao về 'Egocentric Victimhood', tức trạng thái tâm lý khi một người cảm thấy mình là nạn nhân của sự bất công hoặc đối xử tệ bạc, nhưng cách nhìn này chủ yếu tập trung vào bản thân họ mà không quan tâm nhiều đến bối cảnh rộng lớn hơn hay trải nghiệm của người khác. Ngược lại, những người cảm thấy là nạn nhân của hệ thống (systemic victimhood) thì lại thù địch với Trump. Nghiên cứu cho thấy cảm giác nạn nhân cá nhân có thể đóng vai trò quan trọng trong việc định hình sở thích chánh trị.
18. Sự trỗi dậy của chủ nghĩa độc đoán chánh trị và hòa nhập bản sắc
Nghiên cứu trên Political Psychology điều tra sự gia tăng chủ nghĩa độc đoán chánh trị ở Mỹ, đặc biệt xung quanh cuộc nổi dậy ngày 6/1/2021. Các nhà nghiên cứu phát hiện những người ủng hộ Trump cảm thấy một sự đồng cảm sâu sắc với ông có xu hướng xem phe Dân chủ là mối đe dọa hiện sinh và ủng hộ hành động độc đoán chống lại họ. Tuy nhiên, những người có tầm nhìn rộng lớn hơn về “Nước Mỹ” thì ít ủng hộ các biện pháp cực đoan như vậy.
(Giải thích: "Political authoritarianism" (tạm dịch: chủ nghĩa độc đoán chánh trị) là một khái niệm chỉ xu hướng hoặc hệ tư tưởng ủng hộ việc tập trung quyền lực vào một lãnh đạo hoặc chánh quyền, thường hạn chế quyền tự do cá nhân và yêu cầu sự phục tùng của đám đông đối với thẩm quyền).
19. Tham gia chống vắc-xin trên Twitter
Nghiên cứu trên PLOS One phát hiện những người chống vắc-xin trên Twitter thường chịu ảnh hưởng từ Donald Trump. Họ hoạt động tích cực và liên kết chặt chẽ với nhau hơn so với nhóm ủng hộ vắc-xin. Nhóm chống vắc-xin năng động hơn, tạo nội dung cảm tính cao và dùng thuyết âm mưu, để khuếch đại những thông tin sai lệch. Trump, dù không công khai chống vắc-xin khi làm tổng thống, được xác định là gây ảnh hưởng lớn trong mạng lưới chống vắc-xin này.
20. Ảnh hưởng của Trump lên sở thích truyền thông
Nghiên cứu trên Public Opinion Quarterly khám phá cách các tweet của Trump ảnh hưởng đến nhận thức về Fox News và các kênh truyền thông ngoài chánh thống như OANN. Sự chỉ trích ngày càng tăng của Trump với Fox News trên Twitter tương ứng với sự sụt giảm xếp hạng của kênh này trong số người Cộng hòa, những người bắt đầu sẵn sàng tiêu thụ các thông tin cực đoan hơn từ OANN. Một điều thú vị là người Dân chủ lại đánh giá Fox News tích cực hơn sau các cuộc tấn công của Trump, cho thấy sự thay đổi trong nhận thức của họ về kênh truyền hình này. Nghiên cứu nhấn mạnh vai trò mạnh mẽ của giới elites / tinh hoa chánh trị trong việc định hình sở thích truyền thông qua lời lẽ của họ.
Những nghiên cứu này chỉ là một phần nhỏ trong số các nghiên cứu sâu rộng nhằm khám phá tâm lý đằng sau sự ủng hộ Donald Trump và tác động chánh trị rộng lớn hơn của ông.
E.W.D.
*
Nhận xét của tôi [Nguyễn Văn Tuấn]:
Sự kiện Trump hạ nhục Zelenskyi ngày 28/2/2025 là 'vô tiền khoáng hậu', và chắc chắn sẽ đi vào lịch sử như là một vết nhơ của chức danh tổng thống Mỹ.
Bà Michelle Obama (tôi không phải là 'fan' của bà) từng nói một câu hay: cái chức tổng thống không làm thay đổi người đó là ai, nó tiết lộ cái nhân cách của người đó ("Being president doesn't change who you are; it reveals who you are”).
Michelle Obama: Cái chức tổng thống không làm thay đổi người đó là ai, nó tiết lộ cái nhân cách của người đó.
Những thông tin trên giúp chúng ta lý giải sao về nhân cách của Trump? Tôi nghĩ có thể rút ra vài điểm chánh như sau:
Dựa trên 20 nghiên cứu tâm lý học, có thể nói rằng Trump là người có xu hướng độc đoán (authoritarianism), ái kỷ (narcissism) và độc ác (sadistic). Những đặc điểm đó phù hợp với hội chứng rối loạn nhân cách. Cả người ủng hộ lẫn chống ông đều đồng ý ông mắc chứng rối loạn nhân cách.
Xu hướng độc đoán có thể giải thích tại sao ông ấy thường xem các lãnh đạo khác như đối thủ cần phải bị khuất phục nếu không phục tùng ý chí của ông. Với Zelenskyi chẳng hạn, ông công khai hạ nhục và gây áp lực, có thể là cách ông khẳng định quyền lực, đặc biệt khi Ukraine phụ thuộc vào sự hỗ trợ của Mỹ, đặt Zelenskyi ở vị thế yếu hơn.
Xu hướng ái kỷ giải thích tại sao ông khao khát được ngưỡng mộ và cám ơn. Nếu Zelenskyi không đáp ứng kỳ vọng của ông (không ca ngợi ông đủ mức hoặc không hợp tác tuyệt đối), Trump có thể phản ứng tàn nhẫn để bảo vệ cái tôi của mình, coi sự bất đồng của Zelenskyi như một sự xúc phạm cá nhân cần bị trừng phạt.
Xu hướng độc ác có thể giải thích tại sao ông ấy thấy vui trong việc gây tổn thương hoặc làm nhục người khác. Hành xử hạ nhục với Zelenskyi có thể là biểu hiện của xu hướng này, thấy thỏa mãn khi thể hiện quyền lực bằng cách hạ thấp người khác, đặc biệt trong bối cảnh chánh trị quốc tế căng thẳng.
Nhưng Trump thu hút người ủng hộ nhờ phong cách lãnh đạo mạnh mẽ, hung hãn, và không tuân theo chuẩn mực chánh trị truyền thống. Các nghiên cứu chỉ ra rằng những người ủng hộ ông thường có suy nghĩ đơn giản, cứng nhắc về nhận thức, và dễ điều chỉnh quan điểm đạo đức để khớp với quan điểm của Trump.
Lời lẽ của ông làm gia tăng định kiến và khuyến khích bạo lực chánh trị ở một số nhóm như MAGA. Ông rất giỏi sử dụng truyền thông xã hội để khuếch đại tâm lí đám đông. Sự lưỡng lự trong thái độ của công chúng đối với ông cũng là một yếu tố quan trọng, góp phần một phần vào chiến thắng bất ngờ của ông.
_______
[1] https://www.psypost.org/exc.../social/political/donald-trump
[2] https://www.psypost.org/the-psychological-puzzle-of...
(*) Mấy người Việt lặp lại luận điệu rằng vì Zelenskyi không tổ chức bầu cử nên là ‘độc tài’. Lý luận què quặt quá! Sai.
Tại sao sai?
Sai về khái niệm. Độc tài là một nhà lãnh đạo cai trị bằng quyền lực tuyệt đối, không thông qua sự đồng thuận dân chủ, thường xuyên đàn áp đối lập, kiểm soát truyền thông, và không tôn trọng pháp luật. Mấy yếu tố này không hợp với Zelenskyi.
Không có bằng chứng rõ ràng cho thấy Zelenskyi đàn áp đối lập chánh trị. Tuy nhiên, một số chỉ trích từ đối lập trong nước cho rằng ông tập trung quyền lực quá mức trong thời chiến (ví dụ: loại bỏ đối thủ khỏi các quyết định chiến lược lớn), nhưng điều này thường xảy ra ở các quốc gia trong tình trạng khẩn cấp, không nhất thiết đồng nghĩa với “độc tài”.
Ukraine vẫn duy trì quốc hội hoạt động, truyền thông độc lập (dù bị hạn chế phần nào do thiết quân luật), và sự giám sát từ cộng đồng quốc tế.
Sai vì bỏ qua các yếu tố pháp lý, bối cảnh chiến tranh, và sự khác biệt giữa việc duy trì quyền lực hợp pháp trong tình trạng khẩn cấp và hành vi độc tài thực sự. Hiến pháp Ukraine thời trước Zelenskyi không cho tổ chức bầu cử trong chiến tranh. Phe đối lập Ukraine cũng không muốn bầu cử trong chiến tranh.
Tuy nhiên, những người chỉ trích có thể lập luận rằng việc kéo dài quyền lực mà không có bầu cử đặt ra nguy cơ xói mòn dân chủ trong tương lai, dù hiện tại chưa đủ cơ sở để gọi ông là “độc tài”. Nhưng điều này chưa xảy ra.
Khi Donald Trump gọi Zelenskyi là “độc tài”, thì cách gọi này thường mang tính công kích chánh trị hơn là phân tích khách quan. Những người nói leo và nói theo Trump chỉ là những dàn đồng ca.
https://www.theguardian.com/.../ukraine-elections-start...
Nguồn: FB Nguyễn Tuấn