Bauxite Việt Nam

Lưu Trọng Văn

Thủ tướng Phạm Minh Chính có cuộc chuyện trò thân mật với nguyên phó chủ tịch nước Nguyễn Thị Bình, cháu ngoại nhà cách tân vĩ đại Phan Châu Trinh. Bà Bình ở tuổi gần 100, nhưng vẫn rất tinh tế, uyên thâm và đau đáu sự thay đổi thời cuộc. Bà từng rất nổi tiếng trong giới trí thức phản biện khi hỏi nhà văn Nguyên Ngọc câu hỏi đau đớn nhất đối với cuộc đời làm cách mạng của bà: 

“Chúng ta sai từ lúc nào?”

Gã xin phép không dẫn lại câu trả lời của nhà văn Nguyên Ngọc, câu trả lời mà bà Bình đã phải mất ngủ suốt đêm để hôm sau thú thật với nhà văn Nguyên Ngọc, đó là câu trả lời đúng, theo bà.

Gã có cách nhìn khác với cả bà Bình và nhà văn Nguyên Ngọc khi phạm trù “chúng ta” không chỉ là các đảng viên cộng sản như bà Bình và nhà văn Nguyên Ngọc mà là cả Dân tộc Việt Nam. Và thời gian không chỉ là đương đại mà kéo dài nhiều thế kỷ.

Cụ Phan Châu Trinh là người trả lời đúng nhất câu hỏi “chúng ta sai lầm từ lúc nào?”. Trong các diễn thuyết của cụ năm 1925, đúng 100 năm trước, cụ đã phê phán tư tưởng “Trung quân ái quốc” của Nho giáo được rước về đất nước ta thời Lý, dẫn đến giới trí thức tinh hoa đã phải cúi đầu trước lưỡi gươm trung quân, tức “trung thành với vua là yêu nước”, không còn tiếng nói phản biện nữa. 

Và theo cụ Phan Châu Trinh, cách trị quốc trên là sự “không khôn ngoan” nếu không muốn nói là ngu dốt bởi điều đó đồng nghĩa với “hiền tài không còn là nguyên khí quốc gia” nữa.

Gã đồng tình với cụ Phan Châu Trinh, nguyên nhân bắt đầu từ đó, và đó mới là sai lầm lớn nhất của Đất nước mà hậu hoạ vẫn còn đến hôm nay.

Trở lại cuộc trao đổi giữa thủ tướng Phạm Minh Chính và bà Nguyễn Thị Bình.

Phạm Minh Chính:

Tình hình diễn biến nhanh và phức tạp lắm.

Nguyễn Thị Bình:

Mình phải hết sức khôn ngoan. 

Phạm Minh Chính:

Vâng. Phải khôn khéo phải mềm dẻo nhưng mình phải có thực lực. Cuối cùng thì ta vẫn phải mạnh. Có thực lực mới nói được.

Nguyễn Thị Bình:

Mong rằng đồng chí Tô Lâm và đồng chí Chính cũng sẽ khôn ngoan.

Phạm Minh Chính:

Cô mạnh khoẻ, có gì góp ý cho chúng con để chúng con xứng đáng với các cô, các chú, các bác.

Không khó để hiểu vấn đề về “tình hình” trong cuộc trao đổi của bà Bình, một nhà ngoại giao nổi tiếng thế giới và ông Chính, là tình hình thế giới. Và tình hình ấy phức tạp, diễn biến nhanh không thể không có ám chỉ đến quan hệ của VN với thế lực láng giềng.

“Khôn ngoan” là lời khuyên rất đúng của bà Bình gửi đến TBT Tô Lâm và TT Phạm Minh Chính về chính sách đối ngoại. Lời đáp của ông Chính: “trước hết VN phải có thực lực, phải mạnh” – là nhận định rất đúng đối với thời cuộc.

Nhưng làm thế nào để có “thực lực mạnh?”. Câu trả lời duy nhất đúng vẫn là tư tưởng của cụ Phan Châu Trinh: Dân khí.

Dân khí chỉ có được khi sức Dân, trí tuệ Dân được giải phóng trên mục tiêu chung “Dân tộc hoà hợp hùng cường”, không bị bất cứ vòng kim cô kìm hãm nào, để: Hiền tài thực sự là Nguyên khí Quốc gia. 

Đó mới chính là sự khôn ngoan nhất trong chính sách đối ngoại, khi đối ngoại chỉ là bề nổi của tảng băng chìm đối nội.

L.T.V.

Tác giả gửi BVN