Bauxite Việt Nam

Tom Nichols, The Atlantic ngày 28/2/2025

Bản dịch tiếng Việt dịch do ChatGPT thực hiện. Trần Doãn Nho hiệu đính

Thứ Sáu đánh dấu một trong những ngày ảm đạm nhất trong lịch sử ngoại giao Hoa Kỳ.

(Hình: Jim Lo Scalzo /EPA/Getty)

Hãy tạm gác sang một bên, dù chỉ trong giây lát, sự thô lỗ đến mức khó tin mà Tổng Thống Donald Trump và Phó Tổng Thống J. D. Vance đã thể hiện khi tiếp Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky tại Toà Bạch Ốc hôm nay. Cũng hãy bỏ qua cảnh tượng các nhà lãnh đạo Mỹ công khai đối xử với một đồng minh như thể ông ta là kẻ thù. Tất cả những điều kinh khủng mà Zelensky phải chịu đựng hôm nay không nên che lấp thực tế chính trị-địa lý của những gì vừa xảy ra: Tổng thống Mỹ đã phục kích một đồng minh trung thành, có lẽ là để sớm đạt được một thỏa thuận với nhà độc tài Nga nhằm bán rẻ một quốc gia châu Âu đang chiến đấu vì sự sống còn của mình.

Các cố vấn của Trump đã tuyên bố cuộc gặp này là một chiến thắng cho việc “đặt nước Mỹ lên hàng đầu”, và những người bênh vực ông ta có lẽ sẽ cố gắng xoay chuyển và biện minh cho khoảnh khắc đáng hổ thẹn này như chỉ là một cuộc tranh luận căng thẳng – một kiểu đối thoại mà trong ngôn ngữ chính trị Washington trước đây được gọi là “trao đổi thẳng thắn và thành thực”. Nhưng cuộc gặp này lại bốc mùi của một cuộc tấn công được lên kế hoạch từ trước, với việc Trump tuôn ra những luận điệu của Nga nhắm vào Zelensky (chẳng hạn như đổ lỗi cho Ukraine vì làm gia tăng nguy cơ chiến tranh toàn cầu), tất cả đều nhằm mục đích bêu rếu nhà lãnh đạo Ukraine trên truyền hình quốc gia và tạo cớ để Trump làm điều mà ông ta đã nhiều lần ám chỉ muốn thực hiện: đứng về phía Tổng thống Nga Vladimir Putin và chấm dứt chiến tranh theo điều kiện của Nga.

Hiện tại, có thông tin cho rằng Trump đang cân nhắc chấm dứt ngay lập tức toàn bộ viện trợ quân sự cho Ukraine do sự “cứng đầu” của Zelensky trong cuộc gặp.

Sự có mặt của Vance tại Toà Bạch Ốc cũng cho thấy đây là một cái bẫy được sắp đặt. Vance thường là một nhân vật mờ nhạt trong chính quyền này, với rất ít nhiệm vụ ngoài việc thỉnh thoảng châm chọc những người chỉ trích Trump. (Thực tế thì công việc thúc đẩy chính sách của Trump dường như giờ đã thuộc về Elon Musk). Tuy nhiên, lần này, Vance không được gọi đến để khiêu khích các chính trị gia Mỹ khác, mà là để công kích một nhà lãnh đạo nước ngoài. Marco Rubio – trên lý thuyết là nhà ngoại giao hàng đầu của Mỹ– cũng có mặt, nhưng ông ta chỉ ngồi ủ rũ và im lặng, trong khi Vance thao thao bất tuyệt như một sinh viên cao học ngạo mạn.

Zelensky đã phản đối, và đúng là ông phải làm vậy, khi Phó Tổng thống chỉ trích ông vì không thể hiện đủ lòng biết ơn cá nhân đối với Trump. Và rồi, trong một khoảnh khắc đầy đạo đức giả, Vance nói với Zelensky rằng: “Thật thiếu lễ độ khi ông đến Phòng Bầu dục và tìm cách tranh luận điều này trước truyền thông Mỹ”. Nhưng có lẽ đây chính là kế hoạch ngay từ đầu – dụ Zelensky vào một cuộc tranh cãi trước ống kính truyền thông – và chẳng mấy chốc, cả Trump và Vance đều hét vào mặt Zelensky. (“Chương trình này sẽ rất hay trên truyền hình”, Trump nói trong cuộc họp). Tổng thống đôi lúc nghe giống như một tay trùm mafia –  “Ông không có con bài nào cả”; “Ông đang bị chôn vùi ở đó” – nhưng cuối cùng, ông ta lại giống không ai khác ngoài chính Putin khi gào lên về việc “đánh cược với Thế chiến III”, như thể việc khơi mào cuộc chiến lớn nhất ở châu Âu trong gần một thế kỷ qua là ý tưởng của Zelensky vậy.

Sau cuộc họp, Trump gạt Zelensky sang một bên rồi đưa ra một tuyên bố khiến Moscow hẳn rất hài lòng:

“Tôi xác định rằng Tổng thống Zelensky chưa sẵn sàng cho hòa bình nếu Mỹ can dự, vì ông ấy cảm thấy sự tham gia của chúng ta mang lại lợi thế lớn cho ông ấy trong việc đàm phán. Tôi không muốn lợi thế, tôi muốn HÒA BÌNH. Ông ấy đã thiếu tôn trọng Hợp Chúng Quốc Hoa Kỳ ngay trong Phòng Bầu dục thiêng liêng. Ông ấy có thể quay lại một khi sẵn sàng đàm phán về Hoà bình”.

Trump có thể đã viết trước tuyên bố này trên Truth Social trước cả cuộc họp, bởi Zelensky chẳng có cơ hội nào để có một cuộc thảo luận thực sự tại Toà Bạch Ốc. Khi ông đưa cho Trump xem những bức ảnh về những binh sĩ Ukraine bị tàn sát, Trump chỉ nhún vai: “Thật là khắc nghiệt”, ông ta lầm bầm. Có lẽ ai đó đã nói với Zelensky rằng Trump không đọc nhiều và phản ứng mạnh hơn với hình ảnh, nhưng lần này Trump dường như quyết tâm giữ đúng thông điệp và gây sự.

Vance, về phần mình, hoàn toàn hóa thân vào vai một tay phụ tá lẻo mép trên truyền hình, chen vào để đảm bảo ngôi sao chính nhận được sự hỗ trợ cần thiết trong khi tấn công một khách mời. Phó Tổng thống là một người thiếu nghiêm túc, luôn cố chen chân vào những khoảnh khắc quan trọng, nhưng lần này, rủi ro lại lớn hơn nhiều so với những cuộc tranh cãi thông thường với giới truyền thông hay phe Dân Chủ trong Quốc hội. Ông ta cười cợt khi Brian Glenn, một nhà báo từ kênh cánh hữu Real America’s Voice (được cho là đang hẹn hò với Dân biểu Quốc hội Marjorie Taylor Greene), đặt một câu hỏi “gay gắt” với Zelensky về lý do ông không mặc vest trong Phòng Bầu dục. (Có lẽ anh ta cũng nên hỏi Musk tại sao đội mũ và mặc áo thun khi dự cuộc họp nội các, nhưng tôi nghi ngờ điều đó).

Sự bất lịch sự trắng trợn đối với một vị khách nước ngoài và một người bạn của nước Mỹ là điều đáng lên án về mặt ngoại giao, nhưng điều tồi tệ hơn là Trump và Vance hành xử như một cặp múa rối rẻ tiền của Điện Kremlin hơn là những nhà lãnh đạo Mỹ. Họ lặp lại những luận điệu mà họ biết rõ là sai, hoặc đáng ra phải biết là sai. Ngay cả khi Zelensky có thể nói tiếng Anh trôi chảy và hùng hồn như Winston Churchill, ông cũng không thể phản bác hết các thông tin sai lệch đang tuôn ra ào ào đó. Không, Mỹ không hề viện trợ 350 tỷ USD cho Ukraine. Có, Zelensky đã nhiều lần bày tỏ lòng biết ơn đối với Mỹ và Trump. Không, Zelensky không hề công kích chính quyền Mỹ. Nhà lãnh đạo Ukraine đã cố gắng hết sức để đối mặt với thái độ uy hiếp doạ nạt, nhưng Trump và Vance chỉ muốn diễn xuất trước ống kính và làm hài lòng lực lượng MAGA trong nước.

Vance cho thấy ông ta chỉ quan tâm đến việc ghi điểm chính trị hơn là hoạch định chính sách khi đưa ra một nhận xét hời hợt đến mức Zelensky có lẽ đã không kịp phản bác. Để nhấn mạnh tình thế hiểm nghèo của Ukraine, Vance nói rằng Zelensky đang đưa  lính bị động viên ra tiền tuyến, như thể đây là một chính sách chưa từng có, chỉ những chế độ tuyệt vọng nhất mới dám thực hiện. Zelensky đã đáp lại rằng mọi quốc gia có chiến tranh đều gặp vấn đề, nhưng đáng ra ông có thể chỉ ra rằng Ukraine đang chiến đấu vì sự sống còn của chính mình, trong khi Mỹ đã từng đưa lính bị động viên đến những nơi xa xôi – bao gồm cả Đại Hàn và Việt Nam – để chiến đấu chống lại những đội quân được Kremlin hậu thuẫn.

Cuộc gặp hôm nay và lá phiếu đáng hổ thẹn của Mỹ tại Liên Hiệp Quốc hôm thứ Hai đã xác nhận rằng Hoa Kỳ hiện đang đứng về phía Nga và chống lại Ukraine, châu Âu, cũng như phần lớn thế giới. Tôi cảm thấy buồn nôn khi chứng kiến Tổng thống Hoa Kỳ quát tháo một đồng minh dũng cảm, nổi giận ngay trong Phòng Bầu dục như một lão già lú lẫn đang giơ nắm đấm vào màn hình TV. Zelensky đã phải chịu đựng những bi kịch và tính mạng bị đe doạ theo cách mà những người như Trump và Vance không thể nào tưởng tượng được. (Vance từng là một sĩ quan giao tế công chúng trong quân đội mạnh nhất thế giới; ông ta chưa bao giờ phải trốn dưới hầm tránh bom Nga). Tôi cảm thấy xấu hổ cho đất nước mình; ngay cả khi Quốc hội có biện pháp hỗ trợ Ukraine, danh dự nước Mỹ ngày hôm nay thật khó lòng cứu vãn.

Nhưng dù ai có căm phẫn trước hành vi của Trump và Vance đến đâu đi nữa, thực tế chiến lược vẫn không thay đổi: Cuộc gặp này là một thảm họa cho Hoa Kỳ và thế giới tự do. Các liên minh của Mỹ giờ đây đang bị đe dọa – và đúng là như vậy: Trump công khai và hả hê phản bội tất cả những gì nước Mỹ đã bảo vệ kể từ khi đánh bại phe Trục 80 năm trước. Toàn bộ trật tự quốc tế về hòa bình và an ninh đang gặp nguy hiểm, trong khi những kẻ chuyên chế ở Nga, sau ba năm tàn sát dân thường, đang háo hức chờ hưởng chiến lợi phẩm từ cuộc xâm lược thay vì bị đưa ra xét xử vì tội ác chiến tranh. (Ngay sau khi Trump tiễn Zelensky khỏi Toà Bạch Ốc, cựu Tổng thống Nga Dmitry Medvedev – cánh tay phải của Putin – đã đăng lên X: “Cuối cùng thì con lợn láo xược cũng bị dạy cho một bài học trong Phòng Bầu Dục”).

Thứ Sáu, ngày 28 tháng 2 năm 2025, sẽ đi vào lịch sử như một trong những ngày đen tối nhất trong lịch sử ngoại giao Mỹ – khởi đầu của một thảm họa dài hạn mà mọi công dân Hoa Kỳ, mọi đồng minh của Mỹ và bất kỳ ai quan tâm đến tương lai của nền dân chủ sẽ phải gánh chịu. Với sự phản bội Ukraine tại Toà Bạch Ốc đánh dấu tháng hỗn loạn của chủ nghĩa độc tài tại Mỹ; Putin cùng với các nhà độc tài khác trên thế giới, cuối cùng có thể nhìn Trump và nghĩ: cùng phe với chúng ta.

T. N.

Dịch giả gửi BVN