Bauxite Việt Nam

Ngô Quý Nhâm 

Dự án ĐSCT Bắc - Nam là một đại dự án hạ tầng có quy mô và độ phức tạp rất cao, không chỉ đối với Việt Nam mà với bất kỳ nhà đầu tư tư nhân nào trên thế giới. Để triển khai thành công, dự án này đòi hỏi đồng thời ba nhóm năng lực then chốt: (i) quản lý dự án hạ tầng phức hợp, quy mô quốc gia trong thời gian dài; (ii) cấu trúc và dàn xếp tài chính với tổng mức đầu tư rất lớn và thời gian hoàn vốn kéo dài; (iii) tiếp cận và làm chủ công nghệ vận hành.

Về mặt công nghệ, chủ đầu tư hoàn toàn có thể mua hoặc hợp tác chuyển giao từ nước ngoài nếu bài toán tài chính được giải quyết. 

Tuy nhiên, bài toán tài chính là rào cản lớn nhất. 

Thực tiễn quốc tế cho thấy, ngay cả tại Trung Quốc – quốc gia có mật độ dân cư cao và nhu cầu đi lại lớn – phần lớn các tuyến ĐSCT khai thác ở tốc độ 350 km/h không đạt lợi nhuận thương mại độc lập ở cấp tuyến, ngoại trừ một số tuyến duyên hải đặc biệt đông khách. Nguyên nhân là chi phí đầu tư, chi phí vận hành ĐSCT 350 km/h thường gấp 1,5 đến gần 2 lần so với ĐSCT 250 km/h.

Điều này cho thấy ĐSCT Bắc - Nam loại 350 km/h nhìn chung là loại hình hạ tầng có ý nghĩa kinh tế - xã hội lớn nhưng khả năng tự thân tạo lợi nhuận tài chính hạn chế.

Trong bối cảnh đó, một dự án ĐSCT nếu không có sự tham gia đáng kể của Nhà nước thông qua vốn đầu tư, bảo lãnh, trợ cấp vận hành hoặc chia sẻ rủi ro, sẽ rất khó đạt được tính “bankable” để huy động vốn dài hạn từ ngân hàng và thị trường tài chính. Các mô hình tư nhân tham gia chỉ có thể khả thi nếu được thiết kế như một dự án PPP thực chất, hoặc gắn với các cơ chế bổ trợ như TOD, chứ không thể thuần túy dựa vào dòng tiền vận tải.

Trường hợp Đài Loan cho thấy rủi ro tài chính của mô hình tư nhân hóa ĐSCT khi dự báo nhu cầu và cấu trúc vốn không phù hợp, dù đây không phải là một tiền lệ có thể áp dụng máy móc cho Việt Nam. Tuy nhiên, nó là lời cảnh báo rằng nếu thiết kế thể chế và tài chính không phù hợp, dự án có thể buộc phải tái cấu trúc và Nhà nước vẫn là bên gánh rủi ro cuối cùng.

Từ các điều kiện trên, có thể thấy việc các doanh nghiệp tư nhân lớn như Vingroup cân nhắc rút lui hoặc không theo đuổi vai trò chủ đầu tư toàn tuyến là lựa chọn mang tính thận trọng, phản ánh giới hạn khách quan của mô hình tài chính, hơn là vấn đề thiện chí hay quyết tâm.

Tôi dự đoán, Thaco sớm muộn cũng rút nếu không muốn rơi vào khủng hoảng vì không thể giải được bài toán về vốn nếu không có Chính phủ cho vay. 

Đấy là chưa bàn đến việc Thaco năng lực và kinh nghiệm trong quản lý các dự án phức hợp triển khai trên diện rộng và kéo dài của Thaco rất hạn chế. 

Liệu với năng lực và kinh nghiệm quản lý dự án như thế, lại phải tự dàn xếp tài chính lên đến 60-70 tỷ USD, thì Thaco có thể triển khai dự án trong vòng 7 năm và khai thác vận hành hiệu quả được không?

Thôi thì bà con cứ bình tĩnh chờ xem!

N.Q.N.

Nguồn: FB Ngô Quý Nhâm