Bauxite Việt Nam

Louisa Lim

Nguyễn Khoa Thái Anh dịch từ npr.org

Trung Quốc đang xôn xao vì một vụ án đầy tình tiết có cả án mạng, trốn chạy, phản bội và âm mưu gay cấn đe dọa sự ổn định của cả nước. Căn gốc của nó là cái chết của một doanh nhân người Anh 41 tuổi trong một phòng khách sạn ở thành phố Trùng Khánh vào mùa thu năm ngoái. Chuyện tai tiếng này đã đánh rớt đài một chính trị gia quyền uy cao cấp của Trung Quốc, Bí thư Trùng Khánh Bạc Hy Lai, và vợ của ông, trong khi các cơ quan thông tin của Trung Quốc gián tiếp ám chỉ vụ mua chuộc, hối lộ, tham nhũng và lạm dụng quyền lực của họ.

Cái chết của một người Anh ở ngoại quốc hiếm khi gây một âm vang như vậy. Quốc hội Anh hôm thứ Ba, Ngoại trưởng William Hague đề cập đến cái chết của Neil Heywood, tuyên bố: "Chúng tôi đang theo đuổi vụ án này một cách cực kỳ thận trọng, nhưng thật quyết liệt."

"Để đảm bảo nấc thang quyền lực mình được thăng tiến, Bạc Hy Lai đã sử dụng tất cả các quyền hạn như thị trưởng thành phố Đại Liên để hối lộ các hoàng tử khác."

- Nhà báo Trung Quốc Jiang Weiping

Mỹ cũng đã nhập cuộc. Xì-căng-đan đã đổ bể khi Vương Lập Quần, Giám đốc Công an của họ Bạc, xin tỵ nạn tại lãnh sự quán Mỹ ở Thành Đô, cách Trùng Khánh khoảng 100 dặm, vào đầu tháng Hai. Ông Hague xác nhận rằng Vương Lập Quần đã mang thông tin chi tiết về cái chết đáng ngờ của Heywood trong tháng mười một. Ông Wang đã bị từ chối không cho tị nạn, và hiện giờ đang bị Trung Quốc giam giữ.

Sau đó, vào tuần trước, Bắc Kinh lại tung ra một tin ngoạn mục, chính thức loan báo trên đài truyền hình nhà nước. Họ cho biết Heywood đã bị sát hại, và các nghi phạm chính là người phụ nữ được mệnh danh là Jackie Kennedy của Trung Quốc: Cốc Khai Lai, vợ của Bạc Hy Lai. Bà là người thân cận với Heywood, nhưng "họ có đụng chạm về quyền lợi kinh tế, ngày càng gia tăng," theo lời thông báo chính thức.

Cốc Khai Lai bị các cơ quan tư pháp bắt giam vì tình nghi giết người.

Vậy thì Neil Heywood là ai? Hơn một thập niên trước, Heywood dọn đến Trung Quốc, ban đầu sống ở phía Bắc thành phố Đại Liên, lúc đó họ Bạc là thị trưởng ở đây. Heywood đã làm một số công việc cho Hakluyt, một cơ quan tình báo Anh. Ông cũng kết nối quan hệ với gia đình Bạc Hy Lai, giúp đỡ sắp xếp việc giáo dục của con trai của gia đình họ Bạc, Bạc Qua Qua, đang theo học tại hai trường nội trú ưu tú của Anh quốc, Papplewick và Harrow.

Kerry Brown, một chuyên gia về Trung Quốc, cố vấn cho think tank Chatham House tại London, nói rằng ông đã gặp Heywood nhiều lần hơn trong vòng 10 năm qua.

"Tôi nhớ anh ấy có nhắc đến ông Bạc Hy Lai, nhưng không nói chi tiết," ông Brown cho biết Heywood là một mẫu người tư vấn đã đắc lực bán những mối giao hảo cho gia đình họ Bạc. "Anh ấy làm việc với các đường dây cá biệt, kinh doanh tự thân riêng lẻ, và tôi cho rằng hiện giờ khi như câu chuyện đã vở lỡ ra, rất ít người đã biết nhiều về những gì anh ta đã làm."

Heywood đã bị ám sát vì dọa sẽ tiết lộ kế hoạch chuyển tiền ra nước ngoài, theo một tin được Reuters rò rỉ từ cuộc điều tra chính thức của Trung Quốc. Những tin đồn mờ ám về những đồ uống bị pha chất độc cyanure được đồn thổi trên mạng Internet của Trung Quốc. Nhưng đối với nhà báo Trung Quốc Jiang Weiping chẳng có cáo buộc nào – ngay cả các cáo buộc giật gân nhất – là chuyện phải ngạc nhiên. Ông làm việc cho các phương tiện truyền thông nhà nước tại Hồng Kông, nhưng đã trải qua năm năm tù giam và thêm ba năm quản thúc tại gia sau khi sử dụng một bút hiệu để báo cáo về tham nhũng của gia đình họ Bạc. Ông hiện đang sống ở Canada.

AP

Doanh nhân người Anh Neil Heywood, ảnh chụp vào tháng Tư, 2011, được phát hiện đã chết trong một khách sạn ở thành phố Trùng Khánh, Trùng Quốc, tháng 11 năm ngoái. Tuần trước một thông báo chính thức cho biết bà Cốc Khai Lai, vợ của Bạc Hy Lai, bị nghi là kẻ sát nhân.

Trong một cuộc phỏng vấn qua điện thoại với NPR (National Public Radio/ Đài Phát Thanh Mỹ (tư nhân), ông Jiang đã mô tả ông Bạc Hy Lai và vợ của ông đã hoạt động như thế nào vào những năm cuối của thâp niên 80. Họ Bạc cai quản văn phòng tuyên truyền ở thành phố Đại Liên, coi sóc các vấn đề về văn hóa. Vợ ông, cũng là một luật sư, khởi xướng Viện Nghiên cứu Văn hóa về Phong tục Dân gian.

"Những nhân vật đứng đầu các Hiệp hội Nhà văn và Hiệp hội Nghệ sĩ, v.v., đều do người vợ của ông Bạc Hy Lai lựa chọn", ông Jiang nói. "Phải có quà cáp trước khi được thăng tiến. Cô ta nhận được bạc triệu từ những doanh nhân tài trợ cho viện của cô. Nhưng thực tế cô ta chỉ lo hốt tiền vào. Cô dùng tiền này để tổ chức các buổi tiệc đình đám, ban bố ân huệ và lót túi của mình."

Trong lúc chồng leo thang quyền chức, bà Cốc Khai Lai thiết lập một công ty pháp lý, Jiang tin rằng công ty này thực thi các nhiệm vụ tương tự. Ông Jiang cho rằng cặp vợ chồng này tẩu tán tiền tài của họ qua tên tuổi các thành viên trong gia đình. Theo cơ quan thông tấn Bloomberg chị em bà Cốc Khai Lai làm chủ các công ty trị giá 126 triệu USD. Và theo tin báo, anh trai của Bạc Hy Lai, phó chủ tịch của một công ty quốc doanh, bằng cách sử dụng biệt danh, được thụ hưởng nhiều cổ phiếu trị giá 25 triệu USD.

Ông Jiang cho biết ông Bạc sử dụng bất động sản để mua hậu thuẫn của con cháu các quan chức cao cấp, được gọi là các 'hoàng tử'. "Để ăn chắc rằng mình sẽ được quyền chức, Bạc Hy Lai sử dụng tất cả quyền hạn thị trưởng thành phố Đại Liên của ông để hối lộ các hoàng tử khác", Jiang nói. "Ông ấy đã tặng cho họ những giao dịch đất đai, các dự án tài chính và các cơ hội thương mại ở nước ngoài để gầy dựng mối quen biết, để họ sẽ giúp ông ta được thăng tiến và làm giàu."

Thật vậy, thậm chí còn có một vụ nói về những người tay chân của họ Bạc đã "điều phối các lợi ích bất động sản của ông như thế nào" trong một bức điện ngoại giao Mỹ bị rò rỉ từ năm 2009. Bức điện này mô tả làm thế nào mọi người gần ông Bạc "khuynh loát một số tài sản sản đất đai lớn tại Đại Liên."

Với tầm nhìn khuynh tả và hệ thống phe phái hỗ trợ cao, ông Bạc đã trở thành siêu minh tinh của chính trị Trung Quốc, một người có nhiều triển vọng lên đến đỉnh cao trong guồng máy lãnh đạo cao nhất. Và báo chí của Trung Quốc nhấn mạnh rằng sự sụp đổ ngoạn mục của ông đã không chạm vào bất kỳ một sự bất ổn chính trị nào. "Vụ án này không nói lên một cuộc đấu tranh chính trị trong nội bộ đảng", một bài xã luận được công bố trên tờ China Daily nói.

Nhưng rất ít người Trung Quốc tin điều đó, nhất là trong chiều hướng các bản tin báo đảng viên và quân đội đã tuyên thệ trung thành với lãnh đạo hiện hành của Trung Quốc. "Chỉ có một cách để giải thích cho lời thề trung thành của quân đội", ông Zhang Ming, một chuyên gia về khoa học chính trị tại Đại học Nhân dân của Trung Quốc. Bạc Hy Lai đã cố gắng huy động quân đội, trong xu hướng giống như một cuộc nổi loạn. Ông ta đã đi quá đà. "

Chính phủ đã nhất định chối bỏ bất kỳ tin đồn có âm mưu đảo chính nào, họ bắt giữ sáu người đã loan tin đồn như vậy. Bạc Hy Lai hiện đang bị điều tra vì "vi phạm nghiêm trọng kỷ luật," và đã có đồn đoán rằng ông có thể sẽ phải đối đầu với bản án tử hình. Tuy nhiên, bất kỳ một nỗ lực nào nhằm làm sáng tỏ đường giây mối nhợ về chuyện hối lộ của ông sẽ có khả năng lôi kéo nhiều người khác ở nhiều tầng lớp trong nội bộ Đảng Cộng sản Trung Quốc.

Ông Jiang dự báo nhiều chi tiết của lối sống cuồng vội của ông Bạc sẽ được đưa ra ánh sáng, kể cả cả những lăng nhăng tình ái của ông. "Tôi nghĩ nếu nói rằng ông đã có 100 tình nhân thì đó là một phỏng đoán cực kỳ khiêm tốn. Uy quyền của ông ta rất khủng khiếp. Ông có nhiều tình nhân, và ông sử dụng phụ nữ như một món quà để tặng cho các quan chức khác."

Chuyện hiển nhiên là Bạc Hy Lai là một sản phẩm của hệ thống chính trị của Trung Quốc. Là con trai của một vị anh hùng cộng sản, ông đã sử dụng dòng máu cách mạng của mình một cách vô kể để tích lũy sự giàu có và đặc quyền. Vụ án này sẽ mở ra một cửa sổ cho thấy nhân dạng vương hầu của chủ nghĩa cộng sản, quá rời xa với nguyên thủy chủ nghĩa Cộng sản mà người ta có thể được tưởng tượng. Tính chính thống của Đảng Cộng sản Trung Quốc có thể bi lung lay.

Những ai lạc quan thì hy vọng scandal này sẽ dẫn đến cải tổ chính trị. Chọn lựa khác, họ nói, là không thể mường tượng nổi.

L. L.

Dịch giả gửi trực tiếp cho BVN.