Bạch Đằng: một chiến trường xưa hiển lộ dần
Bằng chứng của một chiến công ngoạn mục đã được tìm thấy dưới những ao nuôi cá và ruộng lúa gần cửa sông Bạch Đằng của Việt Nam
Lauren Hilgers, Archeology. Tháng Ba/Tháng Tư 2016
Trần Ngọc Cư dịch
Ngày nay, vùng đất gần địa điểm sông Bạch Đằng đổ vào vịnh Bắc Bộ và Hạ Long ở miền Bắc Việt Nam nom như một mảnh vá chằng chịt ruộng lúa, làng mạc và ao nuôi cá nhân tạo. Nhưng cách đây 700 năm, trước khi nhiều thế hệ nông dân đến thay đổi cảnh quan nơi này, đấy là một dải đầm lầy duyên hải trải ra hàng chục cây số vuông, một vùng đất ẩm ướt biến đổi không ngừng, nơi con sông trải hình nan quạt thành những dòng suối màu mỡ quanh co. Các đảo nhô lên khỏi mặt nước để rồi biến mất theo từng con nước thủy triều, các cồn cát nhường chỗ cho các cửa sông sâu, và cả các mô đất cao lẫn các kênh lạch mà thuyền bè có thể qua lại cũng thường biến đổi khó lường. Vùng này dân cư thưa thớt, nhưng sông Bạch Đằng lại là cửa ngõ để đi vào trung tâm quyền lực của Việt Nam [tên nước lúc bấy giờ là Đại Việt – dịch giả]. Nó là một phụ lưu của sông Hồng, một con sông bắt nguồn từ Hoa Nam và đổ xuống Vịnh Bắc Bộ. Đi ngược dòng sông Bạch Đằng khoảng hơn 110 cây số vào nội địa, một thương thuyền – hay một lực lượng hải quân xâm nhập – có thể tiến sát thành Thăng Long, kinh đô Nhà Trần của Việt Nam.
Đã hơn một lần, quân xâm lược dùng sông Bạch Đằng để tiến chiếm Thăng Long, vì thế lãnh đạo quân sự Việt Nam, qua nhiều thế kỷ, đã nghiên cứu các phụ lưu và thủy triều của dòng sông vốn thay đổi địa hình theo từng con nước lên xuống. Hiểu biết này là cơ sở để phát triển các chiến thuật quân sự cao cấp và đóng một vai trò chủ yếu trong trận hỏa chiến có tầm kích của một thiên anh hùng ca vào năm 1288 giữa các lực lượng của tướng Trần Hưng Đạọ và một đội thuyền được hoàng đế Hốt Tất Liệt (Kublai Khan) đầy quyền lực của Trung Quốc giao nhiệm vụ viễn chinh. Trận Bạch Đằng đã thắp sáng một vùng trời nước đầm lầy với những chiến thuyền đang chìm và đang bốc cháy, tạo cho Trần Hưng Đạo một chỗ đứng vinh quang trong lịch sử Việt Nam.
Ngày nay, các di tích của trận đánh, một trong những chiến thắng lẫy lừng nhất của Việt Nam, vẫn còn giấu mình dưới đất bùn và ruộng lúa. Trong 5 năm qua, một toán nghiên cứu gồm các nhà khảo cổ quốc tế đã và đang cố gắng ghép lại từng mảng của trận Bạch Đằng – từ việc nghiên cứu địa hình đến chuẩn bị chiến thuật trước khi đi vào trận đánh – dọc theo nhiều cây số duyên hải. “Một trong những điều đáng chú ý về địa bàn mà chúng tôi nghiên cứu là nơi này không có người sinh sống vào thời điểm trận đánh diễn ra,” đó là nhận xét của Mark Staniforth, một nhà nghiên cứu cao cấp tại Đại học Monash, thành phố Melbourne, Australia. “Dân cư bắt đầu đến sinh sống ở đó khoảng năm 1500, họ bắt đầu xây dựng nhà cửa trên các đảo và khai khẩn đất đai quanh đảo.” Hiện nay, dựa vào thành quả [của những nhà nghiên cứu Việt Nam] trong những năm 1950, những nhà khảo cổ này đang ra công tìm kiếm các chứng liệu về trận Bạch Đằng. Dự án này cũng đang hoạt động nhằm tạo thêm khả năng cho công tác khảo cổ và chia sẻ dữ liệu sâu rộng hơn nữa tại Việt Nam, một nỗ lực mà họ hi vọng sẽ còn mở thêm nhiều khía cạnh khác của chiến trường xưa cho việc nghiên cứu.
Trong một cái ao được đào để nuôi cá gần cửa khẩu sông Bạch Đằng, các nhà khảo cổ đã tìm thấy chứng liệu của một trận đánh diễn ra năm 1288 trong đó các lực lượng Việt Nam đã đánh đuổi một đội thuyền Mông Cổ đang trên đường rút lui.
Vương triều Nhà Trần được thiết lập tại nước Đại Việt (tên gọi lúc bấy giờ của Việt Nam) vào năm 1226, khi một gia đình giàu có âm mưu hạ bệ vị vua bệnh tâm thần của Nhà Lý [tức Lý Huệ Tông – dịch giả] và đưa một cậu bé 8 tuổi, Trần Thái Tông, lên ngôi vua. Suốt thời gian 30 năm trị vì của Trần Thái Tông, Đế quốc Mông Cổ ở phương Bắc bành trướng qua lục địa Á-Âu [Eurasia] dưới sự lãnh đạo của các hậu duệ của Thành Cát Tư Hãn [Genghis Khan]. Trong nỗ lực bao vây và triệt hạ nhà Tống ở Hoa Nam, quân Mông Cổ lần đầu xâm nhập Việt Nam bằng đường bộ năm 1257, khi Trần Thái Tông vừa mới qua đời. Mặc dù lúc đầu quân xâm lược chiếm được kinh đô Thăng Long, gần địa điểm Hà Nội bây giờ, nhưng sau đó họ bị đánh đuổi ra khỏi Việt Nam; tuy vậy, nhà Trần vẫn chịu triều cống phương Bắc.
Hốt Tất Liệt, một chiến sĩ dạn dày, nhờ trận mạc mà thăng tiến qua hàng ngũ con cháu của Thành Cát Tư Hãn để, vào năm 1260, trở thành hãn [thủ lĩnh] thứ năm của Đế quốc Mông Cổ và là người dựng nên nhà Nguyên. Năm 1276, ông hạ được nhà Tống và thống nhất Trung Quốc lần đầu tiên sau 300 năm chia cắt. Hốt Tất Liệt bắt đầu thực hiện những dự án xây dựng đồ sộ, tái thiết Cổ Vận Hà [Grand Canal] của Trung Quốc, mở rộng Cung Điện Mùa Hè tráng lệ, và cho lưu hành tiền giấy. Hốt Tất Liệt còn phái con trai mình là Thoát Hoan [Toghan] một lần nữa đưa quân sang thôn tính nước Đại Việt, lúc bấy giờ nằm dưới triều Trần Nhân Tông, vị hoàng đế thứ ba của Nhà Trần. Năm 1284 quân Mông Cổ một lần nữa chiếm thành Thăng Long nhưng lại một lần nữa bị các tướng lĩnh Việt Nam dùng chiến thuật du kích và tiêu thổ kháng chiến đẩy lui. Bị thất bại năng nề, Hốt Tất Liệt thay đổi chiến lược và tìm kiếm một thủy lộ để đi về phương Nam. “Nhìn lại lịch sử, bất cứ họ đi đến đâu bằng đường bộ, quân Mông Cổ thường chiến thắng khá dễ dàng,” Staniforth nói. “Điều mà họ không giỏi là: họ không thiện chiến trên thuyền.”
Jun Kimura, một trong những thành viên của toán khảo cổ hiện đang làm việc trên địa điểm Bạch Đằng, đã dành một phần sự nghiệp của mình để nghiên cứu những nỗ lực chiến tranh trên biển của Hốt Tất Liệt, trong đó những nỗ lực đầu tiên được nhắm vào Nhật Bản. Năm 1274 và một lần nữa vào năm 1281, những đội thuyền Mông Cổ đã bị lực lượng phòng thủ của Nhật cùng với bão táp đánh bại. (Năm 1281, một trận bão lớn kéo dài suốt hai ngày, nay gọi là kamikaze hay thần phong, đã xóa sạch những đội thuyền xâm lược). Ở một vị trí gần duyên hải Nhật Bản, Kimura từng tham gia khai quật các mỏ neo, mũ sắt, mũi tên sắt, và các bộ vật rỗng bằng gốm mà các nhà khảo cổ tin có thể là những trái lựu đạn thô sơ đầu tiên đã được để lại từ một trong những cuộc xâm lược bất thành nói trên.
Trong âm mưu thôn tính Việt Nam lần thứ ba, Hốt Tất Liệt vạch ra một chiến lược dựa vào việc gửi những quân số áp đảo – trên bộ và trên biển – để tiến vào trung tâm quyền lực của Việt Nam từ nhiều hướng khác nhau trong thế gọng kềm. Đội thuyền Mông Cổ dưới quyền chỉ huy của tướng Ô Mã Nhi [Omar Khan] chiếm thương cảng Vân Đồn, gần Vịnh Hạ Long. Quân Nguyên di chuyển về hướng Nam bằng đường bộ, hội tụ với thủy quân của họ tại Vân Đồn và cùng nhau theo sông Bạch Đằng tiến về hướng Tây – có thể họ chọn phần rộng nhất và ít chướng ngại nhất của dòng sông để di chuyển. Quân Nguyên đổ bộ vào Thăng Long gần như không gặp sự chống cự đáng kể của các lực lượng Đại Việt hoặc gặp trở ngại địa hình nào. Lần này, quân Mông Cổ tự coi mình như đã được chuẩn bị kỹ càng để đối phó với các chiến thuật tiêu thổ của Đại Việt. Họ tin chắc nịch rằng một đội thuyền chở lương thực và quân nhu sẽ đến ngay sau khi các lực lượng của họ chiếm được kinh thành. Song, những thuyền tiếp tế ấy sẽ không bao giờ đến được sông Bạch Đằng.
Năm 2008, Kimura, lúc bấy giờ là nghiên cứu sinh tiến sĩ tại Đại học Texas A&M [Đại học Nông nghiệp và Hầm mỏ Texas], và người bạn cùng lớp, Randy Sasaky, nhận được một email từ bà Lê Thị Liên, một nhà khảo cổ tại Viện Khảo cổ Việt Nam từng nghe nói đến công trình nghiên cứu của họ về các chiến dịch trên biển của Hốt Tất Liệt. Tại nhà của một người sưu tầm đồ cổ địa phương, bà Liên tình cờ thấy được một cặp neo thuyền to tướng bằng gỗ được vớt lên từ đáy sông Hồng. Nhà sưu tầm cổ vật tin rằng chúng có thể liên quan ít nhiều tới đội thuyền viễn chinh của Hốt Tất Liệt.
Học giả Staniforth, vào thời điểm trên làm việc tại Đại học Flinders, thành phố Adelaide, Australia, nhớ lại: “Jun [Kimura] đến nói với tôi, ‘Đây là một cơ hội để đi ra, nhìn cho biết và xem thử chúng ta có thể nghiên cứu thêm [các chiến dịch của Hốt Tất Liệt] về phía Việt Nam hay không.’” Nhưng Kimura cũng nói rõ, “Các nghiên cứu sinh tiến sĩ không có tiền bạc gì cả,” vì thế Staniforth và James Delnado, lúc bấy giờ là Chủ tịch Viện Khảo cổ Hàng hải của Đại học Texas A&M, bắt đầu giúp đỡ tổ chức một chuyến thăm dò, hợp tác. Việt Nam, do những biến cố lịch cận đại, qua thời gian lâu dài là một nước tỏ ra khó khăn đối với công việc nghiên cứu của các nhà khảo cổ phương Tây. Mặc dù các nhà nghiên cứu Việt Nam đã làm việc trên một số địa điểm qua nhiều năm, nhưng các khám phá của họ chỉ được công bố chủ yếu bằng tiếng Việt. Staniforth và Delnado đã tìm thấy ở bà Liên một người cộng sự bản xứ.
Trong chuyến thăm viếng lần đầu, năm 2008, Kimura và Sasaki nhận thấy rằng những chiếc neo nói trên thật ra thuộc về thế kỷ 18 hoặc 19 – song bà Liên chuyển hướng toán nghiên cứu vào một mục tiêu mới. Phía Đông Hà Nội, những nhà khảo cổ Việt Nam trong những năm 1950 đã phát hiện các hệ thống phòng thủ trên sông trong một ruộng lúa gần địa điểm sông Bạch Đằng chảy ra biển. Họ tìm thấy một cụm cọc gỗ dày đặc, chôn dưới bùn, mũi chĩa lên theo nhiều góc khác nhau. Sử sách cho biết rằng những hệ thống phòng thủ như thế – những cánh đồng cọc nhọn được đóng xuống lòng sông hoặc bờ sông – nằm trong kế hoạch phòng thủ của thủy quân Đại Việt ở trận Bạch Đằng năm 1288, và cũng từng được sử dụng trong hai trận đánh diễn ra [hơn ba thế kỷ] trước đó trên cùng một địa bàn, đó là những trận chống quân xâm lược Nhà Hán năm 938 và Nhà Tống năm 981. Nhưng người ta vẫn chưa biết rõ các cọc ấy được sử dụng như thế nào trong mỗi trận đánh, hay các chiến thuật quân sự mà chúng cho phép thực hiện là gì. Các nhà khảo cổ Việt Nam trong những năm 1950 giả định rằng những cọc mà họ tìm thấy đã hiện hữu từ thời điểm diễn ra cuộc xâm lăng của quân Mông Cổ, nhưng lúc đó vẫn còn nhiều câu hỏi chưa được trả lời và cũng không có cách nào để định tuổi các cọc gỗ một cách rõ ràng. “Họ có bằng chứng khá tốt, đó là bằng chứng lịch sử,” Staniforth nói, “nhưng họ không có bằng chứng khoa học.” Các báo cáo chính thức ghi lại những trường hợp như thế tại các công trường xây cất trong vùng, và người dân địa phương kể lại họ đã vấp phải những cọc gỗ trong ruộng lúa của họ. Tuy nhiên, trước năm 2010, không một nhà khảo cổ nào chịu lên tiếng đáp ứng những báo cáo nằm ngoài sử sách như thế này.
“Các nhà nghiên cứu của Việt Nam trước đó không thể giải thích rõ ràng các cọc gỗ đã được phân bố trên trận địa như thế nào,” Kimura, hiện làm việc tại Đại học Tokai ở Tokyo, nhận xét như vậy. “Trong những năm 1950 người ta chưa sử dụng được cách định tuổi gỗ bằng carbon phóng xạ và máy định vị GPS,” ông nói thêm. “Chúng tôi gặp may mắn là vào năm 2009 một nông dân địa phương kể lại rằng ông ta đã tìm thấy một vài vật có nét đặc thù trong một ao nuôi cá. Trước tiên, chúng tôi đào thử và phát hiện các cột gỗ được tập trung vào một chỗ – chứ không phải chỉ là những cột nằm riêng lẻ.” Khám phá này gây kinh ngạc, một phần lớn vì nó không dính dấp tới vị trí mà chúng được phát hiện lần đầu tiên. Đây là một sân cọc gỗ khác, mới phát hiện.
Các nhà khảo cổ Việt Nam lần đầu nghiên cứu các cọc gỗ được cho là liên quan đến trận Bạch Đằng vào thập niên 1950, nhưng họ không có dụng cụ hiện đại cho phép nhà nghiên cứu hiểu được chúng đã được sử dụng như thế nào trong trận đánh.
Người ta không thể bỏ qua những điểm tương tự giữa hai địa điểm. Các loại gỗ được sử dụng và cách thức các cọc này được đóng vào lòng đất hoàn toàn giống nhau. “Chúng tôi cẩn thận ghi chép đường kính của chúng và nhận thấy rằng không có gì mâu thuẫn giữa hai vị trí,” Kimura nói. Ông và Staniforth trở lại Việt Nam năm 2010, 2011, và 2013 để khai quật ao cá gần sông Bạch Đằng, tìm kiếm thêm nhiều địa điểm, và huấn luyện các nhà khảo cổ Việt Nam khởi sự tìm kiếm dấu vết của các chiến thuyền Mông Cổ trong lòng sông Bạch Đằng. Các nhà khảo cổ này mang theo một máy bơm nước và khai quật bốn đường rãnh đất bùn, cuối cùng mở rộng ra thành một dải đất rộng đầy cọc gỗ. Họ phát hiện tổng cộng 55 cọc, cùng với các mảnh đồ gốm và gỗ. Có lẽ quan trọng nhất là, các cọc gỗ được định tuổi có từ 700 năm trước, nghĩa là gần như chắc chắn chúng liên quan tới cuộc xâm lăng của quân Mông Cổ.
Những cọc này trông tương tự như những cọc tìm thấy vào những năm 1950 về cách bố trí và định hướng. Chúng được đóng chênh chênh xuống đất. Một số được trồng thành hai hàng, hướng Đông-Tây, có lẽ dọc theo triền dốc của bờ sông. Một số khác được gộp lại thành cụm dày, nom như các chướng ngại vật tập trung vào một vị trí. Còn một số khác nữa được trồng thành từng cặp với mũi nhọn chéo nhau. Bằng cách nghiên cứu sự sắp đặt và định hướng của những phương tiện phòng ngự này, toán khảo cổ quốc tế bắt đầu nhận ra cung cách Trần Hưng Đạo quan niệm, đặt kế hoạch và thực hiện một chiến lược sẽ làm nhà Nguyên đâm ra e dè không bao giờ muốn đưa quân trở lại Việt Nam.
Quân Nguyên của Thoát Hoan tiến vào Thăng Long gần như không gặp sự kháng cự đáng kể, chỉ thấy một kinh thành mà quân Đại Việt đã rời bỏ và đốt cháy. Quân Nguyên thấy không có gì đáng giá để chiếm đóng – thậm chí không có gì để ăn. Đội quân xâm lược chẳng biết làm gì hơn ngoài việc đợi đội thuyền lương thực khổng lồ sẽ từ từ di chuyển ngược dòng sông.
Ngay sau khi đội thuyền này đi vào sông Bạch Đằng, các lực lượng Đại Việt đã nhanh chóng ra tay. Họ chỉ có mấy tháng để cài đặt chiếc bẫy tinh vi của mình. Trần Hưng Đạo đã nghiên cứu những trận đánh chống quân Tàu trước đó ở sông Bạch Đằng, cụ thể là trận đánh chống quân nhà Hán năm 938; ông và tướng sĩ của ông biết rõ địa hình nơi này thân thiết như lòng bàn tay. Chính sự thay đổi khó lường của dòng sông cũng được vận dụng như một vũ khí chính. Vị tướng họ Trần dùng địa hình của dòng sông làm khung phòng ngự của mình, vận dụng các đội hình của đá [rock formations] và các chỗ nghẽn thiên nhiên vào trận đánh. Ông huy động một lực lượng dân công to lớn, bắt đầu đốn đủ số cây để làm một cái bẫy khổng lồ, một chiến thuật sẽ cho phép các lực lượng Việt Nam đi từ thế thủ sang thế công. Lực lượng dân công cần phải làm việc khẩn trương – cây phải được mang về từ những cánh rừng khá xa, đẽo thành cọc nhọn, rồi cài đặt vào vị trí. “Đây là một cuộc thao diễn hậu cần vĩ đại,” Staniforth nhận xét. “Chắc hẳn nỗ lực này cần đến cả hàng ngàn người Việt ở địa phương, có lẽ còn đông đảo hơn thế.”
Theo Kimura, những giả thuyết trước đây cho rằng quân Việt Nam dùng cọc gỗ chỉ để bịt cửa sông – rộng khoảng 180 mét – rồi chèo thuyền ra tấn công quân Mông đang bị chặn đứng hoặc tấn công khi họ toan chạy thoát lên bờ. Toán khảo cổ mang theo các dụng cụ hiện đại để vẽ bản đồ địa hình và tình trạng dòng sông thay đổi qua thời gian kể từ năm 1288, và họ thấy được một trận Bạch Đằng hoàn toàn khác. Staniforth nói: “Chúng tôi nhận thấy những cửa sông ở đây quá sâu và quá khó cho dân quân Việt Nam có thể dễ dàng phong toả chúng hoàn toàn bằng cọc gỗ.”
Staniforth và Kimura sử dụng hình ảnh vệ tinh và không ảnh, cùng với những mẫu hình chính yếu rộng lớn, được sắp thành từng lớp (layering), chứng minh tình trạng vùng này đã thay đổi qua thời gian. Họ nhận thấy một địa hình khác, biến chuyển hơn, một địa hình tạo cơ hội thuận lợi cho việc Trần Hưng Đạo cấu trúc thế phòng ngự của mình và bố trí các cọc gỗ trong một cung cách có ý nghĩa chiến lược. “Lúc bấy giờ, địa hình này là một chuỗi đảo nhỏ, mà khi thủy triều dâng lên, lại chìm dưới nước. Gần như chắc chắn, dòng sông lúc đó có đến năm kênh sâu, nhưng bây giờ chỉ còn lại ba. Hai kênh kia thật sự đã biến mất dưới các ruộng lúa trong vùng”, Staniforth nói. “Những cánh đồng cọc gỗ chỉ được dựng lên để chuyển hướng thuyền địch đi vào một khoảng hở hẹp hơn, chỗ này lại được chặn bằng một phương tiện khác, có lẽ bằng những bè gỗ.”
Hình ảnh vệ tinh cho thấy sông Bạch Đằng đã biến đổi do nhiều thế hệ nông dân và sự phát triển trong vùng đang che giấu bằng chứng của trận Bạch Đằng thuộc thế kỷ 13.
Sử chép rằng đội thuyền tiếp tế của quân Nguyên – chừng 400 chiếc – bị các lực lượng Việt Nam đánh bại ở một địa điểm gần thành cổ Vân Đồn, mặc dù các nhà khảo cổ chưa xác định được vị trí. Không nhận được đồ tiếp tế như đã dự kiến, Thoát Hoan quyết định rút quân khỏi thành Thăng Long. Họ xuống thuyền và di chuyển theo hướng dòng sông chảy ra biển. Các lực lượng Việt Nam đang chờ đợi họ và đặt bẫy đón đội thuyền địch đang rút lui – khi thì làm trì hoãn bước tiến của địch, khi thì thúc đẩy địch tiến nhanh – để nắm chắc Thoát Hoan ở vào đúng vị trí và đúng thời điểm, mắc kẹt giữa những vườn cọc gỗ khi thủy triều rút ra biển.
Các nhà khảo cổ nói trên nhận thấy các cọc được đẽo từ ba loại gỗ khác nhau: gỗ gụ, gỗ bưởi, và gỗ lim. Chúng mảnh dẻ và đã bị hà [shipworms] làm hư hại. Có thể xếp các cọc này thành ba kích cỡ khác nhau: 5 cm, 13 cm, và 20 cm đường kính. Loại nhỏ nhất chắc không mấy hữu hiệu trong việc chặn thuyền Nguyên.
“Nếu bạn nhìn vào những khu vực họ đóng cọc, bạn nhận thấy rằng, vâng, một phần chủ đích là chặn thuyền”, Staniforth nói. “Nhưng ít ra, một phần khác là không cho quân Nguyên nhảy xuống thuyền để đổ bộ lên đất khô.” Quân Đại Việt đã giữ những vị trí trên các đảo nhỏ của con sông, rồi củng cố các đảo bằng loại cọc mảnh dẻ hơn nhằm ngăn chặn địch quân chạy thoát lên đất khô. “Chúng chủ yếu là hệ thống phòng thủ chống cá nhân”, theo Staniforth. “Nếu bạn đặt một mạng lưới chằng chịt với các cọc nhỏ, thì một cái cọc khoảng 7 đến 10 cm đường kính cũng là một trở ngại khá lớn cho con người”.
Không thể chạy thoát bằng đường thủy vì bị các cọc gỗ lớn, cồn cát, bè gỗ, và thuyền Đại Việt ngáng trở, đồng thời thuyền của họ còn bị các cọc nhỏ đâm vào, quân Nguyên thất bại một cách ngoạn mục [spectacularly doomed]. Từ nơi an toàn của các đảo và chỗ cao trong đầm lầy, Trần Hưng Đạo và quân Đại Việt thả những bè lửa trôi về hướng thuyền địch. Thuyền bốc cháy, và quân Nguyên bị đánh tan tác. Ô Mã Nhi bị bắt và bị giết, còn Thoát Hoan thoát thân trong đường tơ kẽ tóc, để rồi bị người cha giận dữ là Hốt Tất Liệt hạ lệnh đi đày. Hai bên trao đổi tù binh, và mặc dù Nhà Trần [chịu triều cống] nhìn nhận quyền bá chủ của Nhà Nguyên, quân Trung Quốc sẽ không trở lại Việt Nam mãi cho đến một cuộc xâm lược của Nhà Minh thành công hơn diễn ra ở thế kỷ 15.
Sau khi được tát cạn, ao cá gần sông Bạch Đằng đã để lộ 55 cọc gỗ gồm ba kích cỡ khác nhau. Một số được dùng để chận thuyền địch, trong khi một số khác ngăn cản không cho quân Nguyên trốn thoát lên bờ.
Việc phát hiện và phân tích các cánh đồng cọc gỗ gần cửa sông Bạch Đằng hé lộ cho thấy một số chiến thuật mà người Việt Nam sử dụng để đánh bại quân Mông Cổ, nhưng tiềm năng là vẫn còn nhiều, nhiều chứng liệu hơn nữa nằm dưới các ruộng lúa và ao hồ. Trong cuộc khai quật này, Kimura, Staniforth, và các đồng nghiệp của họ đã tìm thấy những mảnh ván có thể là đồ gỗ được chế tạo, cũng như những mảnh gỗ cho thấy những dấu vết gia công, như các lỗ buộc dây thừng để chuyên chở. Đấy có thể là những phần còn lại rải rác của một số trong những thuyền Mông Cổ bị đốt cháy, nhưng cho đến nay các nhà khảo cổ vẫn chưa tìm thấy một thân tàu nào hay có thêm dấu vết nào khác của chiến thuyền.
Một trong những cọc gỗ được khai quật trong thập niên 1950 được trưng bày ở một viện bảo tàng lịch sử nhỏ tại một địa điểm gần sông Bạch Đằng.
Nhưng họ nghĩ rằng những thuyền bị đánh đắm có thể vẫn còn nằm dưới lòng đất. “Khi một chiếc thuyền cháy, nó không cháy hết,” theo lời Delgado, hiện nay là Giám đốc di sản hàng hải của Cơ quan Hải dương và Khí quyển Quốc gia [the National Oceanic and Atmospheric Administration]. “Các phần trên của chiếc thuyền bốc lửa rất nóng, nhưng chiếc thuyền sẽ nứt ra và chìm xuống nước. Thân của nó thường vẫn còn nguyên vẹn”. Delgado tin rằng chúng vẫn còn nằm ở một nơi nào đó dưới các ruộng lúa, có lẽ dưới những bãi tha ma của dân làng, những nơi gần như hoàn toàn nằm ngoài phạm vi thăm dò của các nhà khảo cổ.
Việc tìm kiếm những chiếc thuyền nói trên vẫn còn tiếp diễn, kể cả rà soát dưới chính lòng sông. Kimura muốn mở rộng cuộc nghiên cứu và hi vọng sẽ tìm thêm bằng chứng từ phía quân Mông trong trận đánh này, như các ví dụ điển hình liên quan đến lựu đạn bằng gốm hay các dụng cụ tạo tác khác được sử dụng trong các cuộc xâm lược Nhật Bản.
Cũng như đã thể hiện trong dự án này, các nhà nghiên cứu Mỹ, Australia, và Nhật sẽ làm việc bên cạnh các nhà nghiên cứu Việt Nam, đồng thời xây dựng khả năng để Việt Nam tiến tới những dự án khảo cổ to lớn và phức tạp hơn, thậm chí ngay cả khi bản thân họ còn đang tìm kiếm thêm các câu trả lời [về trận Bạch Đằng]. Viện Khảo cổ Việt Nam đã thành lập ban khảo cổ dưới nước, trong khi Kimura, Staniforth, và một số nhà khảo cổ khác điều hành một trường dã ngoại (field school) mỗi mùa hè để giúp huấn luyện các nhà khảo cổ Việt Nam tại các địa điểm phía nam sông Bạch Đằng, là nơi dễ nhìn thấy dưới nước hơn ở khu vực xảy ra trận đánh. “Tôi tin tưởng mãnh liệt vào việc không thúc đẩy nghị trình nghiên cứu từ bên ngoài. Chúng tôi đem dự án này đến với thế giới, hoàn toàn khác hẳn với việc đem dự án này đến Việt Nam”.
Các nhà khảo cổ của Dự án Bạch Đằng đang giúp huấn luyện một thế hệ mới gồm các nhà khảo cổ dưới nước nhằm tìm kiếm chứng tích của đội thuyền Mông Cổ bị đánh bại trong trận Bạch Đằng.
L. H.
___________________
Lauren Hilgers là một ký giả làm việc tại Brooklyn.
Dịch giả gửi BVN.
Sáng lập:
Nguyễn Huệ Chi - Phạm Toàn - Nguyễn Thế Hùng
Điều hành:
Nguyễn Huệ Chi [trước] - Phạm Xuân Yêm [nay]
Liên lạc: bauxitevn@gmail.com
boxitvn.net
boxitvn.blogspot.com
FB Bauxite Việt Nam

Bài đăng phổ biến
- Ông Trọng tìm bóng của mình
- Thảo nào nhân sự Đảng là “tuyệt mật”
- Trung Quốc tan 'ảo mộng' về chính quyền Biden
- Toàn văn lời đe dọa cứng rắn của ông Biden về chính biến Myanmar: Hé lộ việc Mỹ sẽ làm "ngay lập tức"
- Cái lá nho trên mặt ông Tập Cận Bình đang bị gỡ bỏ
- Xin nghỉ mà không được nghỉ?
- Nặng lòng buổi gặp nữ tù nhân chính trị Đinh Thị Thu Thủy
- Chánh án Tối cao Nguyễn Hoà Bình vào Bộ Chính trị: Con đường nào cho Tử tù kêu oan Hồ Duy Hải?
- Chứng từ của Thu An về vụ kiện của Trần Tố Nga ở Evry
- Covid-19: “Vũ khí hoàn hảo” của Đảng CS Trung Quốc (phần 1 và 2)


Nhãn
- Giáo Dục
- Sử Liệu
- chính phủ
- Pháp Luật
- Nhân quyền
- "Cuồng Trump" tại Mỹ
- "Dịch hạch"
- "phản động"
- 10 năm Bauxite Việt Nam
- 1000 năm
- 14/3
- 2638349
- 30/04/1975
- 30/4
- 30/4/1975
- 30/4/1975. Bên thắng cuộc
- 39 người chết ở Anh
- 40 năm Chiến tranh biên giới
- 90 năm
- 99 năm
- ADIZ
- Ải Nam Quan
- Albert Camus
- Alexandre de Rhodes
- Algerie
- an ninh
- An ninh CS
- an ninh mạng
- an ninh quốc phòng
- An ninh tiền tệ
- án oan
- án tử hình
- Án văn tự
- An Viên
- André Menras
- Anh hùng
- Anh hùng Lê Mã Lương
- Ảo vọng trí thức
- ASEAN
- AVG
- Ăn cắp công nghệ
- Âm mưu Tàu Cộng
- Âm mưu phá hoại kinh tế của Trung Quốc
- Âm mưu Tàu Cộng
- Âm mưu Tàu Cộng
- Âm mưu Tàu cộng biến các nước đang phát triển thành con nợ
- Âm mưu Tàu Cộng. Đảng CSTQ
- Âm mưu Trung Cộng
- Âm mưu Trung Quốc
- Ấn độ
- Âu châu
- ấu dâm
- Ba Lan
- Bà Nà
- Bá quyền nước lớn
- Bá quyền Trung Cộng
- Ba Sàm
- Ba Sàm Nguyễn Hữu Vinh
- Bạch Long Vĩ
- bachkhoadanang.net
- bài Trung
- Bãi Tư Chính
- Bản chất thâm hiểm của Đại Hán
- Bản chất thể chế
- Ban Công lý và Hoà Bình GP Vinh
- Bàn cờ thế giới
- bản đồ
- bán nước
- Ban Tổ chức trung ương
- Ban tuyên giáo
- bành trướng
- báo cáo
- Bao cấp
- Bao cấp quyền lực
- Báo chí
- Báo chí đảng
- Báo chí độc tài
- Báo chi lề phải
- Báo chí quốc doanh
- Báo chí thời đổi mới
- Báo chí tự do
- Báo chí xuất bản tự do
- bạo động
- Bạo hành trong lứa tuổi họ trò
- Bảo hiểm xã hội
- bạo loạn
- bạo lực
- Bạo lực CS
- Bạo lực cướp đất
- Bạo lực và chuyên chính
- Báo Tuổi Trẻ
- Báo Tuổi trẻ bị đình bản
- Báo Văn nghệ thời Đổi mới
- Bảo vệ đảng
- Bảo vệ nhân quyền
- Bảo vệ rừng
- Barack Obama
- Bauxite
- Bauxite Tây Nguyên
- Bắc Hàn
- Bắc Mỹ
- bắc vân phong
- Bằng câp quan chức
- bằng giả
- Bắt dân
- Bần cùng hóa
- Bần cùng hóa trong thể chế cộng sản
- bất công
- Bất đồng chính kiến
- Bất động sản
- Bầu cử
- bầu cử Mỹ
- Bầu cử Mỹ 2020
- bầu cử Tổng thống Mỹ
- Bẫy nợ
- BBC
- bè phái
- Bên thua cuộc
- bệnh thành tích
- Bệnh viện Bạch Mai
- Bí mật thông tin
- Biến chủng virus
- Biến đổi khí hậu
- biển Đông
- Biên giới
- biểu tình
- Bình đẳng cộng sản
- bình ổn
- Blog
- bóng đá
- Bóng đá và lòng dân
- BOT
- BOT bẩn
- bộ chính trị
- Bộ luật hình sự
- Bộ máy chính quyền
- Bộ máy chính quyền CS
- bộ máy công an
- Bộ máy CS
- Bộ mặt thạt quan chức cộng sản
- Bộ mặt thật của quan chức cộng sản
- Bộ Quốc phòng và nhiệm vụ quốc phòng
- Bô Xít
- bồi thường
- Brexit
- BRI
- BS Lý Văn Lượng
- BS Nguyễn Đan Quế
- Bùi Minh Quốc
- Bùi Tín
- Buôn người
- buồn vui Chủ nhật
- Bức tranh thế giới
- Bước đường cùng của nông dân Việt
- Cà Mau
- Ca sĩ Thủy Tiên
- Cạc Ma
- Các tổ chức chân rết của đảng
- cách mạng
- Cách mạng 4.0
- Cách mạng dân chủ
- Cách mạng tháng Tám
- Cách mạng tháng Tám Con đường dân chủ hóa đất nước
- Cách mạng thàng Tám và bước lùi của lịch sử
- cải cách
- Cải cách chính trị
- Cái chết cụ Kình
- Cái chết của quan chức Cộng sản
- cải tổ
- Cam kết nhân quyền
- Campuchia
- Canada
- Cảnh báo đỏ
- cánh tay của đảng
- Cánh tay nối dài của đảng
- canh tân
- Cao Bằng
- cáo buộc chống nhà nước
- Cáo phó
- Cao tốc Bắc - Nam
- Cao tốc Bắc Nam
- Cắt điện
- cấm nhập cảnh
- cấm vận
- Cận huyết chính trị
- Cận huyết khoa học
- Cấn thị Thêu
- Câu đối Tết
- Cháy rừng
- Chân lý nước Tàu
- Chân Phương
- Châu Á
- Cheonan
- chế độ
- chế độ công an trị
- Chế độ cộng sản
- Chế độ Cộng sản TQ
- Chế độ CSVN
- Chế độ dân chủ
- Chế độ Việt Nam Cộng hòa
- Chế độ VNCH
- Chết dưới tay Trung Quốc
- Chia buồn
- Chiếc ghế Hội đồng nhân quyền
- Chiến dịch "đốt lò" của Nguyễn Phú Trọng
- Chiến lược bành trướng
- Chiến lược mềm thôn tính các nước của Tàu cộng
- Chiến lược toàn cầu
- Chiến lược Trung Quốc
- chiến tranh
- Chiến tranh biên giới
- Chiến tranh lai
- Chiến tranh lạnh mới
- chiến tranh nguyên tử
- Chiến tranh sinh học
- chiến tranh thương mại
- Chiến tranh thương mại Mỹ Trung
- chiến tranh Việt Trung
- Chinalco
- Chinanazi
- Chinazi
- Chính khách Dân chủ & Độc tài
- chính phủ
- Chính phủ Tràn Trọng Kim
- Chính phủ Trần Trọng Kim
- Chính Quyền
- Chính quyền Cộng sản
- chính sách
- Chính sách 4 không
- Chính sách ba không
- Chính sách đối ngại của J. Biden
- Chính sách đối ngoại Joe Biden
- Chính sách thuế
- Chính trị
- Chính trị Mỹ
- Chính trị thế giới
- Chính trị thống soái
- Chính trị Xã hội VN
- Cho thuê rừng
- Chống diễn biến tư tưởng
- Chống tham nhũng
- Chống tham nhũng & Phe phái trong đảng
- chống Trung Quốc xâm lược
- Chống Trung Quốc xâm lược mềm
- Chu Ân Lai
- Chu Hảo
- Chu Hảo Tuyên bố
- Chủ nghĩa bành trướng Đại Hán
- Chủ nghĩa cộng sản
- Chủ nghĩa Dân túy
- chủ nghĩa Đại Hán
- chủ nghĩa Mác
- Chủ nghĩa Mác và chủ nghĩa nhân văn
- Chủ nghĩa Mác-Lê
- Chủ nghĩa thân hữu
- Chủ nghĩa Trump và CNCS Trung Quốc
- Chủ nghĩa tư bản thám sát (surveillance capitalism)
- Chủ nghĩa Tư bản Thân hữu
- Chủ nghĩa vô sản quốc tế
- chủ nghĩa xã hội
- Chủ quyền
- Chủ quyền biển đảo
- Chủ quyền lãnh thổ
- Chú Tễu
- Chùa chiền và Phật giáo Cộng sản
- Chúc mừng năm mới
- Chúc Tết
- Chuyên chính
- Chuyên chính trong thể chế Cộng sản
- Chữ quốc ngữ
- Chức năng của quân đội và công an dưới thể chế đảng trị
- Chức năng quân đội
- Chương trình "Thách đố & Cộng hưởng"
- Climate Central
- coi thường luật pháp
- Con cái quan chức
- Con đường dài hạn của kinh tế Mỹ
- Con đường dân chủ hóa
- Con đường đổi mới
- Con đường lây lan Covid-19
- Con đường ngầm của giới doanh nhân Việt
- Con đường phát triển
- Con đường quyền lực
- Con người mới hôm nay
- Con số người chết dịch Coronavirus ở Trung Quốc
- Corona
- Coronavirus
- COVID 19 ở VN
- COVID-19
- COVID-19 ở VN
- Cộng sản cướp đất
- Công an
- công an đánh dân
- Công an trị
- Công an và văn hóa nhân văn
- Công an Việt Nam trong chế độ độc tài
- công đoàn
- Công đoàn CS
- Công đoàn độc lập
- Cộng đồng người Việt ở nước ngoài
- Công đồng người Việt tị nạn
- Công giáo
- Công giáo hôm nay
- Công giáo và CS
- Công hàm Phạm Văn Đồng
- Công lý
- Công lý cộng sản
- Công nghệ giáo dục
- Công nghệ hóa và vấn đề quyền con người
- Công nghệ xe ô tô
- công nhân
- Công pháp quốc tế
- Cộng sản
- Cộng sản & mê tín
- Cộng sản đối thoại với dân
- Cộng sản phản tỉnh
- Cộng sản sụp đổ
- Cộng sản tha hóa
- Cộng sản Trung Quốc
- Cộng sản Trung Quốc và sự áp chế dân chúng
- Cộng sản và chủ quyền đất nước
- Cộng sản và đảng viên phản tỉnh
- Cộng sản và Luật sư
- Cộng sản và trí thức
- Cộng sản và tự do ngôn luận
- Cộng sản và vấn đề bán nước
- Cộng sản và Xã hội dân sự
- Cộng sản vàvấn nạn cải thiện đời sống nhân dân
- Cộng sản Việt Nam và luật pháp quốc tế
- Công ước Liên hợp quốc 1982
- Công ước quốc tế
- Cơ chế và tham nhũng
- Cờ tổ quốc
- Cờ vàng ba sọc
- cởi truồng
- CPJ
- CPTPP
- Crimea
- Crưm
- CS ám sát
- CS suy vong
- Cù Huy Hà Vũ
- Cuba
- Cuba tỉnh giấc
- Cùng chung ý thức hệ
- cung đình
- Cùng ý thức hệ
- Cuộc chiến giữ đất
- Cuộc chiến thương mại Mỹ - Trung
- Cuộc chiến thương mại Mỹ Trung
- Cuốc chiến trang thương mại Mỹ Trung
- Cuộc xâm lược mềm của Đại Hán
- Cuồng chống Trump
- Cuồng Trump
- Cưỡng chế
- Cưỡng chế đất đai
- cướp bóc
- Cướp đất
- cướp đất của dân
- Cướp đất của dân
- cựu binh
- Cứu đói
- Cứu trợ
- Cứu trợ bão lũ
- Danh dự nhà khoa học
- Danh nhân văn hóa
- Davos
- Dân chủ
- Dân chủ & Độc tài
- Dân chủ Cộng hòa
- Dân chủ của đảng
- dân chủ giả hiệu
- Dân chủ hóa
- Dân chủ Hoa Kỳ
- Dân chủ kiểu cộng sản
- Dân chủ Mỹ
- Dân chủ ở Việt Nam
- Dân khí
- dân nghèo
- Dân oan
- dân quyền
- Dân sinh
- dấn thân
- dân tộc
- Dân tộc dân chủ
- Dân tộc Uighur
- Dân tộc Việt
- Dân trí
- dân túy
- Dân vận
- Dân Việt ở Campuchia
- Dấu ấn một năm
- Dầu mỏ
- Di chúc Hồ Chí Minh
- Di dân
- di sản cuộc chiến
- di tích
- dịch thuật
- Diệt chủng
- Dìm giá
- doanh nghiệp nhà nước
- Doanh nghiệp TQ và đút lót
- Donald Trump
- Dộc tài Trung Cộng với bầu cử tự do
- du lịch 0 đồng
- dùng tiền TQ trên đất VN
- Duy Ngô Nhĩ
- dự án
- Dự án đường cao tốc Bắc Nam
- Dự án kinh tế
- dự án từ Trung quốc
- Dư luận viên
- Dư luận viên của Đảng
- Dự luật đặc khu kinh tế
- Dự ngôn
- Dư Thị Thành
- Dương Danh Dy
- Dương Thu Hương
- Dương Trung Quốc
- Dương Tường
- Đa dạng sinh học
- Đa đảng
- Đà Lạt
- Đà Nẵng
- Đa nguyên
- đại án
- Đại án Đồng Tâm
- Đại án Thủ Thiêm
- đại biểu hội đồng nhân dân
- Đại biểu quốc hội
- Đại dịch Corona
- Đại dịch Coronavirus
- Đại dịch Covid-19
- Đại dịch Covid-19 và Việt Nam
- Đại dịch Trung Quốc
- Đại dịch virus Trung Quốc
- Đại dịch virus Trung Quốc và người nghèo
- Đại dịch Vũ Hán
- Đại dịch Vũ Hán và Việt Nam
- Đại Hán
- Đại học
- Đại hội 13
- Đại hội Đảng
- Đại hội Đảng XIII
- Đại hội ĐCSVN XIII
- Đại hội XIII
- Đại hội XIII & các mục tiêu
- Đài Loan
- đại lộ Đông-Tây
- Đàm phán biên giới
- đàn áp
- Đàn áp báo chí
- Đàn áp biểu tình
- Đàn áp dân chống BOT bẩn
- Đàn áp dân chủ
- Đàn áp dân quyền
- Đàn áp người biểu tình
- đàn áp người hoạt động nhân quyền
- Đàn áp nhà báo tự do
- Đàn áp nhân quyền
- Đàn áp tôn giáo
- Đàn áp xã hội dân sự
- Đàn áp XHDS
- đàn bầu
- đảng cầm quyền
- Đảng Cộng sản
- Đảng Cộng sản Trung Quốc
- Đảng Cộng sản và vấn đề cán bộ
- Đảng Cộng sản Việt Nam
- Đảng CS Việt Nam
- Đảng CSTQ
- Đảng CSVN
- Đảng CSVN và mục tiêu giành độc lập
- Đảng hóa
- Đảng lãnh đạo
- Đảng phái
- Đảng sợ dân
- Đảng và Dân
- Đảng với dân
- Đảo chính
- Đảo chính Myanmar
- Đạo đức
- Đạo đức cộng sản
- Đạo đức nghề giáo
- Đạo đức suy đồi
- Đạo luật Magnitsky
- Đào tạo cán bộ cộng sản
- Đạo văn
- đặc khu
- Đặc khu kinh tế
- đặc xá
- Đặng Quốc Bảo
- Đặng Tiểu Bình
- Đặng Văn Hiến
- Đặt tên đường
- đâm chìm tàu cá
- Đập thủy điện Mekong. Đập thủy điện Lan Thương
- Đất đai
- đất hiếm
- Đấu đá nội bộ
- Đấu tranh dân chủ
- đầu tư
- Đầu tư Dự án Hải cảng Khu kinh tế
- Đầu tư Trung Quốc & Nguy cơ xâm lược mềm
- ĐCS & Dân chủ hóa
- ĐCSTQ
- ĐCSVN
- ĐCSVN và việc làm trong sạch đảng viên
- ĐCSVN với Trung Cộng
- Đê điều và sông ngòi Hà Nội
- Địa-chính trị Việt Nam
- Điềm gở
- Điện
- Điện ảnh Việt Nam
- Điện ảnh Việt Nam tại Pháp
- Điện hạt nhân
- điện lực Việt Nam
- Điện mặt trời
- Điện Việt Nam
- Điều lệ Đảng
- Đình bản báo
- Định chế quốc gia
- Đình chỉ báo Tuổi trẻ
- đình công
- Định hướng xã hội chủ nghĩa
- Đinh Quang Anh Thái
- Đoàn kết
- Đoan Trang
- Đoàn Văn Vươn
- Đoàn viên
- Đọc sách thời đại loạn thông tin
- Đóng cửa
- Đỗ Minh Tuấn
- Đỗ Mười
- Đỗ Ngọc Bích
- Đỗ Nguyễn Mai Khôi
- độc tài
- độc đảng
- Độc lập dân tộc
- độc quyền
- độc tài
- Độc tài cộng sản
- Độc tài Cộng sản Trung Quốc
- Độc tài cộng sản và khoa học kỹ thuật
- Độc tài Trung Cộng
- Độc tài tư bản và độc tài cộng sản
- Độc tài và kỳ thị
- Đổi mới
- Đổi mới tư duy
- đội ngũ
- Đội quân chân rết
- đối thoại
- đối thoại giữa nhà cầm quyền và người hoạt động nhân quyền
- Đồng bằng sông Cửu Long
- đồng hoa
- đồng hóa
- Đồng hóa sắc tộc
- Đông Nam Á
- Đông Ngàn
- Đồng Sĩ Nguyên
- Đồng Tâm
- Đốt lò
- Đốt rừng
- Đời sống
- đơn từ
- Đường cao tốc Bắc Nam
- Đường lối đảng
- Đường lối thoát hiểm
- Đường lưỡi bò
- Đường sắt cao tốc
- Đường sắt Cát Linh
- Đường sắt Cát Linh - Hà Đông
- Đường sắt liên vận VN - Trung Quốc
- Đường về nô lệ
- EVFTA
- EVFTA và thể chế
- EVIPA
- EVN
- ExsonMobil
- ExxonMobil
- Facebook điều trần
- Facebook và Luật AN mạng
- Facebook và luật an ninh mạng
- Fake news
- FDI
- FOIP
- Formosa
- Francisco de Pina
- Frank Fenner
- G20
- Gạc Ma
- gạo
- Gắn bó ý thức hệ
- GDP
- Ghét Tàu yêu Mỹ
- giả dạng thương binh
- Giá xăng phi mã
- Giải ảo siêu cường Trung Quốc
- Giai cấp lãnh đạo
- Giải giới hạt nhân Triều Tiên
- Giải Nobel
- giải pháp
- Giải phóng
- Giải thưởng Phan Chu Trinh
- Giải trừ hạt nhân
- Giải trừ vũ khí hạt nhân Bắc Hàn
- Giám đốc thẩm
- Giám đốc thẩm vụ án Hồ Duy Hải
- Giám mục Nguyễn Thái Hợp
- gián điệp
- giàn khoan TQ
- gian lận
- Gian lận thi cử
- Giáng Sinh
- Giáo
- Giáo Dục
- Giáo dục và chính trị
- Giáo dục Việt Nam
- Giáo dục Việt Nam trong tương quan Hàn quốc
- Giao Thông
- Giàu nghèo
- giấc mộng siêu cường
- Giấc mộng Trung Quốc
- Giấc mơ cộng sản
- Giấy tờ công văn
- giết chóc
- giết người
- Giống và khác giữa Triều Tiên và Việt Nam
- Góp ý
- Gốc rễ hư hỏng của quan chức Cộng sản
- Gương mặt trí thức Việt
- H. Kissinger
- Hạ Đình Nguyên
- Hà Đình Sơn
- Hà Giang
- Hà Nội
- Hà Sĩ Phu
- Hà Thị Nhung
- Hà Văn Thịnh
- Hải chiến Hoàng Sa
- Hải Phòng
- Hải quân
- Hạn hán
- hạn mặn
- Hàn quốc
- Hàng không Việt Nam
- Hàng không VN
- Hàng rong
- hành chính
- Hành hung
- Hạt giống đỏ
- hấm điểm công dân Nguyễn Anh Tuấn
- Hậu bầu cử Mỹ 2020
- Hệ lụy Đồng Tâm
- hiểm hoạ
- Hiến pháp
- Hiện tại và quá khứ
- Hiện tượng của năm
- Hiệp định thương mại
- Hiệp định TPP
- Hiệp địnnh CPTPP
- Hiệp ước EVFTA
- hòa giải
- Hòa hợp dân tộc
- Hoà hợp hoà giải
- Hòa hợp hòa giải
- Hoa Kỳ
- Hoạ mất nước
- Hoàng Cầm
- Hoàng Công Lương
- Hoàng Hưng
- Hoàng Ngọc Hiến
- Hoàng Sa
- Hoàng Tụy
- Hoàng Xuân Tuyền
- Hoạt động của Việt kiều Úc
- học tập cải tạo
- Hong Kong
- HongKong
- Hồ Cẩm Đào
- Hồ Chí Minh
- Hồ Duy Hải
- Hồ Ngọc Đại
- Hỗ trợ xã hội
- Hội chứng Việt Nam
- Hội đoàn Cộng sản
- Hội đồng Bảo an LHQ
- Hội đồng Lý luận
- hồi ký
- Hối lộ
- Hội nghị TU đảng
- Hội Nhà báo Độc lập Việt Nam
- Hội Nhà văn Việt Nam
- Hồng Kông
- Hồng và chuyên
- Hợp nhất Tổng bí thư và Chủ tịch nước
- Hợp tác
- Hợp tác năng lượng
- Huawei
- hủy bỏ
- Huy Cận
- Huy động tiền dân
- Huy Đức
- Huỳnh Thục Vy
- Hữu nghị Cộng sản
- Hữu nghị Việt - Trung
- ICOR
- IDS
- IJVN
- Internet
- IPA
- Italia và Tàu Cộng
- J. Biden
- Jeo Biden
- Joe Biden
- John McCain
- Junin 2
- Kẻ thù truyền kiếp
- Kêu gọi
- khai dân trí
- Khai thác
- Khát vọng thoát Trung của người Việt
- Khắc phục án tử
- khiếu kiện
- Khoa học
- Khủng bố
- Khủng hoảng
- Khủng hoảng giáo dục
- khủng hoảng kinh tế
- khủng hoảng thể chế
- Khủng hoảng xã hội
- Kịch bản thú tội
- Kiểm duyệt
- Kiểm soát quyền lực
- Kiến nghị
- Kiện Trung Quốc
- Kiều hối
- Kim Dung
- Kim Jong Un
- Kình chống
- Kinh Tế
- Kinh tế cạn kiệt
- Kinh tế ngầm
- Kinh tế thế giới
- Kinh tế Trung Quốc
- Kinh tế trung ương và kinh tế địa phương
- Kỷ luật Đảng
- Kỳ thị
- kỳ thị chủng tộc
- Kỳ thị Mỹ
- Kỳ thị trí thức
- lạc hậu
- Lách luật
- Làm chủ
- lạm phát
- Lãng phí
- Lạng Sơn
- Làng ung thư
- lãnh đạo
- Lãnh đạo cộng sản
- Lào
- Lao động
- Lao động nhập cư
- Lao động Việt
- Lao động xuất khẩu
- Lâm tặc
- lập hội
- Lấy dân làm gốc
- Lê Anh Hùng
- Lê Công Phụng
- Lê Duẩn
- Lê Đăng Doanh
- Lê Đình Kình
- Lê Đình Lượng
- Lê Đức Anh
- Lê Hiếu Đằng
- Lê Mã Lương
- Lê Quốc Trinh
- Lễ tang Nguyễn Trọng Vĩnh
- Lê Thanh Hải
- Lê Thị Thu Hà
- Lê Xuân Khoa
- Lên tiếng
- Lệnh không nổ súng trước quân xâm lược Trung Quốc
- Lịch sử
- Liêm khiết
- Liêm sỉ
- Liên Hiệp Quốc
- Liên Hợp Quốc
- Liên minh
- Liên minh chống Chinazi
- Liên minh quân sự Nga - Trung
- Liên Xô
- Linh mục Đặng Hữu Nam
- Lính thợ Việt Nam tại Pháp trong các cuộc Thế chiến
- LivenGuide
- lòng dân
- Lỗ hổng pháp luật Việt Nam
- Lỗ hổng trong Pháp Luật Việt Nam
- Lộc Hưng
- Lời hứa
- lợi ích
- Lời kêu gọi
- Lời Vĩnh biệt
- Lũ lujt miền Trung
- lũ lụt
- Lũ lụt miền Trung
- Luận tội tổng thống
- Luật An ninh mạng
- Luật biển
- luật biểu tình
- Luật dẫn độ
- Luật dẫn độ Hồng Kông
- Luật Đặc khu
- luật đất đai
- Luật điều ước quốc tế
- Luật Hải cảnh
- Luật Hộ tịch
- Luật lao động
- Luật Magnisky
- Luật pháp
- Luật pháp Việt Nam
- Luật quốc phòng Mỹ
- Luật sư
- Luật sư và Tòa án CS
- Lực cơ bản
- Lực lượng 47
- lương hưu
- Lưu hành đồng Nguyên Trung Quốc
- Lưu Quang Vũ
- Lý Đông A
- Lý Sơn
- Lý tưởng tự do bình đẳng
- Mã Lai
- Mahathir Mohamad
- Mai Thái Lĩnh
- Mai Triệu Quang
- mạng xã hội
- Mao Trạch Đông và ĐCSTQ
- Marx hết vai trò trong các nước tư bản đỏ
- máy bay rớt
- mặt thật Cộng sản
- Mặt thật cộng sản
- Mặt thật CS
- Mặt thật của CSVN
- Mặt thật của những kẻ thèm khát EVFTA
- Mặt thật quan chức
- Mặt thật Tàu Cộng
- Mắt thật Tập Cận Bình
- Mặt thật Trung Cộng
- Mặt thật Trung Cộng
- Mặt thật Trung Quốc
- Mặt thật xã hội
- Mặt thật XHCN
- Mặt trận Tổ quốc Việt Nam
- Mặt Trận TQVN
- Mầm non
- Mẹ Nấm
- Mekong
- Mẹo Cộng sản
- Miến Điện
- miền Tây Nam Bộ
- miễn thị thực
- Mike Pompeo
- Mikhail Gorbachev
- Mỏ Cá Voi Xanh
- Mobifone
- Món nợ khổng lồ từ ODA
- Mồ mả lăng tẩm
- Môi sinh
- Môi trường
- Môi trường đồng bằng sông Cửu Long
- Môi trường sinh thái
- Môi trường Thủ đô
- Mộng bá chủ của Trung Cộng
- Một vành đai một con đường
- Một vành đai một con đường đang dần lộ tẩy
- mua dâm
- Mua quan bán chức
- Mua quan bán tước
- Mưu đồ bành trướng của Trung Cộng
- Mưu Tàu Cộng
- Mỹ
- Mỹ - Trung
- Mỹ cấm vận Iran
- Mỹ và thế giới hậu Trump
- Mỹ và Việt Nam hậu Trump
- Mỹ-Trung
- Mỹ-Việt
- Myanmar
- Nam Trân
- nạn buôn người
- Nạn ô nhiễm môi trường
- National Geographic Society
- Năng lượng
- năng lượng điện
- nâng cao dân trí
- nâng điểm
- Nền dân chủ Mỹ
- Nền kinh tế XHCN
- Nga
- Ngày nhân quyền
- ngày nói dối
- Ngày phụ nữ
- Ngày Phụ nữ quốc tế
- Ngày Quốc khánh và lòng dân
- ngân hàng VN
- ngân sách
- Ngân sách nhà nước CS
- Ngân sách quốc gia
- ngập úng
- Nghệ sĩ thứ thiệt
- Nghệ sĩ và thể chế
- Nghệ sĩ và tự do
- Nghị định 15/2020/NĐ-CP
- Nghị định và lòng dân
- Nghị quyết Đảng
- Nghiệp đoàn
- nghiệp đoàn độc lập
- Ngoại Giao
- ngoại lai
- Ngón nghề mật vụ
- Ngô Bảo Châu
- Ngô Đình Diệm
- Ngô Vĩnh Long
- ngu dân
- Ngủ gật tronng phiên họp Liên hợp quốc
- Nguồn gốc dân tộc Việt
- ngụy biện
- Ngụy biện cộng sản
- Nguy cơ Trung Quốc
- Ngụy Hữu Tâm
- Ngụy Kinh Sinh
- nguỵ quân nguỵ quyền
- Nguyễn Đức Kiên
- Nguyễn Trường Tô
- Nguyễn Bắc Son
- Nguyễn Biên Cương
- Nguyễn Du
- Nguyễn Duy Trinh
- Nguyễn Đình Cống
- Nguyễn Đức Chung
- Nguyễn Hải Long
- Nguyễn Hòa Bình
- Nguyễn Huệ Chi
- Nguyễn Huy Hoàn
- Nguyễn Hữu Đang
- Nguyễn Khắc Mai
- Nguyên Ngọc
- Nguyễn Ngọc Ân
- Nguyễn Ngọc Như Quỳnh
- nguyễn phú trọng
- Nguyễn Quang A
- Nguyễn Quang A & Viện IDS
- Nguyễn Tấn Dũng
- Nguyễn Thanh Giang
- Nguyễn Thế Hùng
- Nguyễn Thị Kim Ngân
- Nguyễn Thiện Nhân
- Nguyễn Thượng Long
- Nguyễn Trần Bạt
- Nguyễn Trọng Tạo
- Nguyễn Trọng Vĩnh
- Nguyễn Trung
- Nguyễn Trung Trực
- Nguyễn Trường Tô
- Nguyễn Tường Thụy
- Nguyễn Văn Bình
- Nguyễn Văn Bông
- Nguyễn Văn Thanh
- Nguyễn Văn Thể
- Nguyễn Văn Vĩnh
- Nguyện vọng hòa bình của họ nhà Kim
- Nguyễn Xuân Diện
- Nguyễn Xuân Phúc
- ngư dân
- Ngừng cáp visa cho Việt Nam
- Người Bảo vệ Nhân quyền
- Người Cộng sản
- Người Đông Nam Á tị nạn tại Hoa Kỳ
- Người lính VNCH
- Người Trung Quốc
- Người Việt
- Người Việt "cuồng Trump" và "chống Trump"
- Người Việt anh hùng
- Người Việt bỏ nước
- Người Việt bốn phương
- người Việt hải ngoại
- Người Việt ở nước ngoài
- Người Việt tị nạn tại Hoa Kỳ
- Người Việt và bầu cử Mỹ
- Người Việt và khuynh hướng chống Trung Cộng
- Ngyên Ngọc
- Nhà báo
- nhà máy alumin nhân cơ
- nhà máy nhiệt điện
- nhà nước
- Nhà nước kiến tạo
- Nhà nước Liên bang Trung Quốc Mới
- nhà nước Việt Nam
- Nhà nước Việt Nam và hội nhập quốc tế
- Nhà nước Việt Nam và việc chi tiêu ODA
- Nhà nước XHCN
- Nhà thầu Trung Cộng
- Nhà thờ Bùi Chu
- Nhà tù CS
- Nhà văn Liên Xô phản kháng
- Nhà xuất bản Tự do
- nhạc vàng
- Nhân cách quan chức cộng sản
- Nhân cơ
- nhân dân
- Nhân dân thức tỉnh
- Nhân quyền
- Nhân quyền Việt Nam
- Nhân sự Cộng sản
- Nhân sự Đại hội Đảng
- Nhân sự đảng
- Nhân sự thể chế
- Nhân sự trong guồng máy đảng hiện nay
- Nhân tài
- Nhân tài Việt Nam
- Nhận tội
- Nhật - Việt
- Nhật Bản
- Nhật ký trong tù
- Nhất thể hóa
- Nhậtt Bản trong khu vực
- Nhiệm kỳ Donald Trump
- nhiệt điện ô nhiễm
- Nhiệt điện than
- Nhiệt điện Vĩnh Tân
- Nho giáo
- Nhóm lợi ích
- Nhu cầu tự do dân chủ
- Những bức ảnh biết nói
- Những cái chết bí ẩn của lãnh đạo Việt Nam
- Những gương mặt thân Tàu
- niềm tin
- Nịnh hót và thể chế
- Nọc Nạn
- Notre Dame de Paris
- NoUFC
- Novaland
- Nỗi buồn chiến tranh
- Nội tình đảng CSVN
- nội xâm
- nông dân
- Nông dân và bần cùng hóa
- Nông dân Việt Nam và sự bần cùng hóa
- Nông dân VN và sự bần cùng hóa
- Nông Đức Mạnh
- nông nghiệp
- Nông thôn
- nợ
- Nợ nần
- Nợ nước ngoài
- Nợ Trung Quốc
- nợ xấu
- Nước biển dâng
- nước lạ
- nước mắm truyền thống
- Nước Mỹ
- Nước Mỹ hậu Trump
- Nước Mỹ thời Biden
- Nước Mỹ trong đại dịch
- Nước Nga hậu Xô Viết
- Nước Pháp
- nước sạch
- Obama
- ODA
- Ô nhiễm
- Ô nhiễm không khí
- ổn định
- ổn định xã hội
- Paris
- PCI
- phá hoại môi trường
- phá rừng
- Phạm Bình Minh
- Phạm Chí Dũng
- Phạm Chi Lan
- Phạm Đoan Trang
- Phạm Nhật Vũ
- Phạm Nhật Vượng
- Phạm Quyết Thắng
- Phạm Thanh Nghiên
- Phạm Toàn
- Phạm Văn Nhận
- Phạm Viết Đào
- Phạm Xuân Nguyên
- Phản biện
- Phản biện của báo chí
- Phan Châu Trinh
- Phan Chu Trinh
- Phan Đình Diệu
- Phản đối
- Phan Ngọc
- phản quốc
- Phản ứng của Việt Nam
- Pháp chế Cộng sản
- Pháp lệnh
- Pháp Luân Công
- Pháp Luật
- Pháp luật Việt Nam
- Pháp lý
- Pháp quyền XHCN
- Phạt giao thông
- Phát ngôn
- Phát ngôn người cầm cân nẩy mực
- phát ngôn quan chức
- phát triển
- Phát xít
- phẩm chất cộng sản
- phẩm chất dân tộc
- Phẩm chất người cầm quyền
- Phân ưu
- Phật giáo dưới chế độ cộng sản
- Phật giáo và Nhóm lợi ích
- Phật giáo và tư bản đỏ
- Phe nhóm
- Phe phái & công cuột "đốt lò"
- Phe thân Tàu
- Philippines
- Phim ảnh
- Phòng thí nghiệm virus ở Vũ Hán
- phong thủy
- Phong thủy Thăng Long
- Phong trào Áo Vàng
- phong trào dân chủ
- Phổ biến kiến thức
- phố cổ
- Phú Mỹ Hưng
- Phụ nữ
- phú quốc
- Phùng Liên Đoàn
- Putin
- quan chức
- Quan chức cộng sản
- Quan chức cộng sản hưu trí trước nhu cầu thức tỉnh
- Quan chức cộng sản thời nay
- Quan chức Cộng sản vào lò
- Quan chức CS
- Quan chức đảng
- Quan chức nói
- Quan chứcCS
- Quan hệ Châu Âu - Trung Cộng
- Quan hệ chiến lược Hoa Kỳ-Trung Quốc
- Quan hệ chiến lược Mỹ - Trung
- Quan hệ Czech - Việt Nam
- Quan hệ EU - Hoa Kỳ
- Quan hệ EU - Trung Quốc
- Quan hệ hai đảng
- quan hệ môi răng
- Quan hệ Mỹ - Trung
- Quan hệ Mỹ - Úc
- Quan hệ Mỹ - Việt
- Quan hệ Mỹ Trung
- Quan hệ Mỹ-Trung
- Quan hệ Nga - Trung
- Quan hệ quốc tế
- Quan hệ Trung - Mỹ
- Quan hệ Trung - Việt
- Quan hệ Úc - Trung
- Quan hệ Việt - Mỹ
- Quan hệ Việt - Trung
- Quan hệ Việt - Trung - Mỹ
- quan hệ Việt Đức
- Quan hệ Việt Mỹ
- quản lý
- Quản lý công nghệ
- Quản lý hàng không
- Quản lý nhà nước
- Quản trị quốc gia
- Quân Đội
- quân sự
- Quốc gia
- Quốc hoa
- Quốc Hội
- Quốc hội châu Âu
- Quốc khánh trong nỗi sợ
- Quốc khánh trong nỗi sợ lòng dân
- Quốc khánh Trung Cộng
- Quốc phòng Việt Nam
- Quốc tang
- Quốc Tế
- Quỹ 50K
- quy định 214
- quy hoạch
- Quy hoạch cán bộ
- Quy luật thị trường
- quyền hạn
- Quyền lợi
- Quyền lực
- Quyền lực đảng
- Quyền lực và tha hóa
- Quyền riêng tư
- Quyền tự do dân chủ
- Quyền tự do thông tin
- RFI
- Rọ mõm
- RSF
- Rửa tiền
- Rừng
- Sách giáo khoa
- Sách trắng Quốc phòng
- Sài Gòn
- sai lầm
- Samsung
- Sáp nhập tiền tệ
- Sarkozy
- Sáu Dân
- Sáu Tường
- Sầm Đức Xương
- Sân bay Long Thành
- Sân bay Tân Sơn Nhất
- SEARAC
- Shangri-la
- sòng bạc
- Song Chi
- Số hóa
- sổ hộ khẩu
- Số phận Chinazi
- Số phận người bất đồng chính kiến
- Số phận nông dân
- sông Hồng
- Sông Mekong
- Sông Mékong
- Sống nhân văn
- Sở hữu đất đai & Thu hồi đất đai
- Sở hữu đất đai và Thu hồi đất đai
- Sở hữu toàn dân
- Sở hữu toàn dân và tình trạng và cướp đất
- sri lanka
- Stalin
- Stasi
- Sun Group
- Sùng bái cá nhân
- Suy nghĩ
- Suy thoái kinh tế
- suy tư
- Sử Liệu
- Sức sống dân tộc
- Sức sống XHDS
- Tạ Phong Tần
- tái cấu trúc
- Tài nguyên
- Tam Đảo
- Tam quyền phân lập
- Tàn dư phe XHCN hiện nay
- tản mạn
- Tản mạn chính trị
- tàn phá
- Tang lễ Nguyễn Trọng Vĩnh
- Tàu Cộng
- Tăng giá điện
- tăng thuế
- tăng trưởng
- Tâm linh
- Tâm lý thời đại
- Tầm nhìn của Đảng Cộng sản
- Tân Rai
- Tập Cận Bình
- Tập Cận Bình Chiến lược Vành đai và con đường
- Tập đoàn xe Grab biểu tình
- Tập quyền
- Tập quyền tham nhũng
- tập thể
- Tập trận RIMPAC
- Tây Nguyên
- Tây sơn
- Tây tạng
- Tedros Adhanom Ghebreyesus
- Tệ nạn
- tên lạ
- Tết
- Tết Trồng cây
- Thả thơ Rằm tháng Giêng
- Thái Anh Văn
- Thái Lan
- Tham
- Thảm họa Cộng sản
- Thảm họa môi trường
- Tham nhũng
- Tham nhũng chính sách
- Tham nhũng quyền lực
- Thảm sát Gạc Ma
- thanh lọc
- Thành thật
- thành tích dổm
- Thanh toán Nhân dân tệ
- thanh trừng
- Thành ủy Hà Nội
- Thành viên Liên hợp quốc
- thao túng chính trị
- Thao túng tiền tệ
- Thặng dư thương mại
- Thăng Long
- Thân phận dân tộc Việt Nam dưới thời Cộng sản
- Thân phận dân Việt
- Thân phận người Việt
- Thất nghiệp
- thầy giáo
- Thẻ đảng
- thể chế
- Thể chế cận huyết
- Thể chế chính trị
- Thể chế chính trị Việt Nam
- Thể chế Cộng sản
- Thể chế cộng sản bế tắc
- Thể chế dân chủ
- Thể chế độc tài
- Thế chế trong buổi mạt vận
- Thể chế và đồng tiền
- Thể chế và lòng dân
- Thể chế và lối thoát
- Thể chế và pháp luật
- Thể chế và phát triển
- Thế chiến thứ Ba
- Thế giới cảnh giác Trung Cộng
- Thế giới chống Trung Quốc
- Thế giới tẩy chay Trung Quốc
- Thế gới quan tâm tù nhân lương tâm ở Việt Nam
- thế hệ trẻ
- Thế lực thù địch
- Thềm lục địa
- thi đua
- thị trường chứng khoán
- Thị Vải
- Thích Quảng Độ
- Thích Trí Quang
- Thiên An Môn
- thiên nhiên
- Thiên tai
- thiết chế xã hội
- Thiểu số thức tỉnh
- thiếu văn hóa
- thoả ước Thành Đô
- thòa ước Thành Đô
- Thoái Đảng
- Thoái hóa đoàn thể cánh tay của CS
- Thoát Cộng
- Thoát Trung
- Thống nhất đất nước
- Thông tin giả
- Thông tư 19
- thơ ca
- Thơ văn Lý - Trần
- Thời cơ
- Thời đại
- Thủ đoạn Tàu Cộng
- thu hồi đất
- Thủ Thiêm
- Thủ tướng
- thuế
- thùng nhân
- Thuốc giả
- thủy điện
- Thủy điện Lan Thương
- Thủy điện Lancang (TQ)
- Thủy điện Luang Prabang
- Thủy điện Mekong
- Thủy điện Mékong
- Thủy điện thượng nguồn Mékong
- Thủy điện và môi trường
- Thủy hải sản
- Thủy lợi
- Thủy Tiên
- thuyền nhân
- Thuyết âm mưu
- thư bạn đọc
- Thư giãn
- Thư giãn Chủ nhật
- Thư giãn CN
- thư giãn cuối tuần
- thư gửi bạn đọc
- Thư ngỏ
- Thực chất quan hệ Trung - Việt
- Thực hành dân chủ
- Thức tỉnh ý thức dân chủ trong dân chúng
- thực trạng đất nước
- Thương chiến Mỹ - Trung
- Thương chiến Nỹ - Trung
- Thượng đỉnh Trump - Kim
- Thương hiệu
- thương mại quốc tế
- Thương mại Việt - Mỹ
- Thương mại Việt Mỹ
- tiềm lực
- tiến sĩ
- Tiền TQ
- Tiếng dân
- Tiếng nói của Tuổi trẻ
- Tiếng nói của xã hội dân sự
- Tiếng nói trí thức Việt Kiều góp phần xây dựng đất nước
- Tiết kiệm
- tiêu tiền TQ trên đất VN
- tin giả
- Tin tặc
- tin tặc tấn công
- Tin tức
- Tính chính danh của nhà nước cộng sản
- tính đảng
- Tình hữu nghị vô sản
- Tình người Cộng sản
- Tinh thần công dân
- Titan
- TKV
- tòa án
- toàn cầu hóa
- tố
- Tố Cáo
- Tổ chức nhà nước
- Tổ chức quần chúng của đảng
- Tô Hải
- Tô Huy Rứa
- Tội ác Đồng Tâm
- Tội phạm tham nhũng
- Tôi phạm VN tại Czech
- tôn giáo
- Tôn Quốc Tường
- Tổng liên đoàn lao động Việt Nam
- TP Hồ Chí Minh
- TQ bị tẩy chay
- TQ che dấu dịch bệnh
- Trả nợ nước ngoài
- tra tấn
- Tra tấn và nhục hình
- trách nhiệm Trung Quốc
- Trái đất
- Trang Bauxite Việt Nam
- tranh chấp ruộng đất
- Tranh cử Tổng thốn Mỹ
- tráo trở Tàu Cộng
- Trấn áp bất đồng
- Trấn áp công luận
- Trần Đại Quang
- Trần Độ
- Trần Đức Thạch
- Trần Hồng Hà
- Trần Huỳnh Duy Thức
- Trần Khải Thanh Thủy
- Trần Ngọc Ninh
- Trần Nhương
- Trần Thị Nga
- Trần Thị Trường
- Trần Trọng Kim
- Trần Vũ Hải
- Trật tự thế giới trong Toàn cầu hóa
- Trẻ em
- Trí thức
- Trí thức bỏ đảng
- Trí thức dấn thân
- Trí thức miền Nam
- Trí thức theo đảng
- Trí thức tinh hoa
- Trí thức và hiện tình đất nước
- Trí thức Việt Nam
- Trí thức yêu nước
- Trí tuệ nhân tạo trong công nghệ truyền thông
- Triều Tiên
- Trịnh Vĩnh Bình
- Trịnh Xuân Thanh
- trò hề bầu cử
- trốn chạy cộng sản
- Trồng cần sa xứ người
- Trumpism
- Trung - Mỹ
- Trung Cộng & mưu mô bành trướng
- Trung Cộng phát triển thần kỳ
- Trung Quốc
- Trung Quốc cướp đảo
- Trung quốc thao túng
- Trung Quốc xâm chiếm Gạc Ma
- trung với Đảng
- Truyện chưởng
- truyền hình
- truyền thông
- Truyền thông cộng sản
- truyền thông mạng
- Truyền thông ở Việt Nam
- Truyền thông quốc gia và sự trục lợi
- Truyền thông về cứu trợ bão lụt
- Truyên truyền CS
- Trương Duy Nhất
- Trường Sa
- Trương Tấn Sang
- Trương Tuần
- Trương Vĩnh Ký
- TS Nguyễn Văn Tuấn
- Tù ngục và tự do
- tù nhân chính trị
- tù nhân lương tâm
- Tù nhân lương tâm dưới chế độ Cộng sản
- Tù nhân trong đại dịch
- Tuổi trẻ
- Tuổi trẻ thức tỉnh
- Tuyên bố
- Tuyên bố chung Hoa Kỳ - Phillippines
- Tuyên truyền
- Tuyên truyền Cộng sản
- Tuyên truyền xã hội chủ nghĩa
- Tuyệt thực
- Tự tử
- tư bản đỏ
- Tư bản thân hữu
- Tự bào chữa
- từ chức
- Tự do
- Tự do báo chí
- Tự do lập hội
- tự do ngôn luận
- tự do thông tin
- tự do tôn giáo
- Tự do tư tưởng
- Tự do và giới hạn
- Tự do và nô lệ
- Tư duy quan chức
- Tư liệu
- Tư pháp
- Tư pháp CS
- Tự sát ở đồn công an
- tự tôn dân tộc
- Tứ trụ phát ngôn
- Tử tù Đặng Văn Hién
- Tử tù Hồ Duy Hải
- Tự tử
- Tường biên giới
- Tượng đài
- Tương lai dân tộc
- Tướng lĩnh CS
- Tưởng niệm
- Úc
- Úc-Trung Quốc
- Ukraine
- Ủy ban Âu châu
- Ứng cử vào Hội đồng Bao an LHQ
- Vai trò của Mỹ hậu Trump
- Vai trò trí thức trong thể chế
- Vãn hóa
- Vành đai và Con đường
- VASFCESR
- văn chương "cách mạng"
- Văn Giang
- văn hoá
- Văn hóa
- Văn hóa bạo lực
- Văn hóa công chức
- Văn hóa tên đường
- Văn học nghệ thuật bao cấp
- Văn học nghệ thuật Chủ nhật
- Văn học nghệ thuật XHCN
- văn học Việt Nam
- Văn kiện Đảng
- văn minh sông Hồng
- Văn nghệ XHCN
- Văn Việt
- vân đồn
- Vận mệnh Đảng Cộng sản Việt Nam
- Vấn nạn giáo dục khó gỡ
- Vấn nạn TPHCM
- Vật lý học
- Vedan
- Venezuela
- vì dân
- Vị Xuyên
- viettel
- Viện Khổng Tử
- Viện NA
- Viếng tang
- Việt - Mỹ
- Việt - Trung
- Việt Kiều về xây dựng đất nước
- Việt Nam
- Việt Nam - Hoa Kỳ
- Việt Nam 2018
- Việt Nam 2019
- Việt Nam bắt cóc người tại Đức
- Việt Nam Cộng hòa
- Việt Nam là bãi rác của thế giới
- Việt Nam trên bàn cờ thế giới hiện tại
- Việt Nam trong ASEAN
- Việt Nam trong Liên Hợp Quốc
- Vinashin
- Vingroup
- virus nhân tạo
- Virus Trung Quốc
- Virus Trung Quốc và CS Việt Nam
- Virus Trung Quốc và người nghèo
- Virus Trung Quốc và Việt Nam
- Virus Vũ Hán
- Virus Vũ Hán và ĐCSTQ
- Virus Vũ Hán và Việt Nam
- VN cấm lãnh đạo tổ chức nhân quyền nhập cảnh
- Võ An Đôn
- Võ Nguyên Giáp
- Võ Tòng Xuân
- Võ Văn Kiệt
- vỡ nợ
- Vụ án Chất độc Da cam
- Vụ án Đồng Tâm
- Vụ án Hồ Duy Hải
- Vụ AVG
- Vũ Cao Đàm
- Vu cáo học thuật
- Vũ Huy Hoàng
- vũ khí
- vũ khí hạt nhân
- Vu khống chữ nghĩa
- Vụ kiện Trung Quốc về Biển Đông của Philippines lên Tòa án quốc tế
- Vũ Ngọc Hoàng
- Vũ Ngọc Tiến
- Vũ Thư Hiên
- Vụ Trịnh Xuân Thanh
- Vũng Áng
- Vùng EEZ
- Vườn rau Lộc Hưng
- Vượt biên
- Vượt biên trái phép
- WHO
- Will Nguyễn
- World Bank
- World cup
- Xã Hội
- Xã hội công dân
- Xã hội cộng sản
- Xã hội dân chủ
- xã hội dân sự
- Xã hội dân sự đang lớn mạnh
- Xã hội Mỹ
- Xã hội tha hóa
- Xã hội Trung Quốc
- Xâm lược kinh tế
- Xâm phạm quyền riêng tư
- xây dựng
- XHDS
- Xô viết
- Xu hướng thoát Trung
- Xuất khẩu
- Xuất khẩu gạo
- Xuất khẩu lao động
- xung đột
- Ý dân
- Y đức
- Ý kiến
- Y tế
- Y tế Việt Nam
- Yêu cầu Tập Cận Bình từ chức
- yêu nước
- Yêu sách
- Yêu sách 8 điểm năm 2019
- Yêu Trump và ghét Trump
- ���Giáo Dục�
- ���Pháp Luật�
- ���Sử Liệu�
