Không chiến cũng chẳng hòa: Chiến lược Trung Quốc độc chiếm Biển Đông
Không
ảnh ngày 11/05/2015 cho thấy Trung Quốc hối hả đào đắp
đảo nhân tạo tại Đá Vành Khăn, quần đảo Trường
Sa. REUTERS/Ritchie B. Tongo/Pool/File Photo
Tuần
báo Anh The
Economist dành
chủ đề cho
«Cuộc chiến sắp tới»,
với nhiều bài viết nói về sự cạnh tranh về công nghệ
và địa chính trị đang làm thay đổi bộ mặt của chiến
tranh. Riêng trong bài «Sắc
xám: Không chiến cũng chẳng hòa»,
tờ báo phân tích về chiến lược nhập nhằng để giành
chiến thắng, chẳng hạn như thủ đoạn nham hiểm của
Trung Quốc trên Biển Đông.
Trực
diện đối đầu quân đội Mỹ sẽ là tự sát
Một
nhân tố chính trong chiến lược của Trung Quốc là «hiểu
rõ kẻ thù».
Các tướng lãnh tại Học viện Khoa học Quân sự ở Bắc
Kinh nghiên cứu mọi phương diện về chiến tranh với Hoa
Kỳ trong thập niên 80, và kết luận rằng mặc dù Trung
Quốc đã khai thác được các công nghệ mới nhằm «tin
học hóa»
chiến tranh, nhưng vẫn không thể đối đầu trực diện
với quân đội Mỹ cho đến giữa thế kỷ 21. Nếu hành
động sớm hơn sẽ là tự sát.
Thế
nên các tướng Trung Quốc và Nga, rất ấn tượng với
các cuộc tấn công chính xác của Mỹ trong chiến tranh
vùng Vịnh lần thứ nhất, đã tìm cách giành thắng lợi
về chính trị và lãnh thổ mà không phải vượt qua
ngưỡng cửa của một cuộc chiến tranh công khai. Họ
hình dung ra một «vùng
xám»
trong đó các cường quốc như Nga, Trung Quốc và Iran có
thể tấn công và cưỡng bức mà không bị nguy cơ leo
thang hay trừng trị. Ông Mark Geleotti, Viện Quan hệ Quốc
tế ở Praha gọi cung cách này là «địa
chính trị du kích».
Điểm
chính của vùng xám là đủ nhập nhằng để đối thủ
không biết phải phản ứng thế nào. Nếu ít quá, có thể
thất bại, còn nếu làm quá trớn, thì có nguy cơ phải
chịu trách nhiệm về việc leo thang. Theo Hal Brands, Viện
Nghiên cứu Chính sách Đối ngoại ở Philadelphia, chiến
thuật vùng xám «thường
được che giấu trong các thủ thuật bóp méo thông tin,
dối trá, bằng một cách khó thể quy trách nhiệm».
Chiến thuật này được tiến hành với một loạt công
cụ, từ tấn công tin học cho đến tuyên truyền, nổi
dậy, bắt bí về kinh tế, phá hoại, tài trợ cho các lực
lượng ủy nhiệm và bành trướng quân sự.
Chiến
lược vùng xám: Địa chính trị kiểu du kích
Các
ví dụ điển hình nhất cho chiến lược vùng xám là việc
Nga can thiệp vào Ukraina, thái độ hung hăng của Trung Quốc
trên Biển Đông, và việc Iran giựt dây lực lượng dân
quân để thiết lập vòng cung ảnh hưởng từ Syria đến
Liban. Cả ba nước này đều e ngại sức mạnh quân sự
của phương Tây, nhưng cũng nhận ra những lỗ hổng có
thể khai thác.
Chiến
lược vùng xám của Nga nhằm làm lung lay lòng tin nơi các
định chế phương Tây, cổ vũ các phong trào dân túy qua
việc can thiệp vào bầu cử, sử dụng thủ thuật máy
tính để gây tranh cãi, tung tin thất thiệt, tạo thành
kiến trên mạng xã hội. Nếu các vụ tấn công tin học
của Nga đã đóng góp vào thắng lợi của ông Donald
Trump, chúng cũng thành công trong các mục tiêu rộng hơn.
Tuy
không có bằng chứng về bàn tay của Bắc Kinh trong các
vụ tin tặc tấn công theo kiểu Nga, nhưng hàng năm có
hàng trăm triệu thông tin gây nhiễu trên mạng xã hội,
tấn công vào các giá trị phương Tây, nuôi dưỡng xu
hướng dân tộc chủ nghĩa. Việc Donald Trump đắc cử
cũng đã phục vụ cho mục đích của Trung Quốc. Từ bỏ
hiệp định TPP, ông Trump đã tự gỡ bỏ thách thức cho
chủ nghĩa bá quyền Trung Quốc trong khu vực. Việc chống
đối tự do mậu dịch, rút khỏi hiệp định khí hậu
Paris đã giúp Tập Cận Bình đóng vai người bảo vệ
trật tự quốc tế.
Còn
với Iran, sự thiếu vắng chiến lược lâu dài của Mỹ
tại Trung Đông đã tạo ra cơ hội lớn cho Teheran. Iran
phối hợp giữa quyền lực mềm về tín ngưỡng và quyền
lực cứng quân sự, huấn luyện và trang bị cho dân quân
Shia để biến Irak và Syria thành một thứ thuộc địa.
Thành
công của chiến lược vùng xám tùy thuộc vào sự kiên
nhẫn và khả năng trộn lẫn tất cả các công cụ của
Nhà nước, mà các xã hội dân chủ, đa phương không thể
làm được. Chẳng hạn như ở Ukraina, Nga sử dụng nhiều
kỹ thuật tuyên truyền tinh vi để khuấy động những
bất bình tại chỗ và hợp pháp hóa hành động quân sự,
tấn công tin học vào mạng lưới điện, cắt nguồn khí
đốt cung cấp, đưa những đoàn quân không phiên hiệu
vào Crimée, yểm trợ vũ khí và nhân lực cho phe ly khai,
hăm dọa leo thang kể cả việc sử dụng hạn chế vũ khí
nguyên tử.
Tất
cả nhằm ngăn cản mọi toan tính trả đũa của phương
Tây. Mỗi lần vấn đề bán vũ khí phòng vệ cho Ukraina
được nêu ra ở Washington, ông Putin lại đe dọa đẩy
mạnh một cuộc chiến mà ông ta bảo là không tham gia.
Mục tiêu của Nga không phải là «thắng» cuộc chiến
với Ukraina, mà làm đảo ngược xu hướng rời khỏi quỹ
đạo Nga, răn đe các nước khác như Belarus, khích động
dân tộc chủ nghĩa và tâm lý chống phương Tây.
Trung
Quốc và «vùng xám đen» trên Biển Đông
Chiến
lược vùng xám của Trung Quốc nhằm xác lập quyền kiểm
soát Biển Đông và quyền tài phán đối với các đảo
tranh chấp ở Biển Hoa Đông thì diễn ra từ rất lâu, và
màu xám càng đậm hơn theo với thời gian, khi sự tự tin
và sức mạnh của Bắc Kinh tăng lên. Từ năm 2009, Trung
Quốc đã trưng ra bản đồ đường 9 đoạn tại Liên
Hiệp Quốc, đòi hỏi «chủ
quyền không thể tranh cãi» trên 90%
diện tích Biển Đông.
Chuyên
gia James Holmes của Naval War College, Hoa Kỳ mô tả đây là
«ngoại
giao cây gậy nhỏ»
(trái ngược với chiến lược «cây gậy lớn» thông qua
lực lượng Hải quân quy ước). Trung Quốc huy động lực
lượng tuần duyên và dân quân đông đảo, trang bị tận
răng, trà trộn vào đội tàu đánh cá để đẩy các quốc
gia ven biển ra khỏi vùng biển thuộc quyền lịch sử của
họ.
Các
nước láng giềng đành cắn răng chấp nhận sự áp bức
của Bắc Kinh, trong khi Trung Quốc vẫn tránh được việc
đối đầu trực diện với các chiến hạm Mỹ, vì không
muốn xảy ra sự cố. Năm 2013, khi Trung Quốc dấn thêm
một bước qua việc xây dựng các đảo nhân tạo tại
Hoàng Sa và Trường Sa, Tập Cận Bình nói rằng Trung Quốc
không có ý định quân sự hóa Biển Đông. Nhưng năm
2017, các hình ảnh vệ tinh do Trung tâm Nghiên cứu Chiến
lược Quốc tế công bố đã cho thấy những kho chứa các
giàn hỏa tiễn, thiết bị radar quân sự đã được thiết
lập trên Đá Chữ Thập, Đá Vành Khăn, Đá Xu Bi ở
Trường Sa, và sắp tới sẽ đến lượt các chiến đấu
cơ.
Ngược
với chiến tranh truyền thống, chiến lược vùng xám
không tạo ra kết quả mang tính quyết định trong một
thời gian nhất định. Tuy nhiên cả Nga và Trung Quốc đều
đã chứng tỏ rằng một cuộc chiến tranh hỗn hợp, nếu
không bị đẩy đi quá xa, có thể đạt đến các kết
quả lâu dài mà chẳng tốn kém gì cả.
Chuyên
gia Brands cho rằng không có lý do gì mà Hoa Kỳ và các
đồng minh lại không sử dụng chiến lược tương tự.
Mỹ sở hữu các công cụ kinh tế và tài chính quan trọng,
cùng với vũ khí tin học, các lực lượng đặc nhiệm
tài giỏi, mạng lưới liên minh và quyền lực mềm vô
địch. Tuy nhiên những lợi thế này dễ dàng bị lãng
phí. Không có sự cam kết của Mỹ đối với trật tự
thế giới và quyền lực cứng để tự vệ trước những
thách thức, nguy hiểm sẽ tăng lên, và tương lai chiến
tranh sẽ cận kề hơn là chúng ta nghĩ.
Aung
San Suu Kyi: Bệnh «ngạo mạn quyền lực»?
Liên
quan đến châu Á,
Le Monde Magazine
cho biết «Một
nhà cựu ngoại giao Mỹ tố cáo thái độ của bà Aung San
Suu Kyi về người Rohingya». Đối
với ông Bill Richardson, bạn lâu năm của lãnh tụ Miến
Điện, bà đã mất đi mọi «năng
lực lãnh đạo về mặt đạo đức».
Bill
Richardson, nguyên thống đốc tiểu bang New Mexico, Hoa Kỳ
vừa từ chức khỏi «Ủy ban tư vấn» do giải Nobel hòa
bình 1991 thành lập, nhằm tham vấn về tình hình bang
Arakan, nơi người Rohingya sinh sống. Ông cho biết không
thể tiếp tục ở lại trong một định chế mà theo ông
chỉ là «bộ
máy tuyên truyền»
cho các hành động của Nhà nước và quân đội Miến
Điện, làm ngơ trước vấn đề nhân quyền.
Lời
cáo buộc này càng có sức nặng khi biết rằng ông
Richardson là bạn lâu năm của «Lady»,
từ khi ông là đại sứ Mỹ tại Liên Hiệp Quốc dưới
thời Tổng thống Clinton. Hôm thứ Năm 25/1 khi trả lời
phỏng vấn của tờ New York Times, Bill Richardson nhận định
Aung San Suu Kyi đã mắc chứng bệnh
«ngạo mạn của quyền lực», và
tự cô lập trong tháp ngà, xung quanh toàn
«những kẻ nịnh hót, không cho bà biết thực tế tình
hình».
Cựu
đại sứ Mỹ tả lại cuộc tranh cãi dữ dội với bà
Suu Kyi vào đầu tuần, trong bữa tiệc tối gồm mười
nhân vật Miến Điện và ngoại quốc trong Ủy ban tư vấn.
Sau khi ông Richardson «cả gan» nêu ra trường hợp hai nhà
báo Miến Điện làm việc cho Reuters bị bắt vì «tiết
lộ bí mật Nhà nước», một
tội danh có khung hình phạt đến 14 năm tù, Aung San Suu
Kyi đã tức điên người, lên án ông bạn là can thiệp
vào chuyện nội bộ. Ông Richardson kể lại, lãnh đạo
Miến Điện giận run người khiến ông có cảm giác nếu
ngồi gần hơn, bà có thể hành hung ông.
Theo
Le
Monde,
đây là lần đầu tiên kể từ đầu cuộc khủng hoảng
Rohingya, bà Aung San Suu Kyi đã để lộ tình cảm thật.
Trước đây nhiều nhà quan sát cho rằng bà buộc lòng
phải hợp tác với quân đội, nhưng nay, ngay cả trong
vòng thân mật, «Lady»
đã bước thêm một bước về phía thỏa hiệp với những
kẻ từng giam giữ bà.
Nga-Ukraina:
Đôi ngả đôi nơi
Tại
châu Âu, «Chúng ta đã mất hẳn Ukraina», đó
là lời than thở của nhật báo
Nga Kommersant, được
Le Courrier International dịch
lại. Theo tờ báo, hố sâu ngăn cách về ý thức hệ giữa
hai quốc gia đã lớn đến mức không thể đảo ngược.
Rada
(Quốc hội Ukraina) đã chính thức tuyên bố Nga là «quốc
gia xâm lược»,
thông qua một luật cấm sử dụng tiếng Nga trong trường
tiểu học và sắp tới là quy định mới về nhập cảnh
đối với công dân Nga. Chưa đi đến mức thiết lập một
chế độ visa, nhưng các quy định này sẽ gây nhiều rắc
rối cho người Nga. Chính quyền Ukraina đang dần dà chia
cắt người dân nước này với Matxcơva, với ngôn ngữ
Nga và «thế
giới Nga».
Liên
lạc với Matxcơva bị giảm xuống ở mức tối thiểu, và
trong năm 2018, Rada có thể lại thảo luận về việc chấm
dứt quan hệ ngoại giao với Nga, ngưng tuyến đường sắt
nối liền hai nước. Tuy nhiên theo Kommersant,
nếu tỏ ra cực đoan, Ukraina có thể mất luôn cơ hội
lấy lại Donbass một cách hòa bình. Đầu tàu Ukraina đã
tăng tốc từ năm 2014 sau khi mất Crimée và Donbass, lao
thẳng về hướng ngày càng rời xa nước Nga, không hẹn
ngày trở lại.
Chủ
tịch Cuba thời kỳ hậu Castro
Nhìn
sang châu Mỹ la tinh, Le
Courrier International
dịch bài viết của tờ Laszorillas
xuất bản tại Bogota nói về «Cuba,
chủ tịch hậu Castro».
Ở tuổi 86, Raul Castro sẽ rời chức vụ vào ngày 19/4
tới, và dường như ngôi vị sẽ được nhường cho phó
chủ tịch hiện nay là Miguel Diaz-Canel.
Nhân
vật suốt 30 năm qua đứng trong bóng tối phía sau gia đình
Castro là ai?
Lần
đầu tiên kể từ hơn nửa thế kỷ qua, tân chủ tịch
Cuba sẽ không là một người nhà Castro, mà là một kỹ
sư điện tử 57 tuổi tóc muối tiêu, ngoại hình hơi
giống Richard Gere. Suốt 30 năm qua, Miguel Diaz-Canel đã leo
dần lên từng bậc thang, luôn là một nhân vật kín
tiếng. Ông bắt đầu làm chính trị ở tuổi 27, sau khi
lấy bằng kỹ sư và có được cấp bậc trung tá ở một
đơn vị phòng không, trở thành nhân vật số hai của
Đoàn thanh niên Cộng sản. Lần lượt giữ chức bí thư
tỉnh ủy Villa Clara rồi Holguin, trở thành ủy viên Bộ
Chính trị năm 2003 rồi lên phó thủ tướng, Diaz-Canel tỏ
ra có «
lập trường rất kiên định »
- theo Raul Castro.
Phong
trào cải cách ở Cuba hiện đã chựng lại, nhất là
trước thái độ của chính quyền Mỹ hiện nay. Hơn nữa
Raul Castro vẫn là tổng bí thư cho đến năm 2021, nên
không thể chờ đợi có những thay đổi tại đảo quốc
trong thời gian tới.
Vì
sao ngoại ô Paris sản sinh ra nhiều ngôi sao bóng đá quốc
tế?
L’Obs
dành
chủ đề tuần này cho câu hỏi thuộc loại cấm kỵ
trong xã hội Pháp xưa nay:
«Lương của bạn bao nhiêu?». L’Express nói
về
«Macron, Thượng đế và chính trị». Le Point quan
tâm đến «Dữ
liệu cá nhân và cuộc sống riêng tư: Làm thế nào tái
lập kiểm soát»,
còn tuần báo Le
Courrier International có
chuyên đề về phong trào chống quấy rối tình dục
«MeToo,
những gì phải thay đổi».
Trên
lãnh vực thể thao, Le
Courrier International trích
dịch bài viết «Bóng
đá, vàng ròng trên đôi chân người Paris»
của
ESPN Magazine
xuất bản tại New York. Pogba, Kanté, Mbappé… vì sao có
rất nhiều cầu thủ giỏi xuất thân từ vùng ngoại ô
Paris? Tờ báo thể thao Mỹ đã sang tận nơi để tìm ra
câu trả lời.
Paris
và vùng phụ cận (Île-de-France) sản sinh ra nhiều tài
năng bóng đá bằng cả châu Á, châu Phi và Bắc Mỹ cộng
lại. Vì sao?
Cầu
thủ nối tiếng Paul Pogba khi trả lời phỏng vấn của
ESPN
Magazine đã
cho biết: «Bởi
vì ở đây chỉ có bóng đá mà thôi… Mọi người đều
chơi bóng, khỏi phải vô công rỗi nghề».
Ngay trong kỷ nguyên smartphone, trẻ em ngoại ô cũng chuyên
cần luyện tập, ít quan tâm đến những kỳ nghỉ hoặc
khóa học violon… Cũng cùng những lý do này mà những
thành phố Mỹ đã sinh ra những ngôi sao bóng rổ.
Tác
giả bài báo mô tả những buổi sáng thứ Bảy, Chủ nhật
tại các sân vận động vùng ngoại ô Paris, bao quanh là
những tòa nhà xám xịt. Phụ huynh uống cà phê chờ đợi
con em, là những thanh thiếu niên đủ màu da, đá banh.
Những băng-rôn «Fair
play»
bao quanh sân bóng, mọi người siết tay nhau sau trận đấu.
Bóng đá ngày càng có vị trí quan trọng tại ngoại ô,
nơi cư dân đa số là người nhập cư.
Ban
đầu, những tài năng ngoại ô ít được phát hiện. Đến
năm 1998, đội tuyển Pháp đoạt giải vô địch bóng đá
thế giới có được ba cầu thủ lớn lên từ ngoại ô
Paris: Thierry Henry, Patrick Vieira và Lilian Thuram. Ngày nay
Île-de-France cung cấp đến một phần ba số cầu thủ
trong đội tuyển quốc gia.
Các
tài năng được phát hiện và hỗ trợ bởi những định
chế công rất hiệu quả, những em giỏi nhất nhanh chóng
lọt vào quỹ đạo bóng đá chuyên nghiệp. Các câu lạc
bộ này có mạng lưới tìm kiếm nhân tài trên toàn vùng.
Chẳng hạn Pogba được trung tâm đào tạo Havre tuyển vào
từ năm 13 tuổi, và đầu quân cho Manchester United lúc mới
15 tuổi. Và nay câu lạc bộ PSG không bỏ qua bất cứ một
mầm non nào.
T.M.