Bauxite Việt Nam

Luật sư Ngô Ngọc Trai

Gửi tới BBC từ Hà Nội

26 tháng 7 2023

Án tại hồ sơ, nhưng án còn nằm trong những bộ não mà lý thuyết chuyên chính lâu ngày đã ép đến khô cái phần “người”, phần nhân ái, thưa Luật sư.

Bauxite Việt Nam 

Hồ Duy Hải trong một phiên tòa

Trại tạm giam công an tỉnh Long An được đặt ở xã Mỹ Phú, huyện Thủ Thừa, tỉnh Long An, cách không xa sông Vàm Cỏ Tây, quanh năm uốn lượn ôm ấp vỗ về.

Tháng Tư vừa rồi tôi đã đến đây với mong muốn được vào gặp tử tù Hồ Duy Hải. Sau khi liên hệ thủ tục ở cổng trại và xuất trình giấy tờ, nhân viên trực ban gọi điện thoại đi đâu đó rồi quay ra trả lời từ chối luật sư.

Mặc dù đã dự liệu về việc bị từ chối nhưng tôi không khỏi ngậm ngùi xót xa khi nghĩ về người tử tội đang bị giam cầm nơi này. Không có việc gì khác để làm tôi đứng ngồi loanh quanh một lúc rồi ra về.

Chứng cứ bỏ sót

Khi nhận lời bà Nguyễn Thị Loan nhờ kêu oan, bản thân tôi nhiều lần đã tự hỏi liệu mình có thể làm được gì khi mà vụ án đã được đông đảo dư luận xã hội biết đến.

Vụ án đã quá nổi tiếng với những tình tiết chứng cứ trong hồ sơ đều đã được các luật sư, nhà báo, và những người am hiểu trên mạng xã hội, đưa ra phân tích công khai với những nhận định đánh giá rất có sức thuyết phục.

Bối cảnh của vụ án là như vậy khi mà cũng đã xảy ra được 15 năm, bản thân tôi nghĩ rằng mình sẽ khó thể tìm ra được chứng cứ nào mới, điều có thể làm là đưa ra những nhận định phân tích từ góc độ kinh nghiệm kiến thức bản thân, để làm rõ thêm bản chất của vụ án.

Sau quá trình nghiên cứu về vụ án tới thời điểm này tôi cho rằng cơ sở chứng cứ chứng minh Hồ Duy Hải bị oan đã có ngay trong hồ sơ vụ án. Nhưng để mọi người hiểu ra được vấn đề thì trước tiên xin dẫn lại câu chuyện về một vụ án xảy ra ở nước Anh.

Tôi biết đến vụ án này qua một bộ phim có tựa đề Nhân danh Cha (In the Name of the Father), nội dung phim dựa theo một vụ án oan có thật ở nước Anh, một số người bị bắt với cáo buộc đã tiến hành một vụ đánh bom một quán rượu ở Luân Đôn khiến nhiều người chết.

Trong số những người bị bắt có hai người đàn ông là cha con, dù đã bị kết án có tội họ vẫn không ngừng kêu oan. Sau nhiều năm sự vụ của họ được một nữ luật sư chú ý đến, bà đã nhận lời theo đuổi vụ việc của họ.

Nữ luật sư đã đi tìm kiếm lại những manh mối chứng cứ, cô tìm đến nơi lưu trữ hồ sơ vụ án, đó là một khu lưu giữ tài liệu rộng lớn được quản lý chặt chẽ, sau khi làm thủ tục theo quy định, nhân viên cơ sở lưu giữ đưa cho cô tập tài liệu vụ án.

Một lần khi xem nữ luật sư đã phát hiện ra một tập tài liệu đã không được trưng ra trước tòa tại những phiên xét xử trước đó, trong đó có lời khai nhân chứng có thể cho thấy sự ngoại phạm của các bị cáo.

Từ cơ sở này, nữ luật sư đã đấu tranh để yêu cầu tòa án xét xử lại vụ án, vì những chứng cứ mới chưa được thẩm tra khi xét xử trước đó. Với cơ sở bằng chứng hợp lý mới, cộng với việc rất lâu bị cáo kêu oan, tòa án Anh đã cho rằng cảnh sát trước đó đã cố tình giấu đi những thông tin có lợi cho nghi phạm, làm sai lệch sự thật khiến cho bồi thẩm đoàn khi ấy kết tội oan.

Bởi vậy phán quyết mới được đưa ra bởi một bồi thẩm đoàn mới, tuyên án tha bổng cho nhóm người bị kết án, nhưng lúc này người cha đã chết vì bạo bệnh trong chốn lao tù.

Vụ Hàn Đức Long

Việc cảnh sát điều tra bỏ ra ngoài hồ sơ vụ án những chứng cứ có lợi cho bị cáo là điều đã từng xảy ra ở Việt Nam, cụ thể là trong vụ án của tử tù Hàn Đức Long tôi đã minh oan trước kia.

Mặc cho bị cáo kêu oan đến khi ra tòa xét xử, cả hai phiên sơ thẩm và phúc thẩm, tòa án vẫn tuyên là có tội với án tử hình. Sau đó Hội đồng thẩm phán tòa án nhân dân tối cao đã ra quyết định giám đốc thẩm hủy bỏ các bản án để điều tra lại từ đầu.

Quá trình điều tra lại xảy ra sự việc là một điều tra viên thụ lý chính của vụ án bị chết, khi mở tủ hồ sơ của người này thì phát hiện ra một số tài liệu liên quan đến vụ án Hàn Đức Long nhưng bị bỏ ra ngoài hồ sơ vụ án, khi ấy liên ngành tư pháp đã ngồi họp lại với nhau và thống nhất đưa lại các tài liệu này vào hồ sơ khi đó đang được giải quyết .

Trong tập tài liệu được đánh số từ 1 đến 49 này có một số tài liệu cho thấy giữa ông Hàn Đức Long và hai mẹ con bà cụ hàng xóm là những người đã tố cáo ông Long hiếp dâm đã xảy ra mâu thuẫn đánh nhau.

Do tranh chấp lối đi chung liền kề giữa hai nhà, ông Long đã có hành vi bạo lực tấn công hai mẹ con bà cụ, vụ việc đã được công an xã giải quyết buộc ông Long phải bồi thường cho mẹ con nhà kia.

Thời điểm khi ấy vụ án giết người hiếp dâm cháu bé 5 tuổi mới xảy ra trước đó chừng đôi ba tháng, cảnh sát đang truy tìm thủ phạm, sau thời điểm xảy ra mâu thuẫn đánh nhau chừng một tháng thì hai mẹ con bà cụ có đơn gửi cơ quan điều tra tố cáo từng bị ông Long hiếp dâm.

Từ lời tố cáo ấy ông Long bị triệu tập điều tra bắt giam đã khai nhận hành vi hiếp dâm hai mẹ con bà cụ, ngoài ra còn thừa nhận là thủ phạm giết hại cháu bé 5 tuổi.

Những tài liệu này đã được thu thập ngay từ quá trình điều tra ban đầu nhưng lại không được đưa vào hồ sơ phục vụ quá trình xét xử sơ thẩm và phúc thẩm trước đó.

Dựa trên cơ sở bằng chứng mới khi ấy tôi đã trình bày ý kiến bào chữa cho rằng việc tố cáo hiếp dâm do mâu thuẫn hằn thù gia đình là không đáng tin cậy, nhưng phiên tòa xét xử lại vụ án vẫn bỏ qua, vẫn tuyên bị cáo có tội với án tử.

Sau đấy việc kêu oan vẫn tiếp tục cho tới khi Hội đồng thẩm phán tòa án nhân dân tối cao có quyết định giám đốc thẩm lần thứ hai tuyên bố hủy bỏ các bản án để điều tra lại từ đầu.

Quá trình sau đó tôi vẫn kiên trì ý kiến kêu oan cho rằng với chứng cứ mới được đưa lại vào hồ sơ cho thấy lời tố cáo không đáng tin, cộng với việc bị cáo kêu oan trong khi căn cứ buộc tội không có được nhân chứng vật chứng rõ ràng nào ngoài những lời khai báo nhận tội.

Cuối cùng các cơ quan tư pháp đã có nhận định đánh giá lại, cho rằng không đủ cơ sở căn cứ kết tội nên đã đình chỉ điều tra, trả tự do và minh oan cho tử tù.

Lời khai đầu tiên của Hồ Duy Hải

Bà Nguyễn Thị Loan, mẹ Hồ Duy Hải, không được vào dự phiên Giám đốc thẩm hôm 6/5. Bà đã đi đòi công lý cho con 12 năm qua

Trở lại với vụ án Bưu điện Cầu Voi, hồ sơ vụ án khi đưa ra xét xử thể hiện lời khai đầu tiên của Hồ Duy Hải là vào 21 tháng 3 năm 2008, biên bản ghi lời khai đó và các lời khai về sau đều có nội dung bị cáo khai nhận hành vi phạm tội của mình.

Chỉ cho đến khi có Quyết định Kháng nghị Giám đốc thẩm của Viện kiểm sát nhân dân tối cao, nội dung kháng nghị mới giúp nhiều người biết được là lời khai đầu tiên của Hải là vào ngày 20 tháng 3 năm 2008.

Tại bản khai này Hồ Duy Hải đã khai về diễn biến việc làm vào tối hôm xảy ra vụ án Bưu điện Cầu Voi, Hải khai tối ngày 13 tháng 1 năm 2008 đã đến đám tang nhà ông Tư Lan gần nhà, trong lời khai đã nhắc đến gần chục người đã tiếp xúc tại đám tang để có thể xác nhận về sự có mặt của Hải.

Lý giải về chứng cứ này, Quyết định giám đốc thẩm của Hội đồng thẩm phán tòa án nhân dân tối cao đã lý giải cho biết, lời khai đầu tiên của Hồ Duy Hải trình bày về việc sử dụng thời gian tối hôm xảy ra vụ án, kết quả xác minh Hải khai không đúng sự thật nên cơ quan điều tra không đưa vào hồ sơ xét xử vụ án nhưng được lưu trong hồ sơ nghiệp vụ của cơ quan công an.

Như thế là suốt mười mấy năm kêu oan nhưng gia đình và luật sư đã không biết tới bản khai ban đầu này, rất nhiều người, trong đó bao gồm cả các cán bộ tư pháp đã tham gia công tác xét xử sơ thẩm, phúc thẩm trước đó, đều đã lầm tưởng rằng mọi lời khai của Hải từ đầu đến cuối chỉ là khai nhận tội.

Về sau mới biết lời khai đầu tiên của Hải không những không nhận tội mà còn khai ra những nội dung mà nếu làm rõ có thể chứng minh được sự ngoại phạm của Hải.

Quyết định giám đốc thẩm cho biết cơ quan điều tra đã thẩm tra xác minh cho kết quả Hải khai không đúng sự thật nhưng không cho biết là cơ quan điều tra đã thẩm tra xác minh như thế nào.

Sau khi có quyết định giám đốc thẩm, khi thông tin về lời khai đầu tiên được nêu ra, luật sư Trần Hồng Phong là người giúp kêu oan cho tử tù khi ấy đã tìm về địa phương, tìm gặp và lấy lời khai của những người mà Hải đã nhắc tên trong lời khai đầu tiên.

Mọi người đã xác nhận rằng đúng là Hải đã có mặt tại đám tang nhà ông Tư Lan trong buổi tối hôm xảy ra vụ án.

Nhưng nội dung xác nhận của các nhân chứng này chỉ có được sau khi quyết định giám đốc thẩm đã ban hành và giá trị pháp lý chưa rõ liệu sẽ được đánh giá ra sao.

Đến bây giờ sau khi nghiên cứu về vụ án, tôi cho rằng chứng cứ biên bản lời khai đầu tiên không nhận tội đã giúp củng cố niềm tin nhận định về việc oan sai.

Cộng với việc bằng chứng dấu vân tay của Hải không trùng khớp với dấu vân tay của nghi phạm thu giữ được ở hiện trường vụ án, tổng hợp lại chính là những bằng chứng cho thấy Hồ Duy Hải vô tội.

* Bài thể hiện quan điểm riêng của luật sư Ngô Ngọc Trai ở Hà Nội, Việt Nam.

-------

Mời xem thêm 52 bài liên quan trên trang Ba Sàm: https://basam.vet/tag/ho-duy-hai/

Nguồn: https://www.bbc.com/vietnamese/forum-66298057