Bauxite Việt Nam

Nguyễn Nguyên Bình

17-2-2025

Kỳ 1

Sáng nay nhóm chúng tôi, gồm 3 cựu chiến binh và 1 cựu giáo viên cùng một cựu biểu tình viên chống giàn khoan 981 Tàu cộng cùng nhau đến nghĩa trang Liệt sĩ thành phố ở xã Tây Tựu để thắp hương các Liệt sĩ tham gia cuộc chiến chống Trung Quốc năm 1979 (cựu biểu tình viên không có trong ảnh vì bác đang cầm máy chụp ảnh).

Nhóm 5 người, gồm tác giả, hai cựu chiến binh, cựu giáo viên. Riêng cựu biểu tình viên không có trong ảnh vì đang chụp ảnh cho mọi người. Nguồn: Nguyễn Nguyên Bình

Nghĩa trang Liệt sĩ Tây Tựu Hà Nội là nơi an nghỉ của các liệt sĩ quê Hà Nội đã tham gia chiến tranh tháng 2-1979. Hưởng ứng việc TBT Tô Lâm đã lên thắp hương ở nghĩa trang Quốc gia Vị Xuyên nên năm nay chúng tôi cảm thấy yên tâm, không sợ bị lực lượng nào hạch hỏi như nhiều năm về trước. (Còn nhớ, dịp 17-2-2019, cụ Nguyễn Khắc Mai – nguyên cán bộ cấp cao ở Ban Dân vận của Đảng – dẫn đi thắp hương cũngở nghĩa trang Quốc gia Vị Xuyên mà bị xe công an kèm cặp theo dõi suốt mấy trăm cây số!).

Giờ tôi xin kể tiếp chuyện khai thác tù binh Trung Quốc năm xưa.

Càng tiếp xúc nhiều với các cán binh Trung Quốc bị bắt trong chiến tranh năm ấy, tôi càng ngạc nhiên, vì thấy họ khác xa với sự tưởng tượng của tôi. 

Hồi cuối những năm 60 thế kỷ trước, tôi có học ở TQ, lúc đó đang bắt đầu cuộc Đại cách mạng Văn hoá vô sản. Nổi bật là ông chủ đảng CSTQ Mao Trạch Đông và ông nguyên soái Lâm Bưu, Bộ trưởng Quốc phòng. Lúc đó khắp đất TQ đều rực rỡ pa-nô khẩu hiệu viết những lời đao to búa lớn của “lãnh tụ vĩ đại”. Nào là “Sống ở Trung Hoa, đưa mắt nhìn thế giới”, nào làm người lính thì “Coi cái chết nhẹ tựa lông hồng”, nào là “TQ phải tiến hành Cách mạng vô sản đến cùng để giải phóng toàn thế giới”. Nguyên soái Lâm Bưu cũng hò hét quân sĩ của mình phải nhất nhất nghe lời Mao chủ tịch, chiến đấu trăm trận trăm thắng. v.v.

Những tưởng cán binh TQ được tuyên truyền cổ vũ thâm niên như vậy thì họ phải thế nào chứ… Ai ngờ, lại có chuyện cả đại đội tiến vào VN, chưa kịp nổ phát súng nào, bị vây hãm và kêu gọi đầu hàng .Trước khi chiến tranh nổ ra, cơ quan binh địch vận của Quân đội ta đã kịp phổ biến lời kêu gọi địch ra hàng bằng những băng giấy nhỏ đưa cho chiến sĩ, ghi âm bằng tiếng Việt “thấu xéng chiu sâu khoan tai”  – nghĩa là “ Đầu hàng thì sẽ được đối xử tử tế”. Lời kêu gọi vậy mà linh nghiệm, cái đại đội đó, đã ra nghị quyết đầu hàng, mà lại là nghị quyết của chi uỷ hẳn hoi. Ngạc nhiên chưa?

Ngạc nhiên nữa là khi họ bị hỏi cung, phải nói là từ quan đến lính cứ nhũn như chi chi, không khảo mà xưng tuồn tuột, chả dám giấu diếm gì (những lời khai của họ sau kiểm tra đối chiếu thì đều là thực). Chả ai còn giữ được chút gì gọi là “khí tiết quân nhân” như nguyên soái Lâm Bưu đã dạy!

Kỳ 2

Hôm qua may mắn được bác Nghiêm Việt Anh gửi cho tấm ảnh mẹ con nhà tôi đi viếng nghĩa trang Liệt sĩ ở Vị Xuyên vào tháng 2 năm 2019. 

Tác giả Nguyễn Nguyên Bình và con gái viếng nghĩa trang Liệt sĩ ở Vị Xuyên tháng 2 năm 2019. Nguồn ảnh: Nghiêm Việt Anh

Hồi đó khó khăn lắm, đoàn xe chúng tôi được (bị) theo dõi suốt, nhưng họ chưa cản trở đến việc thắp hương dâng hoa…

Giờ lại xin kể tiếp chuyện tiếp cận khai thác đám tù hàng binh năm xưa:

Ngoài cái đại đội ra hàng nói trên, trong trại giam còn có các tù binh bị ta bắt ở một số nơi khác gom về. Khi hỏi một số lính, rằng đi lính để làm gì? Chả ai nói đi lính để thực hiện lời lãnh tụ, để “giải phóng toàn thế giới” cả. Phần lớn nói: để hy vọng kiếm được việc làm sau khi hết thời hạn phục vụ. Nhiều người thì bi quan về vận may, nói: mình mù chữ, vô nghề nghiệp, chẳng dễ kiếm việc làm, đến đâu hay đến đấy…

Thời gian ở trại, họ thường tỏ ra “ngoan”, không dám quấy phá chống đối gì đáng kể. Họ chỉ quan tâm đến bữa ăn. Khi có phái đoàn Chữ thập đỏ quốc tế đến thăm trại, một số người tố khổ: cơm ăn không đủ no, thức ăn thì ít thịt cá dầu mỡ; rau thì toàn rau “rỗng ruột” (rau muống), với dây lá bí rợ (rau bí)… Có người cũng dám hỏi lại cán bộ trại: “Đã nói đầu hàng thì được “đối xử tử tế” sao lại cho ăn thế này?”.

Lúc đó thật khó giải thích cho họ hiểu, họ đâu thể biết hoàn cảnh nước ta khi đó. Mỗi ngày một suất ăn của họ được giành 700 g gạo, không độn mì mốc, bo bo hạt, ngô răng ngựa; lại có chút thịt cá dầu mỡ là bên ta đã cố gắng lắm rồi! Thời gian sau, khi trại được củng cố ổn định, tù binh được cử đại diện cùng đi nhận thực phẩm ở kho chung với cán bộ chiến sĩ trại, được tận mắt chứng kiến, họ mới thấy thực phẩm dành cho bộ đội ta còn không bằng phần cho tù. Lúc đó họ mới thừa nhận là được “đối xử tử tế”.

Lại nói về phó chính uỷ trung đoàn Long Đức Xương: ngoài lề việc khai báo tin tức, anh ta còn than thở với chúng tôi: bản thân nay đã quá tuổi phát triển (anh ta trông khoảng 40), sức khoẻ kém (trông anh ta đầu đã hói, người hom hem), ngẫm không còn tiền đồ gì, lần này bị điều đi đánh trận thật bất ngờ, chưa kịp chuẩn bị gì, ra đi mà trong lòng hoang mang, bối rối… Anh ta còn lo lắng nhiều cho sự sống chết của bản thân, còn gánh khá nặng ở gia đình. Hỏi có tin hay không vào những tuyên truyền của nhà nước và quân đội về ý tưởng “đánh trận này là để dạy cho Việt Nam bài học, là VN dám xâm phạm đất TQ”? Thì trả lời: đời tôi đã trải qua nhiều phong trào này nọ, nhiều tuyên truyền rầm rộ rồi… nên giờ chẳng thiết tin hay không tin vào tuyên truyền cổ động gì cả…

Phần tham mưu phó trung đoàn tên là Phó Bồi Đức thì cũng thường than thở: tôi vốn có bệnh rối loạn nhịp tim, đang xin ra quân thì bị điều động đi đánh Việt Nam, thực lòng không muốn đi gì cả. Anh ta còn nói: nghe cấp trên tuyên truyền VN khiêu khích TQ, nhiều lần quấy rối, đánh sang đất TQ… Nghe vậy thì biết vậy chứ quân khu Thành Đô có ở biên giới đâu mà biết là thật hay không? Khi đơn vị đánh sang Cao Bằng của VN thì cấp trên bảo đấy là “phản kích”, dạy VN một bài học rồi rút quân. Trên bảo trung đoàn 448 chúng tôi sang yểm hộ bộ đội rút quân thôi… Phó Bồi Đức vì vậy cứ tiếc hùi hụi, nếu không mắc kẹt ở Cao Bằng thì chẳng bao lâu sẽ được rút về, chỉ mong về chữa cái bệnh tim thôi (Cán bộ trại đã cho bác sĩ khám cho anh ta, quả có bệnh, và đã cho thuốc).

Kỳ 3

Dưới đây là những tấm ảnh còn lưu được về đại đội quân Trung Quốc đã ra hàng quân dân ta ở xã Minh Tâm huyện Nguyên Bình Cao Bằng năm 1979 mà tôi đang nói tới.

Giờ lại viết tiếp chuyện tù hàng binh năm xưa nhé.

Cũng phải nói, khi đó chúng tôi đang làm việc ở cơ quan Binh địch vận của quân đội. Vậy nên chúng tôi tiếp cận tù hàng binh TQ khai thác tin tức chính là để phục vụ nhiệm vụ binh địch vận. Để tuyên truyền vận động thức tỉnh binh lính đối phương, trước hết phải nói rõ cho họ biết tính phi nghĩa của phía TQ trong cuộc chiến đánh VN. Nói cho họ biết, cuộc chiến do Đặng Tiểu Bình trực tiếp phát động đó là “một mũi tên nhắm nhiều đích”, ĐTB là một lãnh đạo của TQ nổi tiếng nhiều thủ đoạn mưu mô. Nói rõ rằng, ít nhất có 4 mục tiêu khi tiến hành trận đánh: một là nhằm giải cứu đàn em của họ ở CPC đang tìm cách đánh phá VN; hai là “đánh VN cho Mỹ xem”, để nói với Mỹ là TQ không còn đứng về phía VN chống Mỹ, TQ mong Mỹ tin cậy, cung cấp vốn và kỹ thuật để phát triển kinh tế, thực hiện 4 hiện đại hoá; ba là, phát động chiến tranh bất kể thắng thua, để chứng minh sự cấp thiết phải hiện đại hoá quân đội TQ trong lúc này; bốn là phải thực hiện kế “chọc ra ngoài để yên bên trong” (một thủ đoạn cổ truyền của thống trị TQ để giải quyết tình trạng rối ren căng thẳng đang hiện hữu khi đó); cũng không loại trừ mục tiêu xâm lược VN nếu chiến tranh tiến triển thuận lợi… Các vị “cán bộ” tù nghe vậy có thể chưa thông nhưng đa phần im lặng, chỉ có vị Chính trị viên lầm bầm, làm gì có chuyện xâm lược? Anh ta nói: rõ ràng chúng tôi nhận được lệnh đi yểm trợ rút lui khi đã “dạy VN bài học” kia mà? Hỏi lại anh ta: nếu quân TQ không gặp sự kháng cự mãnh liệt của quân dân VN thì sao? Anh ta tạm im.

Về cái anh chính trị viên này cũng có điều đáng nói: trông người hơi nhỏ thó, nhưng còn trẻ khoẻ, chưa thể hiện sự chán nản buông xuôi như 2 cán bộ trung đoàn già kia. Anh ta đã đặt bí danh cho mình khi ở đơn vị là “Hồng Trị”, nghĩa là chính trị viên đỏ đấy, có lẽ thể hiện lòng hăng hái tiến thủ ghê lắm (?). Chả thế mà, trên cương vị bí thư chi uỷ đại đội, đưa ra Nghị quyết đầu hàng mà vẫn biện minh cho mình rằng: đó là tuân theo lời dạy của lãnh tụ Lê-nin: phải hành động cụ thể trong từng giai đoạn cụ thể. Quyết định đầu hàng là để bảo toàn lực lượng, đặng trở về với tổ quốc (?!).

Nhưng, tiếc thay, cái vẻ răn rắn bề ngoài ấy lại chẳng mấy chốc sụp đổ ngay trước mắt chúng tôi. Sự là, một buổi sáng kia, có đoàn nhà báo xin gặp phỏng vấn anh ta sớm. Họ phỏng vấn chốc lát, xong rồi anh ta được trở về phòng giam của mình. Bỗng, anh ta khựng lại, đứng khóc ngon lành, nước mắt ràn rụa… chỉ vì phải ra phỏng vấn sớm mà suất cơm sáng của anh ta bị mấy chú kiến bò vào, nguy cơ không còn ăn được (!!?)…

Một nhân vật trong “tứ trụ” nữa, đó là đại đội trưởng Lý Hoà Bình, người trông to cao phốp pháp hơn hẳn Phùng Tăng Mẫn (có dễ cao đến mét tám?). Vẻ ngoài chất phác, kiểu người nông thôn xuất thân, vào lính đóng đội rồi mà vẫn nói đặc cái giọng địa phương Tứ Xuyên, không nói được tiếng phổ thông (giọng Tứ Xuyên khác xa với giọng Bắc Kinh, rất nặng khó nghe). Cũng đã biết thân biết phận, anh ta cố sửa giọng nói, hy vọng để các cán bộ hỏi cung dễ nghe dễ hiểu hơn. Vì kinh nghiệm qua mấy lần bị hỏi cung mà cán bộ nghe không hiểu là phiền lắm - anh ta biết vậy. Chúng tôi gặp, hỏi nhiều lần mới nghe quen và hiểu được (hay cũng vì trời cho cái tai phụ nữ nghe rõ hơn tai nam giới chăng?). Khá nhiều anh phiên dịch, nhất là mới ra trường, nghe anh ta chật vật lắm. Chữ tác đánh chữ tộ là thường.

Vậy nên, lần đó tôi lại lên trại làm tiếp công việc liên quan đến anh ta. Thì, tôi đang đợi vệ binh dẫn anh ta tới, chưa thấy mặt đã nghe tiếng khóc to, giọng ồ ồ, nức nở như tiếng khóc của người oan ức chi lắm. Quay lại thì chính là đại đội trưởng Lý Hoà Bình đang khóc chứ có phải ai đâu!

Đợi anh ta bớt nức nở, tôi mới hỏi chuyện gi? Anh ta sụt sịt gạt nước mũi rồi trình bày: hôm trước có đoàn cán bộ tới hỏi cung. Họ có một phiên dịch mới, rất trẻ. Họ hỏi tôi nhiều, có những việc đã khai báo mấy lần, lần nào tôi cũng không dám nói sai. Thế mà tự nhiên đang khi nói thì mấy cán bộ bỗng nổi giận, mắng mỏ tôi, bảo là tôi ngoan cố, không thật thà khai báo, không khớp với lần khai trước (?). Tôi sợ quá, nếu bị cho là ngoan cố, không thật thà khai báo thì chết mất, nhỡ bị trừng phạt hay sau này không được trả về nước thì sao?

Thật thương hại cho sự lo lắng thái quá của anh ta, mà cũng tức cười… giá lúc đó ai có máy ảnh chụp được tấm hình tên lính tàu to đùng khóc lóc như trẻ con trước mặt người phụ nữ VN bé nhỏ là tôi nhỉ? (Lúc đó tôi mới vừa qua một thời gian nuôi con mọn, người gầy sút, cân cả bộ quân phục cũng chỉ có 37 kg).

Ở thời điểm năm 1979 đó, mặc dù đã trực tiếp tiếp xúc với các vị lính “thiên triều” ấy, tôi cũng không tin nổi cái khoảng cách quá lớn giữa hình tượng người lính TQ thường thấy trên pa-nô áp phích TQ với cái sự thảm hại của họ trước mắt tôi. Sau này, có dịp đọc truyện của một số nhà văn TQ, nhất là cuốn “Ma chiến hữu” của Mạc Ngôn, thấy hình ảnh lính TQ còn thảm hại hơn những người tôi đã gặp.

Từ đó đến nay đã 46 năm, nghe nói quân đội TQ đã được hiện đại hoá ghê lắm, vũ khí khí tài của họ không kém gì quân đội các nước lớn trên thế giới. Nhưng ngẫm lại, vũ khí trang bị thì có thể đổi mới nâng cấp nhanh chóng, còn người lính, liệu tinh thần có thể nâng cấp được nhanh như lãnh đạo của họ mong muốn hay không? Với nền kinh tế thị trường nửa đời nửa đoạn, chưa cắt cái đuôi lãnh đạo độc đảng độc quyền, gây bao nhiêu hệ luỵ xã hội thế kia, liệu các binh lính TQ có coi cái chết nhẹ như lông hồng mà sẵn sàng phục vụ cho tham vọng bành trướng bá quyền của lãnh đạo không? Hay là, một khi bị xua đi xâm lược VN thì họ vẫn nghe theo tiếng gọi “Thấu xéng chiu sâu khoan tai” mà nộp súng quy hàng?

(Vấn đề còn lại là: quân dân VN vẫn phải giữ vững tinh thần khí phách mạnh mẽ kiên cường, quyết tâm bảo vệ Tổ quốc được như năm 1979)!

N.N.B.

Nguồn: FB Nguyễn Nguyên Bình