Bauxite Việt Nam

Lê Học Lãnh Vân

A) Theo trang nobelprize.org, trong phần Giải Nobel Hòa Bình (The Nobel Peace Prize), có các đoạn dưới đây:

“Ủy ban Nobel Na Uy luôn tin tưởng mạnh mẽ vào các tổ chức quốc tế, từ Liên minh Liên nghị viện đến Hội Quốc Liên và Liên Hợp Quốc” (1). Theo đó, người được giải Nobel hòa bình phải là người tuân thủ, hỗ trợ mạnh mẽ các trụ cột và nguyên tắc của Liên Hiệp Quốc.

Theo Hiến chương Liên Hiệp Quốc, “cơ quan này được xây dựng trên nguyên tắc bình đẳng chủ quyền của tất cả các Thành viên”, và không chấp nhận “việc đe dọa hoặc sử dụng vũ lực chống lại toàn vẹn lãnh thổ hoặc độc lập chính trị của bất kỳ quốc gia nào, hoặc bằng bất kỳ cách thức nào” (2). Việc Nga tấn công Ukraine vi phạm nguyên tắc căn bản này. Và việc xem Nga bình đẳng với Ukraine trong cuộc chiến Nga-Ukraine chính là xé bỏ Hiến chương Liên Hiệp Quốc! 

Theo Hiến chương Liên Hiệp Quốc, Tòa án Công lý Quốc tế (the International Court of Justice) là một trong sáu cơ quan chính của Liên Hiệp Quốc (2). Ngày 17/3/2023, Tòa án này đã phát trát bắt tổng thống Putin vì tội ác chiến tranh. Các quốc gia tuân thủ và hỗ trợ Liên Hiệp Quốc không được mời ông Putin tới quốc gia mình vì bất cứ lý do gì, vì hành động đó chống lại Tòa án Công lý Quốc tế của Liên Hiệp Quốc. Theo Hiến chương Liên Hiệp Quốc, các quốc gia PHẢI “không hỗ trợ bất kỳ quốc gia nào mà Liên Hiệp Quốc đang tiến hành các biện pháp ngăn ngừa hoặc cưỡng chế” (2). Theo góc nhìn này, Nam Phi tôn trọng và tuân thủ Hiến chương Liên Hiệp Quốc vì Nam Phi không mời de facto ông Putin tới dự thượng đỉnh BRICS tổ chức tại nước này.

Người xé bỏ Hiến chương Liên Hiệp Quốc, chống lại lệnh của Tòa án Công lý Quốc tế, người đó có thể được trao giải Nobel Hòa bình không? 

B) Năm 2014, tờ The Diplomat thảo luận về cách diễn giải các tiêu chuẩn cho giải Nobel Hòa bình, cho rằng các tiêu chuẩn cần được hiểu rộng hơn, hợp thời đại hơn. Khác với thời ông Nobel sống, khi nguyên nhân cuộc chiến là xung đột quốc gia với quốc gia, các cuộc chiến hiện nay xuất phát từ nghèo đói, thất nghiệp, bị tước đi nhân quyền, thất học và thiếu hiểu biết về các nền văn hóa khác, tư tưởng khác. 

Theo đó, các tiêu chuẩn như chống nghèo đói, bảo vệ môi trường, giúp đỡ người tỵ nạn, bảo vệ dân chủ, giáo dục trẻ em, nâng cao nữ quyền, mở mang kiến thức cần được thêm vào như những tiêu chuẩn cốt yếu bảo vệ hòa bình thế giới (3).

Ngừng một cuộc chiến là điều quan trọng, nhưng rất không đủ. Hiểu hòa bình chỉ là ngừng cuộc chiến là cái hiểu rất hạn hẹp. Cần phải tạo các điều kiện cho nền hòa bình bền vững lâu dài. Người xứng đáng với giải Nobel Hòa bình phải là người nhiệt thành thúc đẩy các tiêu chuẩn như chống nghèo đói, bảo vệ môi trường, giúp đỡ người tỵ nạn, bảo vệ dân chủ, giáo dục trẻ em, nâng cao nữ quyền, mở mang kiến thức. 

C) Có thể có người nào đó trên thế giới ngồi ở vị trí rất quyền lực, nắm trong tay nguồn lực lớn, có thể khiến một cuộc chiến ngừng lại. Nhưng còn hai vấn đề: 

a) Sự dừng cuộc chiến có được bảo đảm lâu bền bởi những nền tảng vững chắc không? Hay hôm nay dừng, mai bùng phát mạnh hơn?

b) Sự dừng cuộc chiến được tiến hành như thế nào? Bằng biện pháp công chính, phù hợp với những giá trị đạo đức và tiêu chuẩn như liệt kê bên trên hay bằng biện pháp mà nhiều người cảm nhận sự lương lẹo, lấy xương máu đổi chác quyền lợi ích kỷ, thấp kém, vô thiên vô pháp? 

Cứu cánh không bao giờ nên được dùng biện minh cho phương tiện. Các giá trị đạo đức là tiêu chuẩn cao nhất và cốt lõi nhất cho con người sống được với nhau lâu dài. Cứu cánh dù được tuyên truyền là tốt đẹp tới đâu mà biện pháp bất nhân, không trung thực cũng làm tổn hại ghê gớm tới xã hội loài người.

22.8.2025

L.H.L.V.

---

TÀI LIỆU THAM KHẢO

1) The Nobel Peace Prize, 1901-2000, Geir Lundestad, 15 March 2001, https://www.nobelprize.org/.../the-nobel-peace-prize.../..., 20/8/2025 

2) United Nations Charter (1945), https://www.archives.gov/milest.../united-nations-charter..., 20/8/2025 

3) Time to Reinterpret Nobel Peace Prize Criteria, By Mukesh Rawat, October 18, 2014, https://thediplomat.com/.../time-to-reinterpret-nobel.../..., 20/8/2025 

4) The Nobel Peace Prize often reveals how contentious peace can be, Francine McKenzie, September 19, 2023, https://theconversation.com/the-nobel-peace-prize-often..., 20/8/2025

Nguồn: FB LVan Le