Bauxite Việt Nam

Họa sĩ Quang Hà Lê

Ngày hôm qua tôi đến thăm xưởng của nghệ sĩ Yến Năng – nhân ngày ông mở xưởng giới thiệu các tác phẩm mới của ông.

Gặp gỡ nhiều nghệ sĩ ở đó, chúng tôi có bàn về một vấn để mà ông đã đặt ra là: Nghệ sĩ có cần phải xin phép khi trưng bày những tác phẩm của mình?

Tôi hoàn toàn nhất trí với ông và các nghệ sỹ có mặt ở đó rằng: Không cần!

Không cần! Là bởi nó hợp với logic của sáng tạo. Sáng tạo nghệ thuật là tạo ra những sản phẩm nghệ thuật chưa từng có! Vậy nên ai có thể biết về nó để có thể cấp phép? Đương nhiên là không! Và đương nhiên chính người nghệ sĩ tạo ra tác phẩm nghệ thuật đó sẽ chịu hoàn toàn trách nhiệm về tác phẩm của mình.

- Thứ nhất, anh ta sẽ chịu trách nhiệm về luật bản quyền theo công ước Quốc tế.

- Thứ hai, anh ta chịu sự ràng buộc về luật pháp của nước sở tại. Thế là đủ.

Nói không! Còn là cách người nghệ sỹ thực hiện quyền công dân. Ngoài ra nó còn là thái độ và trách nhiệm của ta với một xã hội pháp quyền.

Một xã hội pháp quyền là: Công dân được làm những việc mà pháp luật không cấm, nhà nước chỉ được làm những việc mà pháp luật cho phép.

Chúng ta có một rừng luật, nhưng tôi có cảm giác luật rừng thịnh hành ở đất nước này.

Tôi lấy một ví dụ cụ thể từ tôi: Trước đây tôi thường xuyên bị các anh em an ninh làm phiền bằng những cuộc hẹn không có lý do rõ ràng. Rồi tôi bị cấm xuất cảnh từ bao giờ tôi cũng không biết, mà cũng không được thông báo lý do, chỉ khi tôi có công việc xuất cảnh mới biết mình bị cấm xuất cảnh. Yêu cầu nói lý do thì chẳng ai giải thích?

Hay năm 2010 khi tôi và những người bạn mở Factory art house – chúng tôi tổ chức nhiều hoạt động nghệ thuật theo đúng quy định giấy phép và các nghị định về ngành nghề kinh doanh của chính phủ, thì bên an ninh họ yêu cầu riêng Factory phải thực hiện một quy chế riêng. Yêu cầu họ ra văn bản cụ thể thì họ im lặng. Và từ đó thì có những hành xử rất khó hiểu bằng luật rừng!

Có hôm giữa trung tâm Hà Nội phải có tới 20 anh em xã hội kiếm dài cả mét án ngữ ở Factory. Gọi điện đến trực ban công an, đầu dây bên kia lạnh lùng trả lời: Chưa có án mạng họ chưa tới!

Rồi chưa hết, nhà tôi cũng bị anh em xã hội đập phá đến bốn năm lần, kiện cáo đến 2 năm. Giám đốc công an Hà Nội khi đó là Nguyễn Đức Chung bắn tin đến tôi: đám tội phạm đó chỉ cảnh cáo, nếu tôi muốn làm đến cùng, sẽ không đảm bảo tính mạng cho tôi. Rồi cả Phó chánh án tòa Hà Nội cũng mặc cả và ngầm đe dọa tới: “vụ của Hà đến giờ chưa có án mạng là may lắm rồi”!

Hai năm trời tốn kém, không làm ăn sáng tác được gì, lại đặt cả gia đình vào nguy hiểm và phiền hà.

Hỏi tôi có sợ không?

Tôi sợ! Nhưng tôi phải thắng nó! Trước là trách nhiệm công dân, sau là tương lai các con tôi được sống trong một xã hội an toàn hơn.

Cái giá phải trả là: Tôi mất đi nỗi sợ, bù lại xã hội được một án lệ về tội hủy hoại tài sản là tội hình sự. Còn tôi cũng bớt bị anh em an ninh làm phiền. Kể cũng đáng, lãi!

Phải thừa nhận so với trước đây, bây giờ nhiều thứ đã tiến bộ hơn, chẳng hạn như chúng ta đã được biết bộ máy cồng kềnh không hiệu quả tiêu tốn 70% ngân sách quốc gia. Hay mới đây hai nhân vật trong tứ trụ bị kỷ luật chứ không chỉ là hạ cánh an toàn như trước…

Nhưng như thế là đã đủ? Hay chỉ là biện pháp chữa cháy?

Hãy trở lại câu đầu tiên trong Hiến pháp Việt Nam: “Mọi công dân đều bình đẳng trước pháp luật”. Vậy nên các ông “tứ trụ” kia bị kỷ luật do vi phạm những điều các đảng viên không được làm (như thông báo) đó là việc riêng trong đảng của các ông. Người dân cần được biết các ông ấy có vi phạm pháp luật Việt Nam không? Và phải chịu mức án nào?

Vâng muốn một xã hội phát triển, thì tất cả những gì ảnh hưởng đến sự phát triển cần phải loại bỏ, đó là việc phải làm. Bộ máy cồng kềnh thì tinh giản. Luật pháp cũng vậy, đã có luật thì nghệ sỹ hay đảng viên cũng phải chịu sự giám sát bình đẳng của pháp luật. Không có luật “ bỏ túi”.

Kiểm duyệt văn hóa cũng vậy!

Không con đường nào khác ngoài tự do ngôn luận và tam quyền phân lập. Đó chính là sự giám sát xã hội minh bạch nhất.

Q.H.L.

Nguồn: FB  Văn hoá Văn Nghệ +