Phân tích ảnh hưởng xung đột biên giới Thái Lan - Cam Bốt trên tiến độ xây dựng kênh đào Funan Techo
Hòa bình trên Trái Đất 2026
Ngô Thế Vinh
Gửi 20 triệu cư dân ĐBSCL
Gửi Nhóm Bạn Cửu Long
Dẫn Nhập: Sau khi đọc bài viết thứ 7 mới đây, một chuyên gia về môi trường từ Đại học Cần Thơ nhận định: “Hiện nay, giữa Thái Lan - Cam Bốt đang có đấu pháo tranh chấp biên giới, chưa dừng được, phần thua thiệt có lẽ nghiêng về phía Cam Bốt nhiều hơn, dù ông TT Trump có gọi điện can thiệp. Có lẽ dự án kênh Funan Techo tiếp tục bị "treo", khó triển khai lúc này, dù đã gần 3 năm Hun Sen phát lệnh khởi công”. Một số bạn đọc ở trong và ngoài nước cũng có cùng nhận định như vậy. Và đây là bài viết thứ 8 như một Đánh giá Phân tích Ảnh hưởng cuộc xung đột biên giới giữa Thái Lan - Cam Bốt trên Tiến độ Công trình Xây dựng Kênh đào Funan Techo. Bài này được viết từ ngày 07.12.2025 khi cuộc chiến tranh biên giới Cam Bốt - Thái Lan tái bộc phát, cuộc chiến đã bước sang ngày thứ 20 với nhiều thương vong cho cả hai bên. Cuộc hoà đàm diễn ra từ ngày 24.12.2025, tới ngày 27.12.2025, cuối cùng hai bên cũng đạt được một thoả thuận hưu chiến, với thời gian quan sát 72 giờ nhằm “xác nhận rằng lệnh ngừng bắn là có thật”. [Bangkok Post, 27.12.2024]. Chưa có hoà bình bền vững, nhưng trước mắt cư dân hai nước trong vùng giao tranh, cũng có được ít ngày tạm bình yên, để hoà mình với thế giới đang hân hoan chờ những giây phút đếm ngược, chào đón ngày đầu tiên của Năm Mới 2026.
Hình 1 – Trái: Bản đồ vùng Tranh chấp [màu cam] Cam Bốt - Thái Lan 2025. Vương quốc Cam Bốt ngày nay, với diện tích 180.035 km2, dân số 17,9 triệu, nằm giữa 2 nước lớn: Thái Lan phía tây với diện tích 511.000 km2, dân số 71,6 triệu (mà người Khmer miệt thị gọi là bọn Xiêm), Việt Nam phía đông diện tích 310.070 km2 , dân số 100,2 triệu (mà người Khmer gọi là bọn Yuon), và Lào phía bắc, diện tích 235.000 km2dân số 7,9 triệu. Đó là một thực tế lịch sử và địa dư hiện nay mà triều đại họ Hun không muốn chấp nhận và cả không ngừng đòi hỏi lấy lại phần đất đai của quá khứ. [Britannica.com]; Phải: Quatre Bras / Nơi hội tụ 4 nhánh sông: (1) Mekong Thượng, (2) Sông Tonlé Sap, (3) Mekong Hạ / có tên Sông Tiền, (4) Sông Bassac / có tên là Sông Hậu khi chảy vào Việt Nam. Đường chỉ đỏ nối sông Bassac và tỉnh Kep là sơ đồ của con kênh Funan Techo của Cam Bốt khởi công vào tháng 8 năm 2024 và dự trù hoàn tất năm 2028. [Nguồn:RFA. Bản đồ cập nhật với ghi chú của Ngô Thế Vinh]
CHỦ NGHĨA DÂN TỘC VÀ GIẤC MỘNG PHÙ NAM CỦA HỌ HUN
“Kênh Funan Techo không chỉ là một đường thủy vận mà còn là một tượng đài sống động có ý nghĩa lịch sử về Đế chế Phù Nam [Funan] vĩ đại, là tiền thân của đất nước Cam Bốt chúng ta ngày nay. Với đường thủy thuận lợi, đã từng là nơi trao đổi buôn bán với nước lớn Trung Hoa và cả với Đế quốc La Mã, con kênh này đã đóng một vai trò thiết yếu trong giao thương, và cả trong giao thoa với những nền văn minh từ xa. Nếu con kênh từng đem lại lợi ích cho tổ tiên chúng ta từ 2.000 năm trước, nó cũng hữu ích với chúng ta ngày nay”. [TT Hun Manet, 05.08.2024]
Hình 2 – Trái: sơ đồ Vương quốc Phù Nam – nơi còn ghi nhận di tích con kênh Phù Nam, bao gồm các vùng đất phía nam Việt Nam, Cam Bốt sang tới Thái Lan và bán đảo Mã Lai. Phù Nam chỉ tồn tại tới thế kỷ thứ VII, sau đó bị Chân Lạp [Chenla] thôn tính; kế tục Chân Lạp là Đế Quốc Khmer hùng mạnh (hình phải) với diện tích bao trùm nam Việt Nam, Cam Bốt, Lào, Thái Lan và bán đảo Mã Lai, ra đời từ thế kỷ thứ IX và rồi tiêu vong vào thế kỷ thứ XV, nhưng còn lưu lại một quần thể kiến trúc Angkor [Đế Thiên Đế Thích] như một kỳ quan của thế giới – và còn rải rác những phế tích khác như ngôi đền Hindu Preah Vihear. Tiếp sau Đếchế Khmer Angkor, chỉ còn lại một Vương quốc Cam Bốt nhỏ bé với lịch sử thăng trầm cho tới ngày nay. (Nguồn: Wikipedia)
Mới đây, sau khi Trung Quốc “tái khẳng định sự ủng hộ và cam kết tài trợ” cho Dự án Kênh đào Funan Techo, điều này sẽ giúp cha con Hun Sen - Hun Manet có được bảo đảm là dự án FTC sẽ “hoàn thành theodự kiến vào năm 2028” [Cambodia Daily, 18.09.2025].
Tuy có một giai đoạn Bắc Kinh đã tỏ ra không mặn mà với khoản đầu tư 100% cho FTC – khiến dự án hầu như bị khựng lại, nhưng không phải chỉ vì khoản tiền 1,7 tỷ USD thiếu hụt, mà chính là vấn đề yểm trợ kỹ thuật để thực hiện xây dựng dự án.
Bởi vì trước đó, khi xây dựng một công trình hạ tầng hiện đại như Techo International Airport / TIA trị giá lên tới 2,3 tỷ USD, Phnom Penh vẫn có khả năng huy động vốn từ trong nước [lớn hơn 1,7 tỷ USD] theo mô thức PPP [Public-Private Partnership] với yểm trợ kỹ thuật xây dựng từ Anh Quốc và vận hành ban đầu từ một công ty Pháp.
Nhưng với dự án FTC, Cam Bốt không những chỉ cần tiền – mà quan trọng hơn nữa là cần phần yểm trợ kỹ thuật của Công ty Quốc doanh Cầu Đường Trung Quốc – vì Hun Sen & Hun Manet biết rất rõ rằng sẽ không có quốc gia Tây phương hay Á châu nào như Nhật Bản, Đại Hàn lại muốn dính dáng vào một công trình hạ tầng quy mô lớn như FTC có thể gây nhiều tai tiếng, do những ảnh hưởng môi sinh trong khu vực mà trực tiếp là hai vùng châu thổ Tonlé Sap của Cam Bốt và ĐBSCL của Việt Nam.
Nay vượt qua được hai bước khó khăn cả về kỹ thuật và tài chánh*, Chính phủ Cam Bốt lại hào hứng tăng tốc chuẩn bị cho “Giai đoạn Hai” của công trình xây dựng Kênh Funan Techo, trong khi các công việc nền tảng vẫn đang được tiến hành theo kế hoạch.
* Riêng khoản tài chánh, theo nhận định của giới chuyên gia, thì ngân sách 1,7 tỷ USD được xem là quá thấp so với số kinh phí 8,3 tỷ USD còn thiếu hụt, và đây mới chính là nút thòng lọng của bẫy nợ mà Trung Quốc muốn thòng vào cổ đất nước Cam Bốt. [Phạm Phan Long, Mongabay 15.07.2024]
THÊM MỘT ĐƯỜNG THỦY KẾT NỐI KHU VỰC KÊNH ĐÀO FUNAN TECHO VỚI SÂN BAY QUỐC TẾ TECHO (TIA)
Hình 3: Dự án xây dựng thêm tuyến đường thủy trị giá 100 triệu USD nhằm kết nối khu vực kênh đào FunanTecho [FTC] với Techo International Airport [TIA] - nhằm chuyển đổi TIA thành một trung tâm hậu cần đa phương thức “multimodal logistics hub”, tích hợp vận tải đường hàng không, đường bộ và đường thủy. Điều này càng cho thấy vai trò quan trọng của kênh đào FTC trong mạng lưới hạ tầng vĩ mô của Vương quốc Cam Bốt. Kampuchea Thmey Daily, Oct 20, 2025
Phnom Penh cho biết sẽ có thêm một “dự án tuyến đường thủy trị giá 100 triệu USD” nhằm kết nối khu vực kênh đào Funan Techo với Techo International Airport (TIA) - một công trình trị giá 2,3 tỷ USD mới hoàn tất cuối năm 2025. Điều này càng cho thấy vai trò quan trọng của kênh đào FT trong mạng lưới hạ tầng vĩ mô của quốc gia Cam Bốt.
_ Kênh Funan Techo (III) được kể là dự án hạ tầng vĩ mô thứ ba của Cam Bốt, được quảng bá rầm rộ nhất như một biểu tượng độc lập và lòng yêu nước của dân tộc Khmer.
Hình 4: TT Hun Manet con trai Hun Sen, hứa hẹn sẽ cấp đất cho người dân phải di dời. Hình bên là minh họa Kênh đào Funan Techo của Cam Bốt khi hoàn tất – và cũng để thỏa Giấc mộng phục hưng Đế chế Phù Nam của gia tộc họ Hun. [Nguồn: Peng Huoth].
Cùng với FTC, phải kể tới hai công trình hạ tầng vĩ mô khác đã hoàn tất cũng mang tên Techo bao gồm:
Hình 5 – Techo International Airport / TIA (II) – Sân bay Quốc tế Techo rất mới và hiện đại, công suất thiết kế ban đầu cho khoảng 13 triệu khách/ năm, với kế hoạch mở rộng 30 triệu khách vào năm 2030. TIA được khai trương từ ngày 9 tháng 9 năm 2025 và hoạt động như một đầu mối giao thông hàng không quốc tế trong khu vực Đông Nam Á.
Hình 6 – Morodok Techo National Stadium (I) / Morodok Techo National Sports Complex là Khu liên hợp thể thao quốc gia Morodok Techo và sân vận động chính, được xây dựng với nguồn tài trợ không bồi hoàn từ chính phủ Trung Quốc, tổng chi phí ước tính khoảng 150 triệu USD, để tổ chức SEA Games 32 (2023).
Nhìn chung, đây là ba công trình hạ tầng lớn và hiện đại nhất của Cam Bốt cùng được mang tên Techo – là một phần danh hiệu của Hun Sen, theo tiếng Khmer có nghĩa là “mạnh mẽ / uy lực”. [Samdech Akka Moha Sena Padei Techo Hun Sen]
(1) Morodok Techo National Stadium.
(2) Techo International Airport.
(3) Kênh đào Funan Techo, được xem như là “di sản của triều đại gia tộc họ Hun” [a legacy of the Hun family].
Còn có thể kể thêm nhiều công trình khác có mang tước danh Techo của TT Hun Sen như:
(4) Morodok Techo Mega Interchange, còn được gọi là Morodok Techo Flyover [Cầu vượt Morodok Techo].
(5) Techo Sen Koh Thom Hospital, Kandal [Bệnh viện Techo Sen Koh Thom].
(6) Techo Peace Museum Siem Reap [Bảo tàng Hoà bình Techo].
(7) Techo Santepheap Russey Chrum Bridge [Cây cầu cao nhất Cam Bốt].
(8) Techo Aphivadh Building (Tòa nhà Y tế Techo Aphivadh).
(9) Samdech Techo Hun Sen Boulevard [một đại lộ lớn ở Phnom Penh]…
Cho dù cuộc xung đột biên giới với Thái Lan đang diễn ra gay gắt, chừng nào vẫn còn ngự trị gia tộc họ Hun, dự án Kênh đào Funnan – được coi như tấm căn cước (Identity), cũng là di sản (Legacy) và là biểu tượng lòng yêu nước, nhằm đáp ứng giấc mộng vĩ cuồng [偉 狂= Megalomania] “Phù Nam - Khmer Angkor” của Cha Con Hun Sen – theo dự đoán của người viết sẽ vẫn được tiến hành, cho dù nhanh hay chậm, bất chấp những lo ngại về tác động môi trường không phải chỉ trên các quốc gia Mekong lân bang mà ngay cả trên đất nước Cam Bốt.
CUỘC XUNG ĐỘT BIÊN GIỚI CAM BỐT - THÁI LAN
_ Ngày 07.12.2025, cuộc xung đột tái bộc phát, với điểm nóng ban đầu là ngôi đền Hindu Preah Vihear có từ thế kỷ thứ 11, sau đó lan rộng ra suốt chiều dài 817 km đường biên giới giữa Cam Bốt và Thái Lan. Cuộc chiến diễn ra căng thẳng, với giao tranh, pháo kích, không kích, cùng thương vong của cả hai bên, chưa kể hơn nửa triệu dân cư đã phải di tản, mà đa số là người Khmer phải bỏ hết nhà cửa tài sản để tránh xa khỏi vùng giao tranh.
Hình 7 – Đền Hindu Preah Vihear (tiếng Khmer: Prasat Preah Vihear) thờ thần Shiva của Ấn Độ giáo có lịch sử gắn liền với Đế chế Khmer Angkor kéo dài từ thế kỷ IX đến XII. Ngôi đền được UNESCO công nhận là Di sản Văn hoá Thế giới vào năm 2008, trở thành tâm điểm tranh chấp lãnh thổ giữa Cam Bốt và Thái Lan. Năm 1962 và 2013, đã hai lần Tòa án Công Lý Quốc tế ICJ (International Court of Justice) đưa ra phán quyết: ngôi đền Hindu Preah Vihear là thuộc Cam Bốt. Thái Lan chấp nhận phán quyết của ICJ về ngôi đền, nhưng vẫn không hoàn toàn đồng ý về vùng đất xung quanh. Và đó là nguyên nhân của những tranh chấp giữa hai quốc gia cho tới nay.
Cho tới ngày 26.12.2025, cuộc chiến vẫn diễn ra, chưa có dấu hiệu sẽ sớm hạ nhiệt, tuy nhiên, tới thời điểm này không có bằng chứng cho thấy cuộc chiến biên giới ấy buộc Phnom Penh phải “treo” hoặc hoãn kếhoạch phát triển cơ sở hạ tầng FTC của mình vì chiến sự với tiên đoán là sẽ không thể kéo dài này.
PHÂN TÍCH CUỘC CHIẾN HIỆN NAY
1) Vị trí giao tranh biên giới Tây Bắc
Xung đột hiện chủ yếu xảy ra dọc biên giới Cam Bốt - Thái Lan, tức khu vực phía bắc và tây bắc giáp Thái Lan, ở các tỉnh như Preah Vihear, Oddar Meanchey (Cam Bốt) và Surin, Sisaket, Ubon Ratchathani (Thái Lan), v.v.
2) Vị trí của “kênh đào Funan Techo” phía đông nam
Dự án FTC là tuyến kênh đào dài 180 km nối từ cảng Phnom Penh / Kandal qua các tỉnh Takeo, Kampot, Kep đến Vịnh Thái Lan ở phía tây nam Cam Bốt.
3) Khoảng cách giữa hai khu vực
Từ Phnom Penh (gần điểm đầu kênh đào FT) đến Preah Vihear (nơi xung đột biên giới phía bắc) khoảngcách gần 300 km theo đường chim bay, nếu tính theo đường bộ thực tế thì có thể xa hơn khoảng 400 km.
4) So sánh vị trí địa lý
Vị trí Kênh đào Funan Techo dài 180 km đi qua 4 tỉnh: Takeo, Kandal, Kampot và Kep, nằm về phía đôngnam Cam Bốt, cách xa khu vực xung đột biên giới ở phía bắc và tây bắc. Khu vực xây dựng Funan Techo nằm khá xa so với điểm nóng xung đột dọc biên giới hiện nay, điều này giúp lý giải vì sao chiến sự Cam Bốt - Thái Lan chưa đặt ra vấn đề an ninh trực tiếp đe dọa tiến độ thi công dự án kênh đào FT nằm ở phía đôngnam Cam Bốt.
Cho đến nay, không có cảnh báo đáng tin cậy từ các cơ quan truyền thông hoặc chính phủ cho rằng các giaiđoạn thi công FTC sẽ bị gián đoạn do chiến sự, do vật liệu / nhân lực bị phân tán vì tình hình an ninh với Thái Lan.
Hình 8: BM-21 là một hệ thống phóng rocket 122 mm nhiều ống (40 ống) ban đầu có gốc từ Liên Xô nhưng nay Trung Quốc đã sản xuất những biến thể hiện đại hơn, có khả năng di động do được đặt trên khung những xe tải. Thái Lan về phương diện quân sự tuy vượt trội Cam Bốt trên mọi lãnh vực, nhưng cũng chịu không ít tổn thất do những trận mưa pháo tên lửa BM-21 của Trung Quốc, với kho dự trữ rất dồi dào của Cam Bốt pháo phản lực này có khả năng phóng hàng loạt, có sức tàn phá và sát thương trên một diện tích rộng bên lãnh thổ Thái Lan, rất khó phòng thủ, phù hợp với chiến tranh biên giới như hiện nay.
Hình 9 – Về quân sự, Cam Bốt tuy yếu kém hơn Thái Lan về mọi mặt, nhưng trang bị vũ khí của Trung Quốc được thấy tràn ngập trên các trận tuyến từ phía Cam Bốt. Ngoài Rocket BM-21 có sức tàn phá rộng lớn, còn phải kể tới môt số tên lửa GAM-102LR thế hệ thứ 5 hiện đại nhất của Trung Quốc mới được công bố vào năm 2025, có tầm bắn hiệu quả từ 6 - 10 km như một “khắc tinh chống tăng” – có lẽ lần đầu tiên được sử dụng trên trận địa thật khiến giới quân sự Thái Lan đã phải e dè. Hình trên là một số tên lửa GAM-102LRcủa lực lượng Cam Bốt khi rút lui phải bỏ lại tại Đồi 677, tỉnh Ubon Ratchathani. Trước tin đồn Trung Quốc yêu cầu Thái Lan phải trả lại Bắc Kinh những vũ khí tối tân này, Bộ trưởng Quốc phòng Thái khẳng định chính phủ Bangkok có quyền hợp pháp để giữ các vũ khí tịch thu được. [Trang Facebook ARMY MILITARY FORCE].
Hình 10 – F-16 của Không Quân Hoàng gia Thái Lan, có bán kính chiến đấu (combat radius) khoảng từ 550 km đến 800 km, có khả năng bay tới và oanh kích những cơ sở hạ tầng nằm sâu trong lãnh thổ của Cam Bốt, nhưng tình huống xấu nhất ấy dự đoán sẽ không xảy ra. Thái Lan chắc chắn cũng không muốn cuộc chiến lan rộng như vậy – không muốn vượt qua lằn ranh đỏ, để phải trực tiếp đối đầu với Bắc Kinh.
Phá hủy các cơ sở hạ tầng như công trường xây dựng kênh Funan Techo với những dàn máy của Công ty Cầu Đường Trung Quốc, với tập đoàn công nhân kỹ sư Trung Quốc đang hoạt động ở nơi ấy về phương diện chính trị là quá rủi ro. Chưa kể áp lực quốc tế từ ASEAN, Mỹ và đáng kể nhất là vai trò Trung Quốc, muốn bảo vệ Cam Bốt – một đồng minh trung thành bấy lâu, Bắc Kinh chắc chắn sẽ không để xảy ra một cuộc chiến tranh vùng lan rộng toàn diện như vậy.
CÓ NHỮNG ẢNH HƯỞNG GIÁN TIẾP
Bảo rằng vì cuộc Xung đột Cam Bốt - Thái Lan khiến dự án FTC sẽ lại “bị treo” hay “đình hoãn” – theo dự đoán của người viết, điều đó sẽ không xảy ra. Tuy nhiên sẽ có những ảnh hưởng gián tiếp về địa dư chính trị và môi trường.
Chiến sự biên giới phía tây và tây bắc, tuy không tác động trực tiếp tới dự án Funan Techo, nhưng vẫn có thể tạo ra các hiệu ứng gián tiếp:
• Khối ASEAN – mà hiện nay Mã Lai đang là Chủ tịch luân phiên, sẽ phải gia tăng mối quan ngại về an ninh khu vực Đông Nam Á nói chung, và các quốc gia thuộc khối ASEAN sẽ phải tập trung nhiều hơn vào việc ổn định an ninh vùng hơn là phối hợp phát triển các cơ sở hạ tầng xuyên biên giới.
• Dự án Funan Techo ngay từ ban đầu đã làm dấy lên các cuộc tranh cãi trong khu vực (đặc biệt với Việt Nam) vì tác động môi trường và mâu thuẫn lợi ích vận chuyển / logistics trong lưu vực sông Mekong – nhưng phải được xét duyệt trong một bối cảnh chính trị rộng lớn hơn, cho thấy sự nhạy cảm của các dự án hạ tầng lớn đối với môi trường xuyên biên giới [transboundary impacts] và quan hệ hữu cơ [organic / Intrinsic relationship] giữa các nước lân bang…
Tiến độ Kênh đào Funan Techo – theo dự đoán của người viết, chắc chắn sẽ bị chậm lại, nhưng với ý chí cương quyết của hai cha con Hun Sen, họ sẽ tiếp tục theo đuổi và nuôi dưỡng dự án FTC cho tới khi hoàn tất – cũng là lúc “dân tộc Khmer có thể thở bằng mũi của chính mình / the project as a way of breathing through our nose” như TT Hun Manet đã khẳng định trong lễ Động thổ dự án.
Câu nói ẩn dụ ấy hơn một lần được hai cha con họ Hun sử dụng để mô tả tầm quan trọng chiến lược của dự án kênh đào Funan Techo và xem đó như là biểu tượng cho sự tự chủ và độc lập và cả lòng yêu nước của dân tộc Khmer, luôn luôn có mặc cảm bị chèn ép giữa hai quốc gia lân bang lớn hơn là Việt Nam và Thái Lan.
…
CUỘC CHIẾN GIỮA HAI CHÍNH PHỦ, NẠN NHÂN LÀ NGƯỜI DÂN HAI PHÍA
45 năm sau thời kỳ Khmer Đỏ, từ những Cánh Đồng Chết Chóc / The Killing Fields, là hình ảnh một xứ Chùa Tháp được vực dậy từ tro than và đang hồi sinh với dân số gia tăng và một nền kinh tế đang phát triển, cùng một lúc là sự trỗi dậy của chủ nghĩa dân tộc. Dự án Kênh đào Funan Techo đang được tô vẽ như một biểu tượng phục hưng của Đế chế Funan-Khmer-Angkor, và được rầm rộ quảng bá như một biểu tượng cho lòng yêu nước và sự độc lập của Vương quốc Khmer giữa các quốc gia lân bang.
Thế rồi, lại xảy ra mấy cuộc giao tranh rất vô ích giữa Cam Bốt và Thái Lan, vẫn nhân danh chủ nghĩa dân tộc, và cả mưu đồ chính trị của phe phái mỗi bên.
Thỏa thuận ngưng bắn vội vã của TT Trump cuối tháng 10 vừa qua đã sụp đổ vào ngày 7 tháng 12 năm 2025, khi cả hai bên đều đổ lỗi cho nhau. Ngày 8 tháng 12, vị Tướng Tư lệnh Thái Lan khẳng định, “mục đích của quân đội Thái Lan là làm suy yếu lâu dài khả năng quân sự của Cam Bốt - điều đó là cần thiết cho sự an toàn của con em chúng ta”. Giới tướng lãnh Thái Lan hoàn toàn ủng hộ chính quyền Anutin đạt tới một chiến thắng như vậy và họ muốn chính phủ quân nhân hiện nay sẽ thắng lớn trong cuộc tổng tuyển cử diễn ra vào tháng Hai 2026. [The Economist, Dec. 13th, 2025]
Cuộc chiến vẫn diễn ra, bước sang ngày thứ 15, và chưa có dấu hiệu sẽ xuống thang. Không kể các cơ sở vật chất bị tàn phá cùng con số chết chóc và thương vong của hai phía, trước mắt là nỗi khổ của ngót một triệu dân tỵ nạn của cả hai bên đang trông chờ được cứu trợ.
Trong một trại tỵ nạn ở phía Cam Bốt được thắp sáng bằng ánh đuốc vào cuối ngày 12/12, bà Mar Kly, 62 tuổi, kể rằng bà đã từng phải chạy trốn "rất nhiều cuộc chiến" trong quá khứ, bao gồm cả chế độ Khmer Đỏ[1975-1979], khi đó bà mới là một cô gái 16 tuổi – [ghi chú của người viết]. "Có lúc tôi phải xé một phần váy của mình để quấn chân cho con không bị bỏng vì đi chân trần dưới trời nắng nóng," bà kể và nói thêm rằng “cuộc xung đột hiện tại là giữa hai chính phủ chứ không phải giữa người dân”. [Reuters, 13.12.2025]
Hình 11 A – Bên phía Cam Bốt, người dân Khmer đang tháo chạy ra khỏi vùng giao tranh dọc theo biên giới Cam Bốt và Thái Lan, đổ dồn về những trại tỵ nạn tạm bợ, quá tải và thiếu thốn về mọi phương diện. [nguồn: Hình ảnh của Bộ Thông Tin Cam Bốt].
Hình 11 B – Bên phía Thái Lan, Orawan Boonnara, một người thân của binh nhì Therdsak Srilachai, 20 tuổi, đã thiệt mạng trong các cuộc đụng độ giữa Thái Lan và Cam Bốt, đang khóc nức nở trong lễ hỏa táng hoàng gia tại một ngôi chùa ở tỉnh Si Sa Ket, Thái Lan, vào ngày 13 tháng 12 năm 2025. (Ảnh: Reuters)
Chừng nào mà giới lãnh đạo cả hai nước Cam Bốt và Thái Lan biết nghĩ tới an sinh của người dân – không còn nuôi tham vọng về quyền lực, không “mưu Bá đồ Vương”, thì lúc đó mới có một vùng đất chung sống thái hòa. Cho dù bên nào tuyên bố chiến thắng, thì chỉ có hàng triệu người dân thống khổ ở cả hai quốc gia bị kẹt trong vùng giao tranh mới là phe thua cuộc.
Cuộc giao tranh hiện tại giữa hai quốc gia ASEAN này đã kéo dài liên tục 16 ngày kể từ ngày 7 tháng 12năm 2025.
CUỘC HỌP ĐẶC BIỆT CỦA CÁC BỘ TRƯỞNG NGOẠI GIAO ASEAN VỀ TÌNH HÌNH HIỆN NAY GIỮA CAM BỐT VÀ THÁI LAN TẠI KUALA LUMPUR, 22.12.2025
Hình 12 – Bộ trưởng Ngoại giao Thái Lan Sihasak Phuangketkeow, đứng thứ tư từ bên trái, tham dự Cuộc họp đặc biệt của các Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN (Special AMM / Special Asean Foreign Ministers’ Meeting) về tình hình hiện nay giữa Cam Bốt và Thái Lan, diễn ra tại Kuala Lumpur, Malaysia vào ngày thứ Hai 22.12.2025. [Tài liệu Bộ Ngoại giao Mã Lai]
_ 22.12.2025: Cuộc họp đặc biệt Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN ngày 22/12/2025 tại Kuala Lumpur chỉ đạt được sự thống nhất về cam kết hòa bình, kêu gọi chấm dứt thù địch và quay lại đối thoại giữa Cam Bốt và Thái Lan, cùng với kế hoạch sẽ tiếp tục đàm phán ngừng bắn thông qua Ủy Ban Biên Giới Chung [GBC / General Border Committee] vào ngày 24/12 trước Lễ Giáng Sinh. Tuy nhiên, đã không có một thỏa thuận ngừng bắn cuối cùng nào được ký ngay hôm nay tại hội nghị này.
_ Điều trớ trêu là ngày bắt đầu bước vào cuộc hòa đàm lại là ngày cao điểm của cuộc chiến tranh: Cam Bốt đã nã 200 tên lửa BM-21 sang đất Thái, trúng 51 địa điểm thuộc tỉnh Sa Kaeo; trong khi Thái Lan cũng đáp trả bằng trọng pháo và không kích vào đất Cam Bốt. Bên nào cũng muốn đạt thế thượng phong trên bàn hòa đàm sắp tới – bất chấp tổn thất ra sao cho người dân hai nước.
_ 23.12.2025: Bộ Ngoại giao Trung Quốc, qua lời phát biểu của Đặc phái viên chuyên trách về các vấn đề Á Châu Đặng Tích Quân (Deng Xijun), cho biết Bắc Kinh ủng hộ các nỗ lực trung gian của ASEAN và sẵn sàng tạo điều kiện cho các cuộc đàm phán giữa Thái Lan và Cam Bốt. Đặc phái viên Trung Quốc gần đây đã đến thăm cả hai quốc gia, gặp gỡ thủ tướng mỗi nước và các quan chức cấp cao khác, trong khuôn khổ đường lối “ngoại giao con thoi” của Bắc Kinh.
_ 24.12.2025: Các sĩ quan quân đội Thái Lan và Cam Bốt đã tổ chức cuộc gặp đầu tiên nhằm khôi phục ngừng bắn, mở đầu cho đàm phán kéo dài 3 ngày tại tỉnh Chanthaburi (Thái Lan). Đây là cuộc đối thoại quân sự trực tiếp đầu tiên kể từ khi giao tranh bùng phát. Cả hai bên sẽ tiếp tục gặp nhau đến cuối tuần để bàn về việc thực thi và giám sát một lệnh ngừng bắn mới.
_ 25.12.2025: Thương thuyết trực tiếp giữa Thái Lan và Cam Bốt đang diễn ra tại tỉnh Chanthaburi thông qua Ủy abn Biên giới Chung [GBC], bước qua ngày thứ hai, hai bên vẫn tấn công nhau và vẫn chưa đạt được thỏa thuận ngừng bắn cuối cùng. Giao tranh biên giới vẫn tiếp diễn, hai bên vẫn không ngừng tố cáo lẫn nhau, với thêm nhiều thường dân bị thương vong. Khủng hoảng biên giới đang được hai bên sử dụng để củng cố quyền lực nội bộ, điều này có thể làm leo thang hoặc kéo dài căng thẳng hơn nữa. East Asia Forum .
_ Tối ngày Thứ Năm 25.12.2015 (theo giờ Đông Nam Á), là buổi sáng cùng ngày theo giờ Washington (cách nhau 12 tiếng), trong khi cuộc đàm phán giữa Cam Bốt và Thái Lan đang diễn ra, TT Hun Manet đã gọi điện thoại cho Ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio, với yêu cầu giúp cho có một lệnh ngưng bắn ngay lập tức. Nhưng động thái đáp ứng về phía Mỹ mang tính cách ngoại giao, hơn là thực chất.
(Tưởng cũng nên nhắc lại ở đây: chính Hun Manet đã từng đề nghị giải Nobel Hoà bình cho TT Trump vào ngày 07.08.2025 với lý do cho rằng TT Trump có vai trò quyết định trong việc thúc đẩy thoả thuận ngưng bắn giữa Thái Lan và Cam Bốt sau các cuộc đụng độ biên giới vào tháng 7.2025). [Sic]
_ 27.12.2025: Thái Lan và Cam Bốt đã ký kết được một thỏa thuận ngừng bắn ngay lập tức. Bộ trưởng Quốc phòng Thái Lan cho biết thời gian quan sát 72 giờ nhằm “xác nhận rằng lệnh ngừng bắn là có thật”.[Bangkok Post, 27.12.2024]
Hình 13 – Tướng Nattaphon Narkphanit, Bộ trưởng Quốc phòng Thái Lan (bên phải), bắt tay người đồng cấp Cam Bốt là Tướng Tea Seiha sau khi ký tuyên bố chung trong cuộc họp của Ủy ban Biên giới Chung Thái Lan– Cam Bốt (GBC) tại cửa khẩu biên giới thường trực Ban Phak Khat, tỉnh Chanthaburi, vào thứ Bảy27.12.2025. (Ảnh: Facebook Army Military Force)
Một lần nữa, Thái Lan và Cam Bốt đã ký một thỏa thuận ngừng bắn tại tỉnh Chanthaburi sau khi Phnom Penh chấp nhận các điều khoản đã được thống nhất trước đó. Bộ trưởng Quốc phòng Thái Lan, Đại tướng Nattaphon Narkphanit, và người đồng cấp Cam Bốt, Đại tướng Tea Seiha, đã ký tuyên bố chung trong cuộc họp của Ủy ban Biên giới Chung Thái Lan - Cam Bốt (GBC) tại cửa khẩu biên giới Ban Phak Khat, huyện Pong Nam Ron, vào lúc 10 giờ 15 sáng thứ Bảy ngày 27.12.2025, và lệnh ngừng bắn có hiệu lực từ trưa cùng ngày.
Tuyên bố chung gồm 16 điểm tái khẳng định cam kết của cả hai bên trong việc thực thi thỏa thuận ngừng bắn và hướng tới hòa bình, ổn định và an ninh dọc theo biên giới.
Hai bên đồng ý ngưng mọi hoạt động di chuyển của quân đội và cho phép người dân sống ở khu vực biên giới sớm trở về nhà, theo tuyên bố chung.
Hai bên cũng đồng ý hợp tác trong nỗ lực rà phá bom mìn và đấu tranh chống tội phạm mạng, đồng thời Thái Lan sẽ trao trả 18 binh sĩ Cam Bốt bị bắt giữ nếu giai đoạn 72 giờ trôi qua mà không xảy ra thêm biếncố nào.
Một ngày trước đó, Thủ tướng Anutin Charnvirakul tái khẳng định rằng Thái Lan sẽ chấp nhận lệnh ngừng bắn 72 giờ nhưng sẽ không đồng ý nối lại đàm phán biên giới tại các vị trí trước khi xảy ra các cuộc đụng độ gần đây, nhấn mạnh rằng Thái Lan “không thể rút lui” khỏi những khu vực đã được kiểm soát.
Tuyên bố này được đưa ra sau vụ tấn công bằng rocket MB-21 của quân đội Cam Bốt vào Ban Nong Chan, tỉnh Surin, khiến ba binh sĩ Thái Lan thiệt mạng và 17 người khác bị thương vào chiều thứ Sáu 26.12.2025.
Ông Anutin cho biết vào thứ Bảy rằng quân đội Thái Lan đã thiết lập thành công “toàn vẹn lãnh thổ” tại tất cả các khu vực, phù hợp với các kế hoạch đã đề ra.
Thủ tướng Mã lai Anwar Ibrahim, người đã giúp làm trung gian cho thỏa thuận Kuala Lumpur trên cương vị Chủ tịch ASEAN, hoan nghênh thỏa thuận đạt được hôm thứ Bảy 27.12.2025. [Bangkok Post, 27.12.2024]
Thỏa thuận này đã chấm dứt 20 ngày giao tranh khiến ít nhất 101 người thiệt mạng và ngót một triệu người ở cả hai phía phải sơ tán.
MỘT HOÀ BÌNH RẤT MONG MANH
Không có gì đảm bảo rằng thỏa thuận ngưng bắn sẽ được duy trì lâu dài, vì chủ yếu hai bên vẫn chưa giải quyết được vấn đề cốt lõi: những đoạn biên giới dài 817 km giữa hai nước vẫn chưa được phân định rõ ràng.
Cả hai Ngoại trưởng Thái Lan và Cam Bốt đều cho biết vào thứ Bảy rằng họ sẽ tới Vân Nam vào Chủ nhật28.12.25 và thứ Hai 29.12.25 để gặp Ngoại trưởng Trung Quốc Vương Nghị (Wang Yi) nhằm thảo luận về các vấn đề biên giới giữa hai bên. Vì đây mới chính là cội nguồn của bất an [roots of unrest], mang tính lịch sử và như một “lời nguyền”.
Tin tức này đã làm nổi bật vai trò của Trung Quốc – chứ không phải Mỹ hay ASEAN, trong giai đoạn hoà đàm khó khăn này.
28-29.12.2025: Cuộc họp 2 ngày của 3 ngoại trưởng, Trung Quốc Vương Nghị, Cam Bốt Prak Sokhonn (kiêm Phó Thủ tướng), Thái Lan Sihasak Phuangketkeow, cùng với đại diện quân sự 3 quốc gia. Trung Quốc cam kết đóng vai trò xây dựng cho hoà bình khu vực, củng cố lòng tin hai bên để duy trì hoà bình bền vững, đồng thời Bắc Kinh sẽ viện trợ “nhân đạo”, chủ yếu cho Cam Bốt giúp ổn định đời sống người dân dọc biên giới đã bị di dời do chiến cuộc.
…
TỪ KUALA LUMPUR TỚI MANILA
_ Với tâm thức “chiến tranh” và cả tiềm ẩn những “mưu đồ” của mỗi bên như hiện nay, khi mà cả hai bên đều nhân danh “Bảo vệ phẩm giá quốc gia – national dignity”, triển vọng đạt được một nền “hoà bình bền vững” giữa Cam Bốt và Thái Lan được đánh giá là còn rất mong manh, nếu không muốn nói là chưa thể có ngay được.
Chỉ còn 3 ngày nữa là hết năm 2025, Mã Lai sẽ chấm dứt nhiệm kỳ Chủ tịch luân phiên ASEAN và Phi Luật Tân sẽ đảm nhiệm vai trò Chủ tịch ASEAN từ tháng 01/2026. Manila đã sớm lên tiếng sẵn sàng đóng vai trò hòa giải tranh chấp Cam Bốt - Thái Lan nếu cả hai bên đồng ý sử dụng “Văn phòng Thiện chí Trung gian – Good Offices” của Chủ tịch ASEAN để cùng tìm kiếm một “lộ trình hòa bình” nhằm giải quyết tranh chấp…
NĂM QUỐC GIA MEKONG TRÊN VÙNG ĐỊNH MỆNH
Năm quốc gia Lào, Myanmar, Thái Lan, Cam Bốt, và Việt Nam cùng là thành viên trong khối ASEAN. Họ được nối kết bởi con sông Mekong, được ví như một sợi chỉ đỏ, với ý nghĩa con sông hùng vĩ từ bao ngàn năm đã tạo nên mối liên hệ liên tục giữa các quốc gia. Nó xuyên suốt, gắn kết về địa lý (cùng chung dòng sông), lịch sử, văn hóa, đời sống kinh tế và Mekong là mạch sống của 70 triệu dân cư sinh sống trong lưu vực.
Người viết muốn nhắc lại ở đây nhận định rất xác đáng của Học giả Cam Bốt Chheang Vannarith, Chủ tịch Học Viện Viễn Kiến Á Châu (Asian Vision Institute): *“Cam Bốt đang tiến sâu hơn nữa trong kết hợp vùng – với tin tưởng rằng tương lai của Cam Bốt không thể tách rời ra khỏi vùng. Chuyển đổi Cam Bốt thành một cửa ngõ, hay là một quốc gia cầu nối trong lưu vực sông Mekong là một nỗ lực lâu dài”.
Hình 13 – TS Chheang Vannarith, được nhìn nhận là Southeast Asian Young Leader (2016), là một trong những học giả trẻ có ảnh hưởng nhất của Đông Nam Á hiện nay.
TS Chheang Vannarith, đã đưa ra một viễn kiến đầy trí tuệ khi viết: “Chính sách ngoại giao láng giềng của Cam Bốt phải bắt rễ từ những nguyên tắc cơ bản gồm 4 chữ M và 2 chữ P theo tiếng Anh (mà ông viết tắt là M4P2): Mutual respect / kính trọng nhau, Mutual understanding / hiểu biết nhau, Mutual trust / tin cậy nhau, và Mutual interest of Peace and Prosperity / cùng quan tâm tới Hòa Bình và Thịnh Vượng”.
Phải nói rằng M4P2 là một nội dung cô đọng và hoàn hảo cho một Tinh Thần Sông Mekong / Mekong Spirit – như một mẫu số chung, hay một sợi chỉ đỏ nối kết mà chúng ta còn thiếu vắng bấy lâu giữa 5 quốc gia cùng sống trong một Lưu Vực. Nhưng với con Kênh Funan Techo, Cam Bốt không những không phát huy lý tưởng cao đẹp trên mà còn có thể rơi vào cạm bẫy của Trung Quốc đang giăng ra để chia rẽ các quốc gia Đông Nam Á, trong đó có Việt Nam và Cam Bốt, nhằm khống chế toàn khu vực.
Ý kiến của người viết:
Viễn kiến đầy trí tuệ của Chheang Vannarith, phải được coi như một hồi chuông cảnh tỉnh – Wake Up Call, không phải chỉ cho giới lãnh đạo Phnom Penh và Bangkok hiện nay – mà cho cả 5 quốc gia Mekong trong đó có Việt Nam. Khủng Hoảng Tin Cậy Nhau / Mutual Trust Crisis trong lưu vực sông Mekong phải được coi là vấn đề đang tồn tại nghiêm trọng nhất hiện nay.
N.T.V.
Những bài viết liên quan:
- Từ đế chế Phù Nam Khmer tới con kênh lịch sử Funan Techo của Vương quốc Cam Bốt. Ngô Thế Vinh https://vietecologypress.blogspot.com/2023/10/tu-e-che-phu-nam-khmer-toi-con-kenh.html
- Phù Nam Con Kênh Lịch sử và những bước tiến hành dự án giữa triều đại Cha và Con. Ngô Thế Vinh https://vietecologypress.blogspot.com/2023/11/phu-nam-techo-con-kenh-lich-su-va-nhung.html
- RFA Phỏng vấn BS Ngô Thế Vinh về Kênh Funan và Đồng Bằng Sông Cửu Long
https://vietecologypress.blogspot.com/2023/12/rfa-phong-van-bs-ngo-vinh-ve-kenh-funan.html - Dự án Kênh Đào Funan Techo Ứng Xử Giữa Việt Nam và Cam Bốt Cảnh Đồng Sàng Dị Mộng. Ngô Thế Vinh https://vietecologypress.blogspot.com/2024/04/du-kenh-ao-funan-techo-ung-xu-giua-viet.html
- Chuông Nguyện Hồn Ai, Ngày 5 Tháng 8 Năm 2024 Lễ Động thổ Kênh Funan Techo. Ngô Thế Vinh https://vietecologypress.blogspot.com/2024/07/chuong-nguyen-hon-ai-ngay-5-thang-8-nam.html
- Kênh Funan Techo, sau Địa chấn 05.08.2024 Kết thúc một Khởi đầu, Vẫn còn thời gian Đòi Công Lý cho 20 triệu cư dân ĐBSCL. Ngô Thế Vinh https://vietecologypress.blogspot.com/2024/09/kenh-funan-techo-sau-ia-chan-05082024.html
- Cập nhật tiến độ kênh đào Funan Techo từ tháng 5/2023 tới tháng 12/2025. Ngô Thế Vinh https://vietecologypress.blogspot.com/2025/12/cap-nhat-tien-o-kenh-ao-funan-techo-tu.html
BS Ngô Thế Vinh, tác giả 2 cuốn sách: Cửu Long Cạn Dòng, Biển Đông Dậy Sóng [2000], Mekong Dòng Sông Nghẽn Mạch [2007] và nhiều bài khảo luận liên quan tới các vấn đề môi sinh và phát triển Lưu vực Sông Mekong và ĐBSCL. Đây là bài viết thứ 8 liên quan tới Dự án Kênh đào Funan Techo đã được khởi công từ ngày 05.08.2024. [Hình tác giả và hai em bé Chăm nghèo khổ đi chân đất lang thang bên bờ sông Tonle Sap bán hàng rong mưu sinh. MKDSNM, Nxb Văn Nghệ 2007]
Tác giả gửi BV