Bauxite Việt Nam

Nguyễn Thành Sơn

SGTT.VN - Trước hết, không thể xem nhẹ vấn đề bùn đỏ: mới chỉ có 700.000m³ khối chất thải độc hại chứa bùn đỏ tràn ra ngoài nhưng, ông bộ trưởng bộ Bảo vệ môi trường của Hungary đã gọi đấy là “thảm hoạ sinh thái”. Nên nhớ, Hungary là nước có nền công nghiệp alumin lâu đời.

Thứ hai, chất thải chứa bùn đỏ là độc hại: do còn chứa một tỷ lệ nhất định hoá chất độc hại như xút NaOH và dung dịch aluminat natri thường không thể thu hồi hết được. Bùn đỏ nếu dính vào da sẽ gây bỏng nguy hiểm cho con người (vì đây là một dạng bỏng hoá học). Ngoài ra, như thảm hoạ của Hungary còn cho thấy bùn đỏ có thể gây ra sự cố nghiêm trọng (ăn mòn, dẫn đến làm hỏng) cho đường ống dẫn khí hay đường sắt. Điều đặc biệt qua sự cố của Hungary cho thấy, nguy cơ bùn đỏ làm ô nhiễm các nguồn nước hạ lưu là không tránh khỏi khi bể chứa bị vỡ.

Thứ ba, công nghệ thải bùn “ướt” luôn chứa đựng nhiều nguy cơ: bùn đỏ có thể được thải ra theo hai công nghệ: thải “khô” và thải “ướt”. Thải “khô” là bơm bùn ra hồ chứa với hàm lượng chất rắn rất cao, tiết kiệm diện tích bãi chứa nhưng đòi hỏi công nghệ phức tạp. Thải “ướt” là bơm bùn ra hồ chứa với hàm lượng chất rắn thấp hơn (chất lỏng >54,4%, chất rắn <45,6%), đỡ tốn kém, nhưng rủi ro xảy ra sự cố rất cao. Công nghệ thải bùn đỏ ở Hungary là công nghệ “ướt”.

Phần lớn các nước đều đang chuyển dần các nhà máy alumin của mình từ công nghệ thải bùn “ướt” sang công nghệ thải bùn “khô”. Ngay cả các nước ở vùng nhiệt đới, có mưa nhiều cũng không áp dụng công nghệ “ướt”. Hai nhà máy alumin của Việt Nam dùng công nghệ “ướt” rẻ tiền, nên sẽ rất nguy hiểm bởi các lý do sau:

Với công nghệ “ướt” thì dung dịch bùn đỏ sẽ phân ly thành nhiều pha với các cỡ hạt khác nhau, trong đó có pha cỡ hạt siêu nhỏ gồm các kim loại nặng độc hại sẽ ngấm xuống đất, còn các pha cỡ hạt lớn lại không thể liên kết lại với nhau khi gặp mưa rất nguy hiểm, dễ bị trôi lấp; các đập của hồ bùn đỏ sẽ giống như các đập hồ thuỷ điện, phải chịu lực do áp lực thuỷ tĩnh của bùn đỏ ướt tạo ra, nên rất kém an toàn.

Thứ tư, vị trí đặt bãi thải bùn đỏ rất quan trọng: thảm hoạ bùn đỏ đang diễn ra ở Hungary cho thấy nếu xảy ra ở một vùng có địa hình cao, bùn đỏ sẽ trôi xuống những khu vực thấp hơn, mức độ tàn phá chắc hẳn sẽ khủng khiếp hơn gấp nhiều lần. Cũng chính vì thế, phần lớn các hồ chứa bùn đỏ của các nước đều nằm gần bờ biển. Chẳng may nếu xảy ra sự cố bể chứa thì bùn đỏ chỉ tràn ra biển và sẽ được nước biển “xử lý” (pha loãng) hạn chế rất nhiều mức độ nguy hiểm.

N. T. S.

Nguồn: SGTT