Bauxite Việt Nam

Mai Quốc Ấn (Bài và ảnh)

SGTT.VN - Doanh nhân ấy có biệt danh là Tiềm “điên” với tên thật là Nguyễn Văn Tiềm, người dám đi vay hàng trăm triệu đồng vào năm 1998 chặn dòng một con suối ở sông Ông, Ninh Thuận tự mình làm thuỷ điện. Từ sức người, ông biến một vùng cằn cỗi mà chính dân địa phương còn thừa nhận là “chó ăn đá, gà ăn sỏi” thành xưởng sản xuất nước đá, khu du lịch sinh thái theo mô hình trang trại nổi tiếng khắp nơi.

Tuy nhiên, trang trại ấy, phần lớn đã bị quy hoạch, bởi những quyết định lạnh lùng, lấy đất cho một doanh nghiệp khác làm thuỷ điện. Doanh nhân Nguyễn Văn Tiềm đi lên từ chân đất giờ trở về với chân đất. Gặp chúng tôi vào những ngày giữa tháng 6, ông Tiềm cho biết sẽ tiếp tục khiếu nại vì hy vọng sẽ đòi được công bằng theo suy nghĩ của mình. Như bao vụ giải toả khác, chuyện của ông Tiềm cũng để lại cho chúng tôi nhiều suy nghĩ, ngậm ngùi khi mồ hôi nước mắt và tâm huyết của cả đời người bỗng chốc tan tành.

Nỗi đau bên dòng suối Thương

Con suối mà ông Tiềm chặn dòng tên gọi suối Thương. Nhà ông cũng dựng cạnh suối nhưng những tiếng nước chảy róc rách ngày xưa không còn. Vẫn còn đôi tay to bè và cái vóc dáng to lớn gù gù như gấu nhưng tiếng cười hào sảng của ông hôm nay không còn nữa. Ông kể: “Hồi xưa lúc tôi ăn nên làm ra, báo chí tới đây nhiều lắm và tôi cũng không tiếc thứ gì. Nhưng giờ thì…”.

Ngày xưa của ông cách đây khoảng 14 năm với ba giai đoạn mà nói theo ông là chưa “lên voi” đã “xuống chó”. Đợt đầu tiên, từ năm 1998 – 2000, gia đình ông Tiềm vào thôn La Vang, xã Quảng Sơn, huyện Ninh Sơn, tỉnh Ninh Thuận làm “chuyện không tưởng” là lấy sức người chặn dòng suối Thương để tạo ra một trang trại kiểu mẫu, lái dòng nước thành hồ chứa nuôi cá, chạy máy phát điện làm nước đá. Hai năm trời cả gia đình Nguyễn Văn Tiềm quần quật với biết bao mồ hôi, bao vết sẹo trên người để tạo ra doanh nghiệp Hồng Ân.

Từ năm 2000 – 2004, doanh nghiệp Hồng Ân với trang trại kiểu mẫu và chủ nhân sản xuất giỏi đến nỗi báo đài địa phương lẫn Trung ương nườm nượp tìm đến viết về gương sản xuất điển hình, có tác phẩm đạt giải bạc liên hoan truyền hình toàn quốc. Những chiếc đĩa CD hay hình ảnh trang trại kiểu mẫu của một thuở huy hoàng được ông Tiềm giữ gìn kỹ lắm. Với ông, nó là sự ghi nhận về một thời cực nhọc nhưng tự hào của gia đình mình, nhưng cũng là sự nhắc nhở về nhân tình thế thái hôm nay…

Trong hồ sơ đất đai của Nguyễn Văn Tiềm được cấp ghi rõ giao 32.262 m2 (gồm hai sổ đỏ) trồng cây lâu năm với thời hạn 50 năm. Tuy nhiên, khi thu hồi 23.622/32.262 m2 đất vào ngày 30.1.2004 thì chính quyền lại ghi trong biên bản chủ yếu là bồi thường đất trồng cây hoa màu. Trang trại của doanh nghiệp Hồng Ân từng được một đối tác tại Khánh Hoà định giá 10 tỉ đồng nhưng ông Tiềm không đồng ý bán. Khi thu hồi đất, hội đồng bồi thường huyện Ninh Sơn của tỉnh Ninh Thuận ra văn bản bồi thường cho ông Tiềm 785 triệu đồng. Ông Tiềm khiếu nại thì UBND tỉnh nâng mức bồi thường lên 1,7 tỉ đồng (văn bản số 158 ngày 23.6.2006) và đề nghị gia đình Nguyễn Văn Tiềm khởi kiện hành chính.

Giai đoạn thứ ba bắt đầu từ ngày 30.1.2004, ngày UBND tỉnh Ninh Thuận ra quyết định thu hồi đất của ông Tiềm và một số hộ dân khác để giao cho công ty 76 (sau đó công ty này không đủ năng lực tài chính nên đã bán dự án cho một đối tác khác để làm công ty cổ phần thuỷ điện Sông Ông). Mặc cho gia đình ông Tiềm khiếu nại, trưng ra những giấy tờ, bằng chứng nhưng chính quyền vẫn nhất quyết cưỡng chế. “Hôm đó họ dẫn theo công an, dân phòng đông lắm, chẳng khác gì vụ cưỡng chế ở Tiên Lãng. Chỉ khác một điểm tôi đã cố nén để không liều mạng...”, ông Tiềm nhớ lại. Cơ nghiệp ấy phút chốc tan tành.

Hy vọng mong manh

Từ đó đến nay, ông Tiềm vẫn miệt mài gửi đơn khiếu nại từ xã lên huyện, ra tỉnh rồi ra cả Trung ương. Thanh tra Chính phủ cũng đã vào cuộc nhưng kết luận đưa ra không làm ông thoả lòng. Ông vẫn tin rằng công lý rồi sẽ đến vào một ngày nào đó dù trang trại xưa giờ chỉ gói gọn trong một tính từ: hoang tàn! Phần lớn đất bị thu hồi, phần còn lại chẳng làm gì được vì không còn nguồn nước. Ông nói chính việc thuỷ điện Sông Ông chặn dòng suối Thương đã “giết chết” gia đình mình. Nhà máy thuỷ điện nhỏ của ông lập tức phải ngừng hoạt động vì không có nước, nhà máy nước đá đóng cửa theo sau vì không điện. Hàng chục tấn cá và vườn cây ăn trái cũng chết theo vì thiếu nước. “Họ chặn dòng mà không thông báo, cũng không có biện pháp khắc phục hậu quả nên đã đẩy doanh nghiệp Hồng Ân chúng tôi đến chỗ phá sản. Nhưng xét đến cùng là do chính quyền...”, ông Tiềm nhận định.

Cơ ngơi một thời giờ là phế tích

“Tôi là một trong những doanh nghiệp đầu tiên ủng hộ chủ trương thu hút đầu tư của UBND tỉnh Ninh Thuận nhưng sau những hứa hẹn ban đầu, họ đã bội ước”, ông Tiềm bức xúc. Mỗi mét vuông đất của ông và người dân khu vực quy hoạch thuỷ điện chỉ được bồi thường từ 1.000 – 1.500 đồng, mức giá mà thời điểm đó chỉ đủ mua được ổ bánh mì không nhân. “Trong sổ đỏ mà UBND huyện Ninh Sơn cấp chứng nhận quyền sử dụng đất ghi rõ thời hạn 50 năm đối với gia đình tôi. Tin điều đó, chúng tôi đã bỏ công sức tiền của đầu tư làm đường, trồng cây, đắp đập ngăn suối… nhưng rồi họ bội tín khiến cả cơ nghiệp tan tành”, ông Tiềm nghẹn ngào.

Ông Tiềm kể lại: Chính quyền cấp xã, cấp huyện rồi cấp tỉnh rồi đoàn đại biểu Quốc hội mời tôi lên đối thoại nhưng chỉ có tôi trình bày những nguyện vọng và trình những chứng cứ hợp pháp của mình. Tất cả đều im lặng ngoại trừ câu giới thiệu lý do buổi đối thoại và câu tuyên bố kết thúc cuộc làm việc. Trong đợt cưỡng chế, gia đình phản đối thì đại diện UBND tỉnh Ninh Thuận nói sẽ chờ xem xét, trong quá trình đó cơ quan chức năng không được tiến hành phá dỡ. Nhưng “lời nói gió bay”, công an huyện áp cả gia đình ông Tiềm lên tạm giữ, đến khi phá dỡ xong mới cho về. “Gia đình tôi đi phát triển kinh tế cho xã, cho huyện, cho tỉnh tại sao lại đối xử với chúng tôi như kẻ đi cướp, bắt chúng tôi đến sáu lần?”, ông Tiềm bức xúc.

Ông Tiềm cho biết sẽ tiếp tục khiếu nại vì còn tin vào các nghị quyết của Đảng. Ông không kiện ra toà vì có kiện cũng chẳng có xu nào để đóng án phí. Chia tay ông Tiềm, bóng dáng ông gù gù như gấu, bàn tay to bè vịn vào thành sắt bước qua cây cầu ván gỗ mục nát như cái cơ ngơi hoang phế bây giờ của ông. Nếu không có thuỷ điện, không có những quyết định thu hồi đất lạnh lùng, có lẽ ông vẫn là một điển hình sản xuất giỏi.

M. Q. A.

Nguyễn Văn Tiềm từng làm công nhân ở trạm bơm nước Quảng Sơn. Tháng 9.1998, trong tay chỉ có chưa đầy 5 triệu đồng tiền vốn, ông mua khoảng đất ven suối Thương. Ðây là vạt đất bỏ hoang, người ta vừa bán vừa cho với giá 1 triệu đồng. Sau khi có đất và được giao đất, lựa thế suối nước dồi dào, ông Tiềm khởi sự ý tưởng bằng một nhà máy thuỷ điện tự tạo để mở cơ sở sản xuất nước đá. Ông mời các chuyên gia ở các nhà máy thuỷ điện Thác Mơ, Ða Nhim, Trị An về tính toán đo, đặt máy phát và tự tay mình lắp đặt, xây dựng hệ thống máy phát. Ngày 20.11.2001, nhà máy nước đá đã cho ra 200 cây đá đầu tiên. Mỗi tháng gia đình ông có thu nhập từ nhà máy nước đá khoảng 30 – 40 triệu đồng. Bên cạnh nhà máy thuỷ điện, ông còn đào được 12 hồ cá bậc thang, sau sáu tháng, có con trắm cỏ đã lên đến 1,5 kg. Những giống cây trái tưởng khó chịu nổi cái đất này, đặc biệt là xoài cát Hoà Lộc, sapôchê, chôm chôm và hàng ngàn gốc chuối, thơm, bơ đã phát triển và cho hoa đậu quả sum suê. Lúc đó, dù chưa trở thành một khu du lịch danh chính ngôn thuận nhưng ngày nào cũng có vài chục lượt khách đến tham quan. Những ngày lễ, khách thập phương tìm đến suối Thương tham quan có khi lên đến hàng 400 – 500 người. Có hôm, xe hơi về đậu chật cả lối vào trang trại. Ông chủ trang trại này không thu tiền tham quan mà chỉ lặng lẽ chằng dây ngồi… giữ xe! Thanh tra Chính phủ cho rằng, trong quá trình sử dụng đất, hộ ông Tiềm đã tự ý xây dựng nhà máy nước đá, cũng như không xin phép, nộp thuế đối với sử dụng nguồn nước để vận hành trạm thuỷ điện là vi phạm các quy định về pháp luật, nhưng vẫn được tỉnh Ninh Thuận xem xét, bồi thường... Điều này thể hiện sự quan tâm của chính quyền địa phương. Căn cứ các quy định hiện tại, theo Thanh tra Chính phủ, các khiếu nại của ông Tiềm về thu hồi đất, giá trị bồi thường đất, tài sản... là không có cơ sở để xem xét giải quyết. Trong khi đó, theo ông Tiềm, doanh nghiệp Hồng Ân được cấp phép đăng ký kinh doanh hẳn hoi và nhà máy nước đá Hồng Ân cũng được cấp chứng nhận đăng ký thuế. T.L

Nguồn: sgtt.vn