Bauxite Việt Nam

Tranh chấp đất đai ở Đồng Tâm từ rất nhiều năm qua đã không được giải quyết theo con đường tòa án.

Ngay cả sau khi nổ ra vụ việc bắt nhốt cán bộ chiến sĩ cảnh sát cơ động năm 2017 đến nay, qua theo dõi báo chí của nhà nước thì cũng không có một thông tin ý kiến nào, của bất kỳ ai, nêu ra vai trò của Tòa án như là một cơ quan có khả năng giải quyết sự việc.

Cứ như là Tòa án không hề tồn tại và không có vai trò thẩm quyền gì trong việc giải quyết tranh chấp đất đai ở Đồng Tâm.

Ít nhất thì đó cũng là biểu hiện quan điểm từ phía chính quyền.

Cụ thể ở đây là Ủy ban Nhân dân thành phố Hà Nội, cơ quan này hẳn đã thấy rằng đất đó là đất của quốc phòng đã bàn giao lại cho thành phố Hà Nội, đang bị người dân lấn chiếm nên chính quyền tự thấy trách nhiệm phải đứng ra thu hồi.

Thu hồi đất là vấn đề gây nhiều khiếu kiện tại Việt Nam những năm qua (hình minh họa). Bản quyền hình ảnh HOANG DINH NAM/GETTY IMAGES

Và theo đó, vừa với trách nhiệm của cơ quan quản lý, vừa với lối nhận thức về tòa án là cơ quan yếu quyền hơn, cho nên đã không có bất kỳ ý kiến nào của bất kỳ ai, bảo đưa vụ việc ra tòa án giải quyết.

Từ năm 2017 trong bài viết "Từ vụ Đồng Tâm, nghĩ về quá khứ và tương lai" từ thực tiễn hành nghề tôi đã cho rằng, trong tương lai việc cưỡng chế thu hồi đất chỉ nên được thực hiện sau khi các bên đã khởi kiện ra tòa và có bản án của tòa.

Như thế để đảm bảo cho các bên được đưa ra ý kiến và cơ sở chứng lý để được lắng nghe và công khai đánh giá. Để phán quyết của tòa có được sự công bằng, giảm đi yếu tố bức xúc chống đối do ý kiến không được lắng nghe.

Ba năm qua pháp luật không có gì thay đổi, chính quyền vẫn dựa vào quyền lực hành chính để cưỡng chế thay vì ra tòa, dẫn đến nhiều người chết trong vụ Đồng Tâm mới đây.

Tổn thất về nhân mạng đau xót này khiến cho nhu cầu về một sự nâng quyền cho cơ quan tư pháp lại càng trở lên bức thiết hơn nữa.

Nhưng vô cùng đáng lo là nhận thức từ phía các ban ngành nhà nước lại chẳng ai thấy ra được điều ấy, và cũng chẳng có kế hoạch nghị sự nào cho sự thay đổi.

Trong khi đó, sẽ vẫn còn phát sinh nhiều vụ việc tranh chấp giữa người dân hay một cộng đồng dân cư hoặc tổ chức doanh nghiệp với một bên là chính quyền một thành phố hay chính phủ.

Trong nền kinh tế thị trường và sự giao thoa của những mối quan hệ về quyền lợi và tài sản thì chính quyền một thành phố hay là chính phủ của một quốc gia cũng chỉ là một chủ thể trong mối quan hệ bình đẳng mà thôi.

Và khi đó sẽ rất phức tạp và phi lý bất công nếu chính phủ hay chính quyền thành phố lấy quyền lực hành chính ra để áp đặt lối xử lý vụ việc liên quan đến mình.

Khi tôi chia sẻ vấn đề, có ý kiến lại cho rằng, cho dù đưa vụ Đồng Tâm ra tòa án thì tòa án cũng chỉ là một thành phần của chính quyền, giống như thanh tra thành phố Hà Nội, sẽ lại bênh chính quyền thành phố mà thôi.

Lo ngại đó là đúng, nhưng nên biết rằng, đồng thời với việc thúc đẩy nâng cao vị thế quyền hạn cho tòa án, thì bản chất cũng là tạo dựng cơ chế thiết lập để tòa án được độc lập với chính quyền, để tạo lập khả năng xử lý một cách công tâm, khách quan, công bằng những vụ việc có liên quan đến chính quyền.

Nếu không làm điều đó, nếu cứ để tòa án giữ vai trò yếu kém, thì tòa án sẽ vẫn vắng bóng vai trò trong những vụ nóng bỏng như tranh chấp đất ở Đồng Tâm, vẫn kém đóng góp cho công tác quản trị quốc gia, yếu kém trong kiến tạo công lý để ổn cố trật tự và lương tâm xã hội.

Nguồn: https://www.bbc.com/vietnamese/forum-51048294