Bauxite Việt Nam

RFA 2020-12-22

Ngày 9 tháng 1 sắp tới đánh dấu 1 năm sự kiện Đồng Tâm.

Vụ án Đồng Tâm khởi đầu khi lực lượng chức năng với hàng nghìn cảnh sát trang bị vũ khí tấn công vào khu dân cư thôn Hoành, xã Đồng Tâm, huyện Mỹ Đức, Hà Nội, rạng sáng ngày 9 tháng 1 năm 2020. Ba công an chết trong vụ đột kích này, và phía người dân, ông Lê Đình Kình, 84 tuổi, bị bắn chết một cách bất minh.

Sau đó 29 người dân bị bắt, nhiều phần là thân nhân gia đình ông Kình. Tại phiên tòa sơ thẩm bắt đầu vào ngày 9 tháng 9, kéo dài 7 ngày, Tòa án Nhân dân Tp Hà Nội đã tuyên án tử hình đối với hai người con của cụ Kình là ông Lê Đình Công và Lê Đình Chức, và tuyên án tù chung thân đối với người cháu của cụ, là ông Lê Đình Doanh.

Ông Phil Robertson, Phó giám đốc phân ban Châu Á của tổ chức Theo dõi Nhân quyền (Human Rights Watch) trong trả lời đài Á Châu Tự Do mới nhất có nhận định rằng vụ Đồng Tâm thể hiện hai lĩnh vực đặc biệt đen tối trong chính sách của chính quyền Việt Nam: là việc quản lý đất đai và một nền tư pháp thiếu mọi cơ sở công bằng.

Hơn 3 tháng sau khi một số bị cáo trong phiên tòa xét xử người dân xã Đồng Tâm đã được giảm án và trả tự do, những người này cho biết đến nay vẫn bị ám ảnh, hoảng loạn, mất ngủ bởi những gì họ trải qua trong lúc bị tạm giam.

Phiên toà xử những người dân Đồng Tâm ở Hà Nội hôm 7/9/2020. TTXVN

Bà Lê Thị Oanh, một người dân Đồng Tâm, chia sẻ với Đài Á Châu Tự Do hôm 20 tháng 12.

“Sau phiên sơ thẩm thì 14 người được về. Khi họ về họ bảo, họ không dám nói. Người dân ra đón ở đầu làng đêm hôm sau phiên tòa sơ thẩm thì ai cũng nói là không bị đánh, không bị làm sao cả”.

Nhưng bà Oanh nói chỉ một thời gian sau khi được thả thì những người này mới dám tiết lộ sự thật, rằng họ bị ép ký và cam kết không được nói về những gì đã xảy ra trong lúc bị giam. Bà Oanh thuật lại một trường hợp mà bà chứng kiến; tuy nhiên vì lý do an ninh nên không thể cho biết danh tính:

“Buổi đầu tiên cô gặp anh ấy, anh ấy cứ ngồi mà chân tay cứ rung. Có nghĩa là bị sợ. Cô mới hỏi vì sao anh ngồi nói chuyện mà cứ bị rung như thế thì anh chia sẻ là anh sợ, anh không ngủ được. Trong giấc ngủ cứ bị mơ màng về sự việc đã xảy ra. Nói chung ảnh hưởng tinh thần của mọi người rất lớn. Khi nhìn mọi người như vậy thì mình cảm thấy rất xót xa”.

Thôn Hoành, xã Đồng Tâm, huyện Mỹ Đức, thành phố Hà Nội hôm 20 tháng 4 năm 2017. (Reuters)

Vụ án Đồng Tâm khởi đầu khi lực lượng chức năng với hàng nghìn cảnh sát trang bị vũ khí tấn công vào khu dân cư thôn Hoành, xã Đồng Tâm, huyện Mỹ Đức, Hà Nội, rạng sáng ngày 9 tháng 1 năm 2020. Ba công an chết trong vụ đột kích này, và phía người dân, ông Lê Đình Kình, 84 tuổi, bị bắn chết một cách bất minh.

Sau đó 29 người dân bị bắt, nhiều phần là thân nhân gia đình ông Kình. Tại phiên tòa sơ thẩm bắt đầu vào ngày 9 tháng 9, kéo dài 7 ngày, Tòa án Nhân dân Tp Hà Nội đã tuyên án tử hình đối với hai người con của cụ Kình là ông Lê Đình Công và Lê Đình Chức, và tuyên án tù chung thân đối với người cháu của cụ, là ông Lê Đình Doanh.

Ông Phil Robertson, Phó giám đốc phân ban Châu Á của tổ chức Theo dõi Nhân quyền (Human Rights Watch) trong trả lời đài Á Châu Tự Do mới nhất có nhận định rằng vụ Đồng Tâm thể hiện hai lĩnh vực đặc biệt đen tối trong chính sách của chính quyền Việt Nam: là việc quản lý đất đai và một nền tư pháp thiếu mọi cơ sở công bằng.

Ông nói: “Điều mà vụ Đồng Tâm cho thấy là chính quyền sẽ không chấp nhận bất cứ thách thức nào đối với thẩm quyền của họ. Vụ này liên quan đến quyền đất đai, là một vấn đề đặc biệt nhạy cảm.

Một điều nữa được thể hiện qua vụ án Đồng Tâm là sự kiểm soát hoàn toàn và tuyệt đối của Đảng Cộng sản Việt Nam đối với tòa án”.

Xung đột giữa dân làng xã Đồng Tâm và chính quyền đã kéo dài trong nhiều năm, qua vụ tranh chấp liên quan đến khu canh tác nông nghiệp tại cánh đồng Sênh ở xã Đồng Tâm. Chính quyền Hà Nội cho đó là khu đất quốc phòng thuộc doanh nghiệp Viettel của quân đội Việt Nam. Ông Robertson nói sự phản kháng mạnh mẽ của người dân Đồng Tâm buộc Hà Nội phải “ra tay”:

“Chúng tôi không ngạc nhiên rằng cuối cùng chính quyền đã ra tay đàn áp họ. Đây gần như là một tình huống mà chính phủ không thể cho phép công khai thách thức tiếp diễn, bởi vì nếu không chính phủ sẽ mất uy tín về khả năng kiểm soát dân chúng. Đó là mối lo sợ thường xuyên của chính phủ Việt Nam”.

Luật sư Đặng Đình Mạnh, một trong những luật sư được gia đình bị cáo mời bào chữa trong vụ án, cũng ghi nhận vấn đề tranh chấp đất đai ở Việt Nam sẽ còn tiếp diễn lâu dài nếu không có một thay đổi về pháp luật và quyền sở hữu đất đai. Ông nói:

“Đồng Tâm nó liên quan đến vấn đề sử dụng đất đai trong quan hệ giữa chính quyền và người dân. Ở đây chính quyền biết rất rõ là trong quan hệ sử dụng đất đai nó là một trong những điểm hết sức quan trọng. Nó tác động rất nhiều mặt khác”.

Điều 4 Luật Đất đai 2013 quy định: “Đất đai thuộc sở hữu toàn dân do Nhà nước đại diện chủ sở hữu và thống nhất quản lý”.

Theo quy định này thì nhà nước chỉ trao quyền sử dụng đất cho người dân. Luật sư Mạnh nói trong các trường hợp nhà nước thu hồi đất cho các dự án dù là quốc phòng hay công cộng, quyền lợi của người dân đều bị xem nhẹ.

“Nó gây ra những bức xúc lớn trong xã hội và nếu chúng ta để ý thì chúng ta thấy những trường hợp dân oan từ tỉnh kéo về Hà Nội khiếu kiện, tôi có thể nói là trong 10 trường hợp, 9 trường hợp liên quan đến vấn đề đất đai cả. Tôi nghĩ chính quyền đã biết điều này, nhưng để có một thay đổi tốt hơn, tôi nghĩ chắc phải chờ một thời gian nữa”.

Tuy nhiên cần phân biệt rõ giữa vụ án Đồng Tâm và quyền sở hữu của mảnh đất tranh chấp. Trong báo cáo Đồng Tâm, thực hiện bởi nhà báo Phạm Đoan Trang và nhà hoạt động Will Nguyễn, hai tác giả này nhấn mạnh, “Vấn đề tranh chấp đất ở khu vực cánh đồng Sênh (xã Đồng Tâm) và vụ tấn công của công an vào khu dân cư thôn Hoành (cũng xã Đồng Tâm) là hai vụ việc có bản chất pháp lý khác nhau, dù có liên quan với nhau nhưng phải được xem xét một cách độc lập về mặt pháp lý.” Trong bản báo cáo, họ nói tiếp “Ngay cả khi cưỡng chế đất, thì vụ việc cũng phải theo đúng trình tự, thủ tục pháp luật. Liệu cưỡng chế đất vào nửa đêm về sáng có phải là một trình tự hợp lý hay không? Phương pháp cưỡng chế này gần với một hoạt động quản lý hành chính của nhà nước hay gần với một cuộc tập kích tiêu diệt kẻ thù hơn?”.

Ngày 9 tháng 1 sắp tới đánh dấu 1 năm sự kiện Đồng Tâm. 5 người trong vụ án đã làm đơn kháng cáo là ông Lê Đình Công và ông Lê Đình Chức - hai người bị tuyên án tử hình, ông Lê Đình Doanh (án tù chung thân), ông Bùi Viết Hiểu (16 năm tù) và ông Nguyễn Quốc Tiến (13 năm tù).  Lịch xét xử phúc thẩm chưa được Tòa án Nhân dân TP Hà Nội ấn định, nhưng theo luật sư thì có lẽ nó được đặt vào thời điểm để tránh ảnh hưởng đến Đại hội thứ 13 của Đảng CSVN.

Nhiều luật sư và các nhà quan sát trong và ngoài nước đánh giá phiên tòa sơ thẩm đã có nhiều sai sót về mặt tố tụng. Hàng chục tổ chức nhân quyền quốc tế, dân biểu các nước tự do cũng đã lên tiếng về phiên tòa được gọi là “bỏ túi”. Các chuyên gia cũng không tỏ vẻ khách quan lắm với phiên tòa phúc thẩm sắp đến nói riêng cũng như về ngành tư pháp của Việt Nam nói chung.

Luật sư Mạnh nói: “Trong dịp Tết, năm tới sắp đến thì thường chúng ta có tâm lý chờ đợi sẽ có những điều tốt đẹp hơn, diễn biến tốt hơn cho đất nước và nhất là trong hoạt động tư pháp. Hy vọng thì cứ hy vọng thôi, mà cơ sở để có một sự thay đổi đột phá cho đến nay tôi vẫn chưa thấy nó lộ diện hoàn toàn”.

Theo ông Phil Robertson của Human Rights Watch thì các phiên tòa phúc thẩm thường không thay đổi bản án sơ thẩm, đặc biệt trong các vụ án chính trị, trừ khi bị can hợp tác hoặc đặc biệt hữu ích đối với cán bộ.

Ông Lê Đình Công, người bị tuyên án tử hình, ngày 15 tháng 12 nhắn với luật sư bào chữa rằng, ông “có chết cũng sẽ không nhận tội và (ông) sẽ không để cho (cán bộ điều tra) thỏa hiệp bất cứ chuyện gì”.

Ông Robertson khẳng định, cả nền tư pháp của Việt Nam là một vết đen cho một chính quyền đang muốn hòa nhập vào thế giới văn minh:

“Toàn bộ hệ thống pháp luật Việt Nam không cho phép luật sư gặp thân chủ cho đến khi cuộc điều tra của công an kết thúc, là một tình huống có vấn đề. Việc xét xử tự do và công bằng ở Việt Nam có rất nhiều vấn đề nghiêm trọng, đặc biệt đối với những loại vụ án chính trị. Đây là một vết đen đối với hệ thống tư pháp và uy tín của Việt Nam trên trường quốc tế khi mà Việt Nam nổi tiếng như là một nước bị hoàn toàn kiểm soát bởi đảng cầm quyền”.

“Có lẽ chúng ta không cần thêm những án tử hình đề làm chết thêm người nữa”.

LS Đặng Đình Mạnh

Ngay trong nước, bà Lê Thị Oanh, người dân Đồng Tâm, chia sẻ người dân đã không còn tin tưởng vào chính quyền:

“Trước ngày 9 tháng 1, bản thân cụ Kình cũng như người dân Đồng Tâm hoàn toàn không hề có những bất đồng chính kiến gì chống phá chính quyền… Không hề. Thế nhưng đến khi sự việc xảy ra thì sự tuyệt vọng của người dân coi như là không còn. Phiên tòa sơ thẩm họ còn làm như vậy. Họ càng ác bao nhiêu thì lòng dân, người ta càng căm phẫn. Người ta không thể làm gì được, nhưng người ta không phục”.

Riêng Luật sư Mạnh thì cho rằng đã có 4 người thiệt mạng trong vụ Đồng Tâm là quá đủ:

“Có lẽ chúng ta không cần thêm những án tử hình đề làm chết thêm người nữa”.

Ông nói nếu cho rằng họ có tội, thì hãy tuyên họ một án nhẹ hơn thay vì tử hình.

Nguồn: RFA tiếng Việt