Bauxite Việt Nam

David Sacks / What Is China Learning From Russia’s War in Ukraine?, Foreign Affairs, May 16, 2022

Bauxite Việt Nam dịch

Ngoài châu Âu, tác động của cuộc xâm lược của Nga đối với Ukraine được cảm nhận rõ nét nhất ở Đài Loan, cách Ukraine độ 5.000 dặm. Nhiều người Đài Loan lo rằng họ có thể là người tiếp theo phải hứng chịu cuộc xâm lược của một nước láng giềng hùng mạnh hơn. Nỗi lo sợ đó không phải là không có lý. Trong khi Ukraine và Đài Loan khác nhau về nhiều mặt, nhưng hai nước này phải đối mặt với những khó khăn chiến lược rất giống nhau, vì đều là các nền dân chủ tương đối trẻ sống cạnh nước láng giềng độc tài lớn hơn có mưu đồ lâu dài về lãnh thổ của họ.

Giống như Tổng thống Nga Vladimir Putin mô tả việc khôi phục “sự thống nhất lịch sử” giữa Nga và Ukraine là một loại sứ mệnh tinh thần, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình tin rằng việc tái thống nhất Trung Hoa đại lục với Đài Loan – nơi mà ông coi là một tỉnh đã mất – sẽ giúp củng cố vị trí của ông trong lịch sử. Ông Tập nói về Đài Loan giống như cách ông Putin nói về Ukraine – nêu bật mối quan hệ huyết thống và cho rằng Trung Quốc và Đài Loan là một gia đình. Và trong khi Putin gần đây thách thức sự hiểu biết truyền thống về chủ quyền nhà nước khi cho rằng Ukraine không xứng đáng là một nhà nước, thì ông Tập (giống như những người tiền nhiệm) luôn phủ nhận hoàn toàn chủ quyền của Đài Loan.

Tuy có những điểm tương đồng này, sẽ là sai lầm nếu cho rằng việc Nga xâm lược Ukraine sẽ hoàn toàn thúc đẩy mong muốn đạt được thống nhất với Đài Loan của Trung Quốc. Về cơ bản, các tính toán của các nhà lãnh đạo Trung Quốc về việc có sử dụng vũ lực chống lại Đài Loan hay không là các quyết định chính trị mà các hành động của Moscow sẽ không ảnh hưởng. Hơn nữa, các quan chức Trung Quốc nhận thức rõ rằng việc tấn công Đài Loan bây giờ có thể sẽ làm phương Tây lo ngại rằng Bắc Kinh và Moscow đang hình thành một trục độc tài và bắt đầu hành động cùng nhau, do đó làm tăng khả năng can thiệp trực tiếp của Hoa Kỳ và các đồng minh.

Tuy nhiên, ông Tập và ban lãnh đạo Quân Giải phóng Nhân dân (PLA) đang theo dõi chặt chẽ các sự kiện ở Ukraine, tìm kiếm các bài học có ích để áp dụng nếu xảy ra xung đột với Đài Loan. Những khó khăn của Nga sẽ không làm lung lay quyết tâm của Trung Quốc trong việc đưa Đài Loan vào tầm kiểm soát của họ. Đối với Bắc Kinh, cuộc chiến của Nga ở Ukraine chỉ là sự xét duyệt thực tế về những phí tổn của Trung Quốc nếu tiến hành chiến tranh. Các nhà lãnh đạo Trung Quốc sẽ xem xét những thất bại của Nga và điều chỉnh các kế hoạch hành động của họ để tránh mắc phải những sai lầm tương tự.

Do đó, Đài Loan và Hoa Kỳ nên làm điều tương tự, là xem xét kỹ lưỡng từng giai đoạn của cuộc chiến ở Ukraine dưới góc nhìn của một quan chức Trung Quốc. Bằng cách đó, Đài Loan và Hoa Kỳ có thể xác định các sự kiện hoặc mô hình có thể đang khiến các quan chức Trung Quốc tạm dừng xâm lược, cũng như các năng lực mà Đài Loan nên có để tăng cường sức răn đe. Mặc dù sẽ là sai lầm khi cho rằng hành động của Moscow có bất kỳ ảnh hưởng trực tiếp nào đến các quyết định của Bắc Kinh, nhưng việc xác định loại bằng chứng nào có thể thuyết phục Trung Quốc rằng quyết định tấn công Ukraine của Putin là một sai lầm chiến lược lớn cũng có thể giúp các chiến lược gia Đài Loan và Mỹ ngăn chặn cuộc tấn công thảm khốc của Trung Quốc vào Đài Loan.

Một thế giới thiếu yên bình

Việc Nga xâm lược Ukraine khẳng định niềm tin của các nhà lãnh đạo Trung Quốc rằng họ đang bước vào một kỷ nguyên nguy hiểm hơn và họ phải chuẩn bị cho khả năng xảy ra chiến tranh lớn hơn. Trong cuộc điện đàm với Tổng thống Hoa Kỳ Joe Biden sau khi chiến tranh bắt đầu, ông Tập lưu ý rằng “xu hướng hòa bình và phát triển đang đối mặt với những thách thức nghiêm trọng” và “thế giới không yên bình cũng không ổn định”. Những lời của ông Tập gợi ý mạnh mẽ rằng Trung Quốc sẽ tiếp tục tăng chi tiêu quốc phòng, trong đó vẫn tập trung vào việc phát triển các khả năng mà PLA cần để chinh phục Đài Loan.

Khi Hoa Kỳ liên minh với các quốc gia là các nền kinh tế hàng đầu của thế giới để áp đặt các biện pháp trừng phạt nghiêm khắc đối với Nga, Trung Quốc đã và đang xem xét những nỗ lực này nhắm tìm bằng chứng về sự suy giảm ảnh hưởng của Hoa Kỳ. Từ quan điểm của Bắc Kinh, bất kỳ rạn nứt nào trong liên minh đều là tin vui, và Trung Quốc chắc chắn đã lưu ý về việc một số đối tác thân cận của Hoa Kỳ, như Ấn Độ, đã không trừng phạt Nga hoặc không lên án mạnh mẽ cuộc xâm lược Ukraine, ngay cả sau khi có các báo cáo về tội ác chiến tranh của Nga. Trung Quốc có thể cho rằng sự ủng hộ toàn cầu dành cho Đài Loan sẽ ít hơn so với sự ủng hộ dành cho Ukraine, vì có rất ít quốc gia duy trì quan hệ ngoại giao với Đài Loan và nhiều quốc gia thậm chí còn không có quan hệ không chính thức với hòn đảo này. Hơn nữa, Nga đã tận dụng thành công mối quan hệ kinh tế của mình với một số quốc gia để giữ họ về phe mình, điều này có khả năng trấn an Trung Quốc rằng sức mạnh kinh tế lớn của họ sẽ ngăn cản nhiều nước hỗ trợ Đài Loan.

Điều quan trọng nhất mà Trung Quốc học được từ cuộc chiến ở Ukraine có thể là Mỹ sẽ không can thiệp trực tiếp vào một đối thủ có vũ khí hạt nhân.

Trung Quốc cũng sẽ nghiên cứu các biện pháp trừng phạt áp dụng đối với Nga và thực hiện các bước để giảm tổn thương khi chính họ bị rơi vào hoàn cảnh tương tự. Biện pháp đầu tiên là Bắc Kinh sẽ đẩy nhanh chiến lược “lưu thông kép” – tìm cách thúc đẩy xuất khẩu đồng thời khuyến khích nhu cầu nội địa mạnh hơn – nhằm tăng sự phụ thuộc kinh tế của các nước khác vào Trung Quốc và giảm sự phụ thuộc của Trung Quốc vào các nước khác. Chiến lược này sẽ phục vụ hai mục đích: cách ly nền kinh tế Trung Quốc khỏi các lệnh trừng phạt và làm cho bất kỳ biện pháp trừng phạt nào mà các nước phương Tây áp dụng đối với Bắc Kinh để răn đe hoặc trừng phạt khi Trung Quốc xâm lược Đài Loan sẽ gây tổn hại cho phương Tây nhiều hơn là cho Trung Quốc. Trung Quốc cũng sẽ cố gắng chế tạo các công nghệ quan trọng như sản xuất nội địa các chất bán dẫn, cố gắng giảm sự phụ thuộc vào hệ thống tài chính của Mỹ và đồng đô la, đồng thời hỗ trợ một giải pháp thay thế cho SWIFT – hệ thống thanh toán quốc tế dựa trên đồng đô la. Bất kể Trung Quốc đạt được bao nhiêu tiến bộ trên mặt trận này, các nhà lãnh đạo Trung Quốc có khả năng tin tưởng rằng các đồng minh của Hoa Kỳ sẽ thận trọng hơn nhiều trong việc áp đặt các biện pháp trừng phạt trên phạm vi rộng chống lại Trung Quốc, vì Trung Quốc đóng vai trò trung tâm trong chuỗi cung ứng toàn cầu.

Bài học tiềm tàng nhất mà Trung Quốc học được từ cuộc chiến ở Ukraine là Mỹ sẽ không can thiệp quân sự trực tiếp chống lại một đối thủ có vũ khí hạt nhân. Trước khi Nga xâm lược Ukraine, Hoa Kỳ đã gạt bỏ việc can thiệp quân sự trực tiếp, với lời cảnh báo của ông Biden rằng “cuộc đối đầu trực tiếp giữa NATO và Nga là Thế chiến III”. Các nhà phân tích và hoạch định chính sách của Trung Quốc có thể đã kết luận rằng kho vũ khí hạt nhân của Nga đã ngăn cản Hoa Kỳ can thiệp trực tiếp và vũ khí hạt nhân tạo ra nhiều không gian hơn cho các hoạt động thông thường. Các chiến lược gia Trung Quốc có thể tin rằng điều này xác nhận giá trị của quyết định đầu tư mạnh vào việc tăng cường kho vũ khí hạt nhân của Trung Quốc. Bộ Quốc phòng Mỹ gần đây ước tính rằng trong vòng 10 năm đến, Trung Quốc sẽ sở hữu ít nhất 1.000 đầu đạn hạt nhân. Hơn nữa, sau khi chứng kiến ​​cảnh báo hạt nhân của Putin, Trung Quốc có thể kết luận rằng bằng cách nâng mức cảnh báo hạt nhân hoặc tiến hành các vụ thử hạt nhân ngay khi bắt đầu xung đột, họ có thể ngăn cản sự can thiệp để bênh vực Đài Loan của Hoa Kỳ.

Những sai lầm về quân sự của Nga sẽ giúp PLA trau dồi kế hoạch và cải thiện cơ hội chinh phục Đài Loan. Nga đã không đạt được ưu thế trên không so với Ukraine, đã không cung cấp tốt nhiên liệu, thực phẩm và đạn dược cho lực lượng của họ, không phối hợp hiệu quả các loại vũ khí. Ban lãnh đạo PLA có thể đã bị sốc khi quân đội Nga, với nhiều kinh nghiệm hoạt động gần đây, đã không thể đảm bảo một chiến thắng quyết định. Đối với PLA, điều này cho thấy rõ sự cần thiết của những cải cách quân sự khó khăn mà PLA đã bắt đầu từ năm 2015, tập trung vào các hoạt động chung và hậu cần, kết hợp với các bài học kinh nghiệm từ việc chứng kiến ​​Hoa Kỳ tiến hành các hoạt động chung phức tạp. Bên cạnh đó, PLA tiêu thụ một lượng đáng kể thiết bị quân sự của Nga và đã tìm cách tích hợp các yếu tố cải tiến thiết bị quân sự của Nga, do đó các khó khăn của Nga có thể khiến PLA đặt câu hỏi về sự sẵn sàng của chính mình để tiến hành các hoạt động cần thiết cho một cuộc chiến với Đài Loan. Lo lắng này có khả năng tăng thêm bởi thực tế là PLA cho rằng Hoa Kỳ sẽ đến để bảo vệ Đài Loan và Hoa Kỳ đã bán cho Đài Loan nhiều loại vũ khí giống như Ukraine đang sử dụng. Về lâu dài, PLA có thể sẽ tăng gấp đôi sự tập trung vào việc tích hợp sức mạnh trên bộ, trên biển và trên không cũng như cải thiện khả năng chiến đấu chung của mình.

Khả năng tập hợp người dân Ukraine và thu hút dư luận quốc tế của Tổng thống Volodymyr Zelensky đã cho các nhà lãnh đạo Trung Quốc thấy tầm quan trọng của việc loại bỏ sớm lãnh đạo chính trị và quân sự của Đài Loan trong cuộc xung đột và phá vỡ quyết tâm kháng cự của người dân Đài Loan. Trên thực tế, điều này có thể sẽ dẫn đến việc Trung Quốc cố gắng ám sát các nhà lãnh đạo Đài Loan để làm mất tinh thần dân chúng, cản trở quyền chỉ huy và kiểm soát, đồng thời ngăn chặn sự xuất hiện của một nhân vật có khả năng tập hợp. Nhưng trước cuộc tấn công, Trung Quốc có thể sẽ theo đuổi các hoạt động mở rộng, bao gồm gieo rắc chia rẽ trong xã hội Đài Loan, truyền bá thông tin sai lệch, cắt đứt liên lạc của Đài Loan với thế giới bên ngoài. Trung Quốc đã thiết lập các nền tảng thiết yếu ở Đài Loan để truyền bá các thông điệp thân Trung Quốc thông qua đầu tư vào các phương tiện truyền thông và tuyển dụng tình báo. Trung Quốc chắc chắn sẽ còn tiếp tục cải tiến các kiểu tấn công không tiếp xúc này.

Cách Đài Loan có thể chuẩn bị

Vì Trung Quốc sẽ sử dụng cuộc chiến của Nga ở Ukraine như một cơ hội để cải thiện việc lập kế hoạch cho một cuộc xung đột với Đài Loan, điều quan trọng là Đài Loan phải làm điều tương tự. Đã có những dấu hiệu đáng mừng. Sau những thành công ban đầu của Ukraine trước Nga, nhiều người Đài Loan đã xuống đường ăn mừng, các nhà hoạt động cũng như các nhà bình luận cho rằng việc Ukraine đẩy lùi một kẻ thù vượt trội về mặt quân sự đã truyền cảm hứng cho người Đài Loan, giúp họ thêm tin rằng họ cũng có thể làm được như vậy. Bộ trưởng Quốc phòng Đài Loan đã thành lập một nhóm làm việc để nghiên cứu các chiến thuật của Ukraine và nêu ra triển vọng kéo dài thời gian thực hiện nghĩa vụ quân sự bắt buộc, hiện đề xuất này đã nhận được sự ủng hộ của hơn 3/4 số người được thăm dò ý kiến. Người dân Đài Loan đã quan tâm hơn đến việc học cách sơ cứu và ứng phó với thảm họa.

Nhưng chỉ điều này là không đủ. Đài Loan phải khẩn trương đẩy nhanh việc áp dụng chiến lược phòng thủ phi đối xứng. Đài Loan nên tập trung vào việc trang bị nhiều những năng lực mà Ukraine đang dùng để đạt được hiệu quả đáng kể, bao gồm các hệ thống phòng không di động, máy bay không người lái (đang là ưu tiên hàng đầu của Đài Loan sau cuộc xâm lược của Nga) và tên lửa chống tăng. Ngoài ra, Đài Loan nên tăng cường sản xuất tên lửa chống hạm và thủy lôi. Quân đội nước này phải phân quyền chỉ huy/kiểm soát và phát triển các hệ thống trao quyền cho các đơn vị quân đội nhỏ hơn để có thể phân tích và thích ứng với các tình huống phát triển nhanh chóng trên chiến trường.

Đài Loan cũng phải tạo ra một lực lượng dự bị được đào tạo và sẵn sàng hơn, thành lập các lực lượng phòng thủ lãnh thổ mới, và có kế hoạch mở rộng hơn để có thể huy động toàn lực xã hội. Khả năng chống chọi lại các cuộc bắn phá và trong nhiều trường hợp có thể cầm vũ khí của những thường dân Ukraine đã cho người Đài Loan thấy một điều gì đó về sự kiên cường mà họ cần phải chứng minh, phải có để chống lại cuộc tấn công của Trung Quốc. Nếu Trung Quốc tấn công Đài Loan, mục tiêu của Trung Quốc là cai trị 24 triệu dân vô thời hạn, và người dân Đài Loan có thể biến điều đó thành bất khả thi.

Một điểm yếu quan trọng mà Đài Loan phải giải quyết là khó khăn trong việc tiếp tế cho dân chúng và quân đội của mình trong cuộc xung đột. Ukraine có biên giới với các quốc gia thành viên NATO, điều này giúp cho các nguồn cung cấp vũ khí và viện trợ nhân đạo vào được Ukraine ngay cả sau khi Nga tiến hành xâm lược, nhưng việc cung cấp cho Đài Loan trong trường hợp bị xâm lược, chưa nói đến một cuộc phong tỏa tiềm năng, sẽ vô cùng khó khăn. Việc cung cấp ngay cả những hàng hóa cơ bản như thực phẩm và thuốc men cũng sẽ là một thách thức, vì các tàu và phi cơ thương mại sẽ không muốn mạo hiểm tính mạng của phi hành đoàn/nhân viên để tiếp tục giao hàng. Cung ứng cho quân đội Đài Loan, đặc biệt là nếu Hoa Kỳ can thiệp thay mặt cho Đài Loan, sẽ còn có nhiều khó khăn hơn thế.

Vì Trung Quốc đã nhận thấy sự phụ thuộc của Ukraine vào việc tiếp tế từ các nước phương Tây, ngay khi chiến tranh bùng phát, Trung Quốc có thể sẽ lập tức phong toả Đài Loan. Đài Loan nên lường trước điều này và chuẩn bị ngay từ bây giờ bằng cách tích trữ đạn dược, dầu, thực phẩm, các vật liệu quan trọng khác... và phân tán những nguồn cung cấp này ra khắp hòn đảo. Về bản chất, mọi thứ Đài Loan cần để chiến đấu với PLA trong một thời gian dài, đồng thời giữ cho dân chúng Đài Loan đủ ăn và đủ sức khỏe để kháng chiến đều phải ở trên đảo khi xung đột nổ ra.

Vai trò ngăn chặn của Hoa Kỳ

Hoa Kỳ cũng phải trau dồi sơ đồ chiến thuật của mình để ngăn chặn một cuộc tấn công của Trung Quốc nhằm vào Đài Loan và đáp trả hành động gây hấn của Trung Quốc. Không thể chỉ dựa vào sự đe dọa của các lệnh trừng phạt để thay đổi các tính toán của ông Tập. Hoa Kỳ đã công khai cảnh báo Putin về những hậu quả kinh tế to lớn mà ông ta sẽ gánh chịu nếu xâm lược Ukraine, nhưng rốt cuộc ông ta vẫn đã tiến hành cuộc xâm lược. Với vị trí trung tâm của Trung Quốc đối với nền kinh tế toàn cầu, việc áp đặt các biện pháp trừng phạt rộng rãi đối với Trung Quốc sẽ khó khăn hơn nhiều.

Hoa Kỳ nên điều phối một gói trừng phạt cùng với các đồng minh và đối tác của mình trong thời bình và nghiên cứu các cách để giảm sự phụ thuộc kinh tế vào Trung Quốc. Điểm yếu lớn nhất của các lệnh trừng phạt áp đặt lên Nga là việc tiêu thụ năng lượng của Nga, được cho là cần thiết (ít nhất là trong hai tháng đầu tiên của cuộc xung đột), do châu Âu phụ thuộc vào dầu và khí đốt của Nga. Hoa Kỳ nên nỗ lực phối hợp để phát triển thay thế các nguồn nguyên liệu mà thế giới phụ thuộc vào Trung Quốc, như khoáng chất đất hiếm.

Từ cuộc xung đột ở Ukraine, một trong những điều Trung Quốc rút ra được, là Hoa Kỳ có thể sẽ không sẵn sàng can thiệp quân sự nhân danh Đài Loan. Do đó, Hoa Kỳ cần phải đưa ra một chính sách rõ ràng về chiến lược, làm rõ rằng Hoa Kỳ sẽ trực tiếp đến bảo vệ Đài Loan. Có một lựa chọn quân sự đáng tin cậy là điều cần thiết, điều này có nghĩa là sẽ tiếp tục quan sát Đài Loan tập dượt và cung cấp các nguồn lực phù hợp. Hoa Kỳ cũng phải hợp tác chặt chẽ hơn với Đài Loan, thiết lập một chương trình đào tạo song phương mạnh mẽ để tăng cường khả năng tự vệ của Đài Loan. Hoa Kỳ cũng sẽ giúp Đài Loan phát triển một chiến lược phòng thủ bất đối xứng và ưu tiên giao vũ khí cho hòn đảo này.

Cộng đồng tình báo Hoa Kỳ đã nổi bật trong cuộc khủng hoảng Ukraine khi chia sẻ thông tin tình báo với các đồng minh và tiết lộ các động thái của Putin trước khi Putin thực hiện, điều này đã làm mất đi sự bất ngờ chiến lược của Putin, và hỗ trợ một liên minh liên kết quanh các biện pháp trừng phạt mạnh mẽ và hỗ trợ quân sự. Hoa Kỳ cũng nên chuẩn bị để thu thập và chia sẻ trước thông tin tình báo về các kế hoạch của Trung Quốc. Hoa Kỳ phải hành động ngay bây giờ để đảm bảo rằng họ nắm được các chỉ dấu sớm về việc PLA chuẩn bị cho một cuộc tấn công vào Đài Loan và sẵn sàng chia sẻ các chỉ dấu này với các đối tác để lên kế hoạch phản ứng thống nhất trước khi chiến tranh bắt đầu.

Với sự liên kết ngày càng tăng giữa Nga và Trung Quốc, Hoa Kỳ không thể loại trừ việc Nga sẽ hỗ trợ đáng kể cho Trung Quốc trong cuộc xung đột về Đài Loan, bao gồm vũ khí, năng lượng, lương thực và tình báo. Hoa Kỳ cũng nên cho rằng Nga sẽ tìm cách đánh lạc hướng các nước khỏi bất kỳ cuộc chiến nào chống lại Trung Quốc bằng cách tiến hành các cuộc tấn công mạng hoặc tìm cách gây bất ổn ở châu Âu. Trong tuyên bố chung đáng chú ý ngày 4 tháng Hai về việc thiết lập tình hữu nghị “không có giới hạn”, Trung Quốc và Nga đã tái khẳng định “sự ủng hộ mạnh mẽ của họ để bảo vệ các lợi ích cốt lõi của họ”, và Nga đã đồng ý rằng “Đài Loan là một phần không thể xâm phạm của Trung Quốc”. Trung Quốc, nước đã hỗ trợ Nga trong suốt cuộc chiến ở Ukraine, sẽ mong đợi được đền đáp trong cuộc xung đột với Đài Loan.

Các bước mà Washington và Đài Bắc nên thực hiện để tăng cường khả năng răn đe phải được thực hiện cẩn thận, để tránh vô tình châm ngòi cho cuộc xung đột mà họ đang tìm cách ngăn chặn. Đầu tiên, bất kỳ sự phối hợp tăng cường nào với Đài Loan nên được thực hiện một cách lặng lẽ và tránh sự để mắt của công chúng. Hoa Kỳ và Đài Loan nên tập trung vào cách tăng cường khả năng chiến đấu của Đài Loan và tránh hình thức. Hoa Kỳ nên nhấn mạnh riêng với Trung Quốc rằng những động thái này phù hợp với chính sách một Trung Quốc của Hoa Kỳ và là phản ứng trước sự cân bằng quyền lực đang xói mòn ở eo biển Đài Loan do Trung Quốc tăng cường quân sự. Về mặt công khai, Hoa Kỳ nên nhấn mạnh rằng họ không ủng hộ Đài Loan độc lập và lợi ích quan trọng của Hoa Kỳ là duy trì hiện trạng ở eo biển Đài Loan.

Cuộc chiến đang diễn ra ở Ukraine mang lại những bài học quan trọng cho Trung Quốc, Đài Loan và Hoa Kỳ. Bên nào thích ứng khéo léo hơn sẽ làm được nhiều việc để xác định xem liệu sẽ duy trì được sự răn đe hay sẽ xảy ra một cuộc xung đột về cơ bản sẽ làm thay đổi thế giới.

D.S.

---

David Sacks là Thành viên Nghiên cứu tại Hội đồng Quan hệ Đối ngoại.

Nguồn bản gốc: Foreign Affairs