Bauxite Việt Nam

Nhóm chủ biên: GS Trần Văn Thọ (Nhật), TS Nguyễn Xuân Xanh (Việt Nam) và TS Trần Quốc Hùng (Hoa Kỳ)

Sau hai năm thai nghén, tập kỷ yếu kỷ niệm 300 năm ngày sinh Adam Smith đã ra đời, đánh dấu một chặng đường biên tập công phu. Đây là quyển sách đầu tiên ở Việt Nam về diện mạo và những đóng góp của Adam Smith cho lý thuyết kinh tế thế giới, được gợi ý, phối hợp biên tập và tổ chức thực hiện bởi ba học giả có tiếng trong môi trường học thuật Việt Nam: GS Trần Văn Thọ (Nhật), TS Nguyễn Xuân Xanh (Việt Nam) và TS Trần Quốc Hùng (Hoa Kỳ). Sách bao gồm những bài biên khảo công phu của 20 gương mặt quen thuộc trên văn đàn Việt Nam trong lĩnh vực kinh tế và lịch sử kinh tế. Để giới thiệu, chúng tôi xin trích đăng bài dẫn nhập của tác phẩm và mục lục sách. Xin trân trọng giới thiệu.

Dẫn nhập

Năm 2023 kỷ niệm sinh nhật thứ 300 của Adam Smith, một sự kiện đã diễn ra tại nhiều nơi trên thế giới, tại Glasgow, Edinburgh, Đại học Sydney, Đại học Kinh tế Bắc Kinh, Trường Kinh doanh Booth của Chicago, Viện quản lý Ấn Độ Indore… để tưởng nhớ và ôn lại những đóng góp vĩ đại của ông trong việc hình thành một thế giới mới của thương mại, phồn vinh, đức hạnh và tự do. Tác phẩm kinh điển của ông An Inquiry into the Nature and Causes of the Wealth of Nations, hay Sự phồn vinh của các quốc gia được xuất bản năm 1776, sau tác phẩm Principia Mathematica của Newton khoảng một thế kỷ, và ngay trước thềm cuộc Cách mạng công nghiệp Anh. Nó có thể được gọi một cách tương tự là một Principia Oeconomica, và Smith là Newton trong thế giới kinh tế học.

Người ta nói, nếu Newton đã tạo ra Bầu trời mới (New Heaven) với các định luật chi phối tinh tú thì Adam Smith tạo ra Trái đất mới (New Earth) với những định luật chi phối sự phát triển kinh tế của con người, xã hội, quốc gia. 

Năm 1776 cũng đánh dấu hai sự kiện quan trọng: Tuyên ngôn Độc lập Hoa Kỳ và sự ra đời của chiếc máy hơi nước được cải tiến hoàn hảo của James Watt, mở đầu cuộc Cách mạng công nghiệp ở Anh sắp tới sau khi Adam Smith mất.

Smith cũng nhìn xã hội loài người đi theo một sự tiến hóa về mặt kinh tế, trước tác phẩm tiến hóa tự nhiên của Darwin gần một trăm năm, từ xã hội hái lượm, săn bắn, chăn nuôi để đạt tới xã hội thương mại, trong đó phân công lao động và chuyên môn hóa là những nguyên lý của sản xuất làm ra của cải và phồn vinh cho con người, nguồn gốc của sự giàu có, không phải chỉ có nông nghiệp hay vàng bạc. Ông là người đã “ân xá” cho nhân loại về những “tội lỗi bẩm sinh” để khuyến khích phát triển lợi ích cá nhân khai sáng nhằm thực hiện hóa “hạnh phúc lớn nhất của số đông lớn nhất”.

Con người có khuynh hướng “buôn bán, kinh doanh và đổi chác thứ này lấy thứ khác” (truck, barter and exchange), một đặc tính chỉ có ở con người, và theo Smith chính điều đó đã dẫn đến sự phân công lao động và tạo ra của cải, phồn vinh. Con người luôn luôn có “mong muốn cải thiện tình trạng của mình, một mong muốn… đến với anh từ trong bụng mẹ, và không bao giờ rời bỏ anh ta cho đến khi anh xuống mồ”. Đó là hai tiên đề trong lý thuyết kinh tế của Smith thúc đẩy tiến bộ miễn là không có sự cản trở cho hoạt động của số đông. Trên tờ giấy bạc £20 của Ngân hàng Anh người ta thấy có ghi “Phân công lao động là nguyên lý trong sản xuất ghim” và “kết quả là sự gia tăng lớn về số lượng công việc”.

Quan tâm của Adam Smith là sự phồn vinh, để con người thoát khỏi lời nguyền nghèo đói, chấm dứt thung lũng nước mắt, nhưng phồn vinh không phải được xây dựng trên “lâu đài” của ngã ái (self-love), tư lợi (self-interest), tuy đó là những động lực tự nhiên, mà trên nền tảng đạo đức, lòng trắc ẩn, thương yêu, những yếu tố bẩm sinh của con người có tác dụng điều hòa xã hội và là chất keo giữ nó lại như một vũ trụ khỏi bị tan rã như lực hút của Newton.

Không cần điều gì khác để đưa một nhà nước lên mức độ giàu có cao nhất từ ​​tình trạng man di thấp nhất, ngoài hòa bình, thuế khóa nhẹ nhàng (easy taxes) và một nền quản lý công lý có thể chấp nhận được; tất cả những thứ còn lại đều do quy luật tự nhiên của mọi sự việc mang lại.

Adam Smith là người tranh đấu cho tự do. Đối với ông, tự do không chỉ là vấn đề tự do tôn giáo và an ninh thân thể, mà còn là tự do lựa chọn sinh kế và thương mại mà không bị cản trở; tự do làm chủ đời mình (self-ownership), cho phép một người thực hiện phán đoán của mình để đưa ra những lựa chọn có ý nghĩa cho cuộc sống. “Mọi người, miễn là anh ta không vi phạm luật công bằng, được hoàn toàn tự do theo đuổi lợi ích của riêng mình theo cách riêng của mình, và đưa cả ngành công nghiệp (sản xuất) và vốn liếng của mình vào cạnh tranh với bất kỳ người nào khác, hoặc nhóm người nào khác.”

Với tự do kinh doanh được đảm bảo dưới luật pháp và công lý nghiêm minh, hoạt động kinh tế mang một đạo đức riêng làm cho con người trở thành đơn vị kinh tế tự chủ, sáng tạo, một diễn viên độc lập không phụ thuộc vào ai. Nó cũng giống như quyền tự do và quyền theo đuổi hạnh phúc trong Tuyên ngôn Độc lập Hoa Kỳ: Tất cả mọi người sinh ra được bình đẳng, rằng họ được phú cho, bởi Đấng tạo hóa của họ, một số quyền nhất định không thể chuyển nhượng được, rằng trong những quyền đó có quyền sống, quyền tự do và quyền theo đuổi hạnh phúc, hay Tự do cho tất cả và, như một hệ quả, đem lại kinh doanh và công nghiệp (sản xuất) cho tất cả như Abraham Lincoln viết trong tuyên bố giải phóng nô lệ năm 1863.

Khái niệm trung tâm của Smith trong kinh tế thị trường là bàn tay vô hình (invisible hand), đôi khi còn được gọi là “định lý thứ nhất” của ông. Chính bàn tay vô hình đó điều hòa thị trường một cách hợp lý và biến tư lợi(self-interest) của những nhà sản xuất hay cung cấp dịch vụ vì lợi ích bản thân họ vô hình trung thành phúc lợi của công chúng; không phải vì ý định hay lòng nhân từ của họ, mà vì “bàn tay vô hình” của thị trường. Thị trường càng tự do, phúc lợi cho công chúng càng nhiều. Chính tư lợi, lao động, sự phân công của nó, sự chuyên môn hóa và thương mại, trong môi trường “tự do tự nhiên”, sẽ tạo ra của cải cho xã hội tốt nhất. Cũng như thế, thương mại tự do giữa các quốc gia sẽ đem lại lợi ích cho mỗi quốc gia bằng cách mở cửa thị trường cho những sản phẩm thặng dư trong nước, đồng thời nhập được những mặt hàng từ nước ngoài ở chi phí thấp hơn trong nước.

Nghe đơn giản, nhưng thực tế sẽ khó hơn nếu muốn thực hiện chức năng bàn tay vô hình này theo nghĩa của ông. Bàn tay vô hình càng phát huy tác dụng, càng đem lại nhiều lợi lộc cho công chúng “khi chế độ cạnh tranh càng tự do và càng toàn diện”. Vì thế, Smith chống lại mọi sự bóp méo, “khuynh đảo” thị trường tự do tự nhiên, như giới trọng thương làm. Ông lên án các luật “mà các thương gia và nhà sản xuất của chúng ta đã ép buộc cơ quan lập pháp phải hỗ trợ cho các công ty độc quyền vô lý và áp bức của chính họ”. Theo ông, liên minh của các nhà lãnh đạo chính trị và các doanh nhân, các nhóm lợi ích, là một trong những trở ngại lớn đối với thị trường tự do. Thứ này thời nào, nơi nào cũng gặp ở những mức độ khác nhau.

Đối với Smith, thị trường tự do (free market) và thương mại tự do (free trade) là hai nguyên tắc trụ cột của nền kinh tế có năng lực tốt nhất kích thích sự phân công lao động, mở rộng sản xuất hàng hóa buôn bán, và tăng “doanh thu và của cải thực tế” cho tất cả mọi người. Ngày nay Adam Smith được xem như là cha đẻ của kinh tế học laissez-faire (“hãy để người ta làm”), ý tưởng cho rằng chính phủ nên để nền kinh tế yên và không can thiệp vào “diễn biến tự nhiên” (natural course) của thị trường và thương mại tự do. Dưới cái nhìn của Smith, những kẻ độc quyền trọng thương, các thương gia quyền lực với các đặc quyền kinh tế, và các đồng minh của họ trong Quốc hội là kẻ thù lớn của “cơ chế thị trường tự do” của ông – vì đã gây ra sự bất bình đẳng trong việc thương lượng giữa các tác nhân kinh tế. Adam Smith mô tả thị trường tự do là “một hệ thống rõ ràng và đơn giản của tự do tự nhiên”. Ông không ưu đãi chủ đất, chủ nhà máy hay công nhân, mà ưu đãi tất cả xã hội. Tuy nhiên, ông đã nhìn thấy những lực lượng tự làm hại, ngăn cản sự vận hành đầy đủ của thị trường tự do và làm suy yếu sự giàu có của tất cả các quốc gia. Smith kết luận rằng để đạt được tăng trưởng kinh tế và cải thiện xã hội, Anh nên xóa bỏ mạng lưới các đặc quyền và hạn chế kinh tế của chính phủ. Smith khuyên hãy để “cơ chế thị trường tự do” tự vận hành mà không cần sự can thiệp của chính phủ, trừ những nhiệm vụ của chính phủ lo cho giáo dục, bảo vệ đất nước, xây dựng cơ sở hạ tầng từ tiền thuế của nhân dân, như đường sá, cầu cống, kênh mương, bến cảng và hệ thống bưu điện để thúc đẩy dòng chảy tự do của thương mại.

Muốn thế, các chính trị gia cần phải có cái nhìn của một “impartial spectator” (khán giả vô tư, người quan sát công minh), bước ra khỏi bản thân để nhìn lại chính mình từ xa, để có một “impartial judgment” cần thiết và công minh. Trên thực tế, khi các chính trị gia ngừng tham khảo ý kiến khán giả vô tư của họ và chỉ chạy theo phe phái, họ sẽ đánh mất la bàn đạo đức của mình: “Trong tất cả những kẻ làm băng hoại tình cảm đạo đức, do đó, bè phái (fraction) và cuồng tín (fanaticism) cho đến nay luôn là lớn nhất” như Smith viết trong Lý thuyết tình cảm đạo đức.

Smith chống lại kiểu “tư duy hệ thống”. Ông cho rằng, không nhà nước nào có thể tự tiện “dễ dàng sắp xếp các thành viên trong một xã hội như họ có thể sắp xếp các quân cờ khác nhau trên bàn cờ lớn”, bởi vì theo ông, “mỗi quân cờ đều có một nguyên tắc chuyển động riêng của nó, tất cả đều hoàn toàn khác với nguyên tắc mà cơ quan lập pháp có thể chọn để áp đặt”. Mỗi cá nhân có một “spin” tự thân như các hạt trong vật lý.

Song song, Smith cũng không quên rằng cái giá của phân công lao động là làm cho con người thành “ngu muội” (stupid, ignorant), què quặt và biến dạng về đầu óc bởi cả đời người đó chỉ biết một vài động tác chuyên môn. Cho nên cần có giáo dục để giảm bớt tác hại đó. Ông tin rằng có rất ít sự khác biệt về trí thông minh giữa người nghèo và người giàu, giữa một triết gia và phu khuân vác. Ông kết luận, chỉ có điều kiện xã hội của người nghèo mới khiến họ không hiểu biết. Ông kêu gọi một “trường học nhỏ” ở mỗi quận, được hỗ trợ bởi thuế công và phụ phí nhỏ của phụ huynh. “Một dân tộc được giáo dục và thông minh”, Smith viết, “luôn luôn tử tế và nề nếp hơn một dân tộc ngu muội và thiếu hiểu biết”. Cái nhìn của Smith là cái nhìn của khai sáng, của những người quan tâm đến xã hội, đến những tầng lớp thấp kém.

Mười bảy năm trước khi Sự phồn vinh của các quốc gia xuất hiện, Smith cho ra tác phẩm đầu tay về triết học đạo đức có tên Lý thuyết về tình cảm đạo đức (1759), quyển sách làm ông nổi tiếng ngay tức khắc. Mở đầu ông viết:

Dù con người có được nghĩ ích kỷ đến đâu, rõ ràng vẫn có một số nguyên tắc trong bản chất của anh ta, khiến anh ta quan tâm đến vận mệnh của người khác, và cảm thấy hạnh phúc là điều cần thiết đối với anh ta, mặc dù anh ta không nhận được gì từ điều đó, ngoại trừ niềm vui khi được nhìn thấy nó”.

Chính sự thấu cảm, bằng cách tưởng tượng đặt mình vào người khác, tạo ra cảm xúc và niềm đam mê trong bản thân để chia sẻ với người khác, gắn kết con người với nhau, làm nền tảng cộng đồng con người. “Lòng thương xót” (pity), “Lòng trắc ẩn” (compassion), hay “Lòng nhân từ” (benevolence), là những từ mà Smith đã dùng trong quyển sách Lý thuyết về tình cảm đạo đức để chỉ ra các phẩm chất cơ bản của bản chất con người tạo thành các tình cảm đạo đức của chúng ta. Trong Sự phồn vinh của các quốc gia, ông viết: “Xã hội không thể tồn tại giữa những kẻ luôn sẵn sàng làm tổn thương và hãm hại lẫn nhau”.

Smith tin tưởng rằng, tăng trưởng kinh tế đòi hỏi một nền văn hóa tương thích, và nền văn hóa này phải bắt nguồn từ các khái niệm đạo đức. Tích lũy vốn, cần kiệm, để dành là những đức tính cần thiết để đầu tư cho sản xuất. Bất kể ngành công nghiệp nào, nếu sự tiết kiệm không được thực hiện và tích trữ, thì vốn sẽ không bao giờ lớn hơn. Mọi người sẽ biết sống tiết kiệm khi họ có một ý thức thận trọng lo xa (prudence) nhất định, hoặc hình dung được về tương lai cũng như tình hình hiện tại của mình, dám “hy sinh sự thoải mái và sự tận hưởng khoảnh khắc hiện tại của mình”. Họ sẽ được đền bù tương xứng.

Không những đạo đức, mà cả luật pháp, công lý có hệ quả tốt cho kinh tế và sự phát triển các đức tính khác, đặc biệt là sự thận trọng biết lo xa, khuyến khích tích lũy vốn. Một xã hội giàu có và tự do cần một nền kinh tế tương đối tự do và hiệu quả, thay vì một nền kinh tế can thiệp và ép buộc. Với hệ thống tự do tự nhiên, như Smith quan niệm, sự tôn trọng các đức tính cao hơn sẽ có tác dụng khuyến khích tăng trưởng kinh tế. Luật công lý sẽ khuyến khích mở rộng mạng lưới thương mại và sản xuất phức tạp, trong khi các đức tính khác sẽ giúp tăng cường nguồn vốn và đưa nền kinh tế vào chuyển động nhanh chóng.

Trong ấn bản cuối cùng, lần thứ sáu của Lý thuyết về tình cảm đạo đức (1790), Smith đã đề cao ý tưởng về “những con người khôn ngoan và đức hạnh” như sự hội tụ của nhiều đức tính vĩ đại:

Chúng ta nói về sự khôn ngoan (prudence) của vị tướng vĩ đại, của chính khách vĩ đại, của nhà lập pháp vĩ đại. Sự khôn ngoan, trong tất cả những trường hợp này, được kết hợp với nhiều đức hạnh (virtues) vĩ đại và tuyệt vời hơn, với lòng dũng cảm, với lòng nhân từ rộng lớn và mạnh mẽ, với sự tôn trọng thiêng liêng đối với các quy tắc công lý, và tất cả những điều này được hỗ trợ bởi một mức độ tự chủ đích thực.

Một xã hội bị phân mảnh vì lòng vị kỷ sẽ có ít khả năng được hưởng lợi từ sự thịnh vượng hơn một xã hội gắn kết. Thấu cảm, lòng trắc ẩn là cây cầu kết nối đem con người lại gần nhau, là “lực hút” trong vũ trụ Smith để gắn kết nó hài hòa như trong vũ trụ Newton mà ông đã ngưỡng mộ.

Cuối đời, Adam Smith đã thêm vào Lý thuyết về tình cảm đạo đức một chương có tiêu đề: “Về sự thoái hóa của những tình cảm đạo đức của chúng ta, điều đã bị gây ra bởi khuynh hướng ngưỡng mộ người giàu và kẻ lớn, và khinh miệt hay bỏ quên những người sống nghèo khổ và khó khăn.” Có lẽ ông đã linh cảm những gì sẽ đến trong tương lai ở mức độ lớn.

Sau 300 năm, Smith có lỗi thời không? 

Không chút nào, như được minh họa bởi những bài báo cáo của Kỷ yếu. Người Việt chưa có điều kiện tham gia các buổi hội thảo thế giới về Adam Smith. Tuy nhiên, lần đầu tiên, tại Thành phố Hồ Chí Minh, một số trí thức đã tổ chức được một Hội thảo tại Đại học Văn Lang về chủ đề mong muốn: Kỷ niệm 300 năm Adam Smith – Những tư tưởng vượt thời gian của “Cha đẻ kinh tế học”. Số đại biểu tham gia trong hai ngày đạt tới những con số đáng ngạc nhiên: 200 đại biểu tham dự trực tiếp, và khoảng 400 lượt tham dự trực tuyến. Điều đó nói lên quan tâm rất lớn của cộng đồng về đề tài Adam Smith. Và sự thành công của Hội thảo cũng nói lên những nỗ lực phi thường của Đại học Văn Lang cũng như nhiều nhà khoa học, nghiên cứu để đảm bảo cho sự thành công tốt đẹp. Số kỷ yếu mà chúng tôi dự định ngay từ đầu qua đó đã có thêm xung lực đáng kể. Chúng tôi đã quy tụ được 18 nhà nghiên cứu tham gia, hai dịch giả và một vị khách mời:

Trần Lê Anh – Nguyễn Ngọc Anh – Nguyễn Tú Anh – Lê Văn Cường – Lê Đăng Doanh – Huỳnh Thế Du – Nguyễn Chí Hiếu – Trần Quốc Hùng – Vũ Minh Khương – Edmund Malesky  – Võ Trí Thành – Trần Văn Thọ – Trần Đình Thiên –  Nguyễn Minh Thọ – Tôn Thất Thông – Nguyễn Lê Tiến – Hoàng Hải Vân – Nguyễn Xuân Xanh – Các dịch giả Nguyễn-Hà Bảo Ngân – Mai Lý. Và khách mời Emily Hamblin.

Trong những điều kiện eo hẹp, chúng tôi hết sức vui mừng được trình bày với công chúng quyển Kỷ yếu Adam Smith như kết quả của hơn hai năm lao động miệt mài, của sự kiện Hội thảo kỷ niệm Adam Smith tại Đại học Văn Lang cuối năm 2023, của nghiên cứu của nhiều học giả, nhà kinh tế, v.v. Vượt qua nhiều khó khăn, chúng tôi có thể nói, giờ đây Việt Nam có một quyển sách về Adam Smith mà chúng tôi, mặc cho các thiếu sót không tránh khỏi, tin rằng sẽ làm hài lòng, gây thú vị, và có thể truyền cảm hứng cho độc giả. Các tư tưởng của ông được trình bày ở đây, mối liên hệ với kinh tế thế giới, và đặc biệt như một hệ quy chiếu để nhìn về Việt Nam. Adam Smith là ánh sáng của khai sáng, không khô khan của lý tính, mà ấm áp của tính nhân bản mà Smith đã dành trọn cho con người.

Kỷ yếu Adam Smith cũng là một cột mốc trên đường hòa nhập với thế giới của Việt Nam. Tại Nhật Bản, tác phẩm Sự phồn vinh của các quốc gia đã được dịch rất sớm, thập niên 1880, bởi hai học trò của Fukuzawa. Học thuật của Nhật Bản luôn luôn sinh động và tiên phong. Họ sớm hiểu và tìm đến Phong trào Khai sáng Scotland như một concept phát triển kinh tế-xã hội hài hòa. Tại Trung Quốc, đầu thế kỷ XX, Sự phồn vinh của các quốc gia được dịch sang tiếng Trung “để tiết lộ những bí mật về sức mạnh và sự thịnh vượng của phương Tây cho đồng bào của mình biết” như lời của dịch giả Nghiêm Phục. Ông hiểu Sự phồn vinh của các quốc gia là tác phẩm của sự chiến đấu để sinh tồn trong tinh thần định luật tiến hóa mà mỗi dân tộc phải trải qua nếu muốn thích nghi để sinh tồn. Từ những năm 1950 trở đi, các nhà kinh tế Trung Quốc chịu ảnh hưởng sâu đậm từ Liên Xô, và Sự phồn vinh của các quốc gia bị coi là “tư sản, lỗi thời”. Tuy nhiên, Lenin chính là người đưa ra định hướng cơ bản cho những người Marxist Nga đối với Smith, gọi nền kinh tế chính trị của Smith và Ricardo là “nguồn gốc của chủ nghĩa Marx”, cho nên Sự phồn vinh của các quốc gia không bị cấm mà vẫn được lưu hành. Từ giai đoạn cải cách và mở cửa những năm 1980 trở đi, Sự phồn vinh của các quốc gia và cả Lý thuyết về tình cảm đạo đức của Smith sống lại mạnh mẽ chưa từng thấy ở Trung Quốc. Quốc gia này muốn tìm một biện minh đạo đức cho kinh tế thị trường, giống như người Nhật đã làm một thế kỷ trước. Để làm điều đó, họ dịch thêm nhiều tác phẩm, trong đó có Milton Friedman (Free to Choose, Tự do để lựa chọn) và Ludwig Erhard (Wohlstand für alle, Phồn vinh cho tất cả, về mô hình Kinh tế thị trường xã hội Đức). Ngoài ý nghĩa đi tìm sự biện minh, Luo Wei-Dong, Giáo sư Kinh tế và là Phó chủ tịch của Đại học Chiết Giang, còn giải thích thêm ý nghĩa của nghiên cứu Adam Smith ở Trung Quốc như sau: “Với tôi, dường như trong thời đại mà sự quan tâm đến Adam Smith ngày càng tăng, chúng ta vẫn cần những nỗ lực chung của giới trí thức để thoát khỏi hình ảnh ý thức hệ về Adam Smith (của quá khứ) và khôi phục lại sự đánh giá trân trọng đối với những hiểu biết sâu sắc của ông”.

Chúng tôi sẽ rất biết ơn sự tiếp nhận trân trọng quyển sách từ phía độc giả và giúp cho tinh thần Adam Smith lan tỏa rộng rãi trong cộng đồng. Chúng tôi cảm ơn các học giả, nhà nghiên cứu, và nỗ lực của Đại học Văn Lang đã giúp viết nên những trang kỷ yếu đẹp. Cuối cùng, nhưng cũng rất quan trọng, chúng tôi cảm ơn Công ty PhanBook, đội ngũ biên tập và kỹ thuật viên đã giúp cho Kỷ yếu cuối cùng đến tay bạn đọc một cách tốt đẹp.

(Nhóm chủ biên)

Nhóm chủ biên: Trần Văn Thọ, Trần Quốc Hùng, Nguyễn Xuân Xanh

-----

Mục lục sách

Tiểu sử các tác giả

Dẫn nhập (Nhóm chủ biên)

 PHẦN 1. Adam Smith: Con người và tư tưởng

Trần Quốc Hùng – Adam Smith, Kinh tế gia khai phóng và ảnh hưởng của ông qua các thời đại 

Trần Lê Anh – Adam Smith và Tự do 

Nguyễn Xuân Xanh – Adam Smith, Người đặt nền móng cho kinh tế chính trị học hiện đại 

Nguyễn Xuân Xanh – Trò chuyện với Adam Smith 

PHẦN 2. Adam Smith và Thế giới

Tôn Thất Thông – (1) Adam Smith và Kinh tế hậu chiến Tây Đức. Tiếp thu, phê phán để định hướng chính sách 

Tôn Thất Thông – (2) Adam Smith và Kinh tế hậu chiến Tây Đức. Lý thuyết và mô hình 

Nguyễn Lê Tiến – Hóa Thực Liệt Truyện của Tư Mã Thiên 

Nguyễn Xuân Xanh – Khai sáng Xcot-len, Adam Smith, Nhật Bản và Trung Quốc 

 PHẦN 3. Adam Smith nhìn từ Việt Nam

Trần Văn Thọ – Adam Smith, Việt Nam và kinh tế thị trường 

Huỳnh Thế Du – Bàn tay vô hình và Đổi mới ở Việt Nam 

Vũ Minh Khương và Nguyễn Chí Hiếu – Từ tác phẩm “Sự thịnh vượng của các quốc gia” tới Kỳ tích Đông Á. Một số bài học cho cải cách kinh tế ở Việt Nam. 

Nguyễn Chí Hiếu – Adam Smith và Công cuộc Đổi mới. Một vài suy ngẫm về hành trình phát triển của Việt Nam. 

Emily Hamblin – Tả quân Lê Văn Duyệt và Adam Smith 

PHẦN 4. Hội thảo Văn Lang

Nguyễn Minh Thọ – Đôi điều về tổ chức Hội thảo kỷ niệm 300 năm Adam Smith tại Trường Đại học Văn Lang

Tọa đàm buổi sáng – Tư tưởng và Di sản của Adam Smith: Ba thế kỷ nhìn lại. Tham gia: Trần Lê Anh, Nguyễn Xuân Xanh, Lê Đăng Doanh, Hoàng Hải Vân. Nguyễn Chí Hiếu ghi và biên tập. 

Tọa đàm buổi chiều – Tác phẩm “Sự thịnh vượng của các quốc gia và hàm ý cho cải cách kinh tế ở Việt Nam. Tham gia: Vũ Minh Khương, Trần Văn Thọ, Lê Văn Cường, Edmund Malesky, Võ Trí Thành, Lê Đăng Doanh, Trần Đình Thiên, Nguyễn Tú Anh. Nguyễn Chí Hiếu ghi và biên tập. 

Võ Trí Thành – Thị trường và cạnh tranh: Góc nhìn truyền thống và trong bối cảnh mới 

Lê Văn Cường – Lê Ngọc Anh – Lực lượng lao động, Vốn máy, Tổ chức, Động cơ cá nhân và Tăng trưởng: Tại sao tham nhũng, cơ chế rườm rà gây ra vấn đề? 

PHỤ LỤC. Trích dẫn Adam Smith

Mai Lý dịch – Về Phân công lao động, nguồn gốc, và mối liên quan đến thị trường (trong Sự phồn vinh của các quốc gia)

Nguyễn-Hà Bảo Ngân dịch – Về sự băng hoại của những tình cảm đạo đức (trong Lý thuyết của những tình cảm đạo đức)

Nguồn: Diendankhaiphong.org