Bauxite Việt Nam

Christian Neef, Matthias Schepp

Phan Ba dịch từ Der Spiegel 11/2012

Những người chống điện Kremlin tiếp tục biểu tình. Nhưng để làm gì? Tranh cãi đã bùng phát vì điều này. Mục đích kế đến: đầu tiên là phải chiếm lấy quyền lực trong thủ đô.

Gương mặt của Sergeij Parchomenko vẫn còn đỏ hồng vì ngọn gió lạnh như băng đang thổi qua Moscow. Đó là ngày thứ tư của tuần vừa rồi, 10 giờ tối, Parchomenko chấm dứt cái ngày đấy trong một quán thịt rán ở Nhà Ga Bạch Nga, ở đấy, nơi Moscow đã trông giống như New York một chút. Đấy là một quán rượu thì nhiều hơn, hàng trăm người trẻ tuổi chen vào bên trong, món thịt rán có giá tính ra là 35 euro, nhưng điều đấy chẳng làm ai phiền hà cả. Ai ngồi ở đây cũng đều thuộc vào Moscow thời thượng, đang vươn lên.

Parchomenko 48 tuổi, là tổng biên tập của nhiều tạp chí, rồi là nhà xuất bản, nhưng bây giờ ông tạm thời đặt nghề nghiệp của mình sang một bên, bây giờ ông đi xuyên qua thành phố vì một nhiệm vụ khác. Hôm nay, ông đã thương lượng sáu giờ liền với giới cao cấp của cảnh sát Moscow, như là người đại diện cho "Liên đoàn của những người đi bầu".

Đấy là về cuộc biểu tình của phong trào "Vì những cuộc bầu cử chân thật" vào ngày 10 tháng 3, sự kiện lớn thứ hai của những người chống điện Kremlin sau lần bầu cử tổng thống, lần này là trên con đường mua sắm Novy Arbat. Parchomenko đã lấy được giấy phép cho nơi trong trung tâm này, hôm nay ông đã cùng với các sĩ quan đi dọc suốt con đường, qua nhà hàng Ý Vesna sang trọng, qua Penthouse-Stripclub và qua đài phát thanh Echo Moskvy mà ông ấy có chương trình riêng của mình vào mỗi thứ sáu ở trong đấy.

Thương lượng với quyền lực nhà nước về một cuộc biểu tình chống quyền lực nhà nước, đấy là một cuộc đấu tranh dai dẳng. Nó không được tiến hành vì khẩu lệnh hay khẩu hiệu, mà là vì những chiếc máy dò kim loại hay nhà vệ sinh được đặt ở đâu và có bao nhiêu người được phép đứng trên một mét vuông. Chính xác là hai người rưỡi, không nhiều hơn, cảnh sát đã quyết định như thế cho Parchomenko, và hôm nay họ chỉ mới cho phép ở trên lề đường: nó dài 300 mét và rộng 20 mét, tức 6000 mét vuông, tức là 15.000 người. Khi người thứ 15.001 đến thì cảnh sát cũng chặn cả giao thông ở nơi biểu tình lại. Nhưng đếm số người đi phản đối lại chính là cảnh sát.

Parchomenko và những người cùng đấu tranh muốn đưa ra những bằng chứng mới cho loạt mưu mẹo của điện Kremlin. Một tuần sau "cuộc bầu cử trong sạch nhất của lịch sử nước Nga" (sếp ban tham mưu của Putin) vẫn còn chưa rõ là kết quả thật sự trông ra sao.

Parchomenko kể về địa điểm bầu cử số 149 của ông ấy, nơi bất chợt có 300 tài xế của một xí nghiệp giao thông Moscow đã đến đấy với giấy phép đặc biệt để bỏ phiếu – giám đốc của họ là sếp của điểm bầu cử này –, và hầu như tất cả họ đều bỏ phiếu cho Putin. Hay về việc trong vòng ba tháng kể từ sau lần bầu cử Quốc Hội, con số những người được phép đi bầu trong nước Nga đã tăng thêm một cách kỳ diệu 622.551 người.

Nhưng ngay cả khi điện Kremlin có gian dối đến 10% phiếu bầu đi nữa: việc đấy cũng không thể làm thay đổi được điều, rằng người chiến thắng của lần bầu cử này là Putin, chỉ dựa trên tính toán thôi thì chiến thắng của ông ấy là hợp pháp. Nhưng chỉ với luận điểm này không thôi thì phe đối lập của nước Nga đã cảm thấy khó sống được rồi.

Tuần vừa rồi, điều đấy bộc lộ trong cuộc biểu tình đầu tiên sau ngày bầu cử trên quảng trường Pushkin ở Moscow. "Chúng ta phải nhìn thẳng vào sự thật: Putin đã chiến thắng", Sergej Mitrochin nói ở đấy, lãnh đạo đảng Jabloko có khuynh hướng tự do-xã hội – và đã bị huýt sáo phản đối vì điều đấy.

Cảnh sát trên quảng trường Pushkin vào ngày 5 tháng 3: Chỉ còn có những lời nói cực đoan. Ảnh: Der Spiegel.

Cuộc tranh cãi về việc sẽ tiếp tục như thế nào sau lần bầu cử tổng thống ngày 4 tháng 3, cũng như việc phải giảng giải những gì về sự thật, rằng Putin đã nhận được 13 triệu phiếu nhiều hơn so với đảng của ông ấy qua lần bầu cử Quốc hội trong tháng 12, chiến lược và chiến thuật nào cần được chọn lựa trong cuộc đấu tranh chống điện Kremlin – cuộc tranh cãi đấy làm rung chuyển mạnh giới đối lập của nước Nga.

Putin thích thú theo dõi việc đấy. Vào buổi tối của ngày bầu cử, người ta hầu như có thể cảm nhận được sự nhẹ nhỏm của ông ấy, đã giành lại được quyền tối cao về ngôn luận. Con người cay độc lại bộc lộ ra ở ông ấy – và sự khinh miệt các đối thủ của mình.

Những người đối lập thông minh chưa bằng phân nửa một công nhân bình thường của nước Nga, ông ấy giải thích. Những cuộc phản đối "không có liên quan đến bầu cử", giới đối lập bây giờ chỉ đơn giản là "chọc tay vào mũi và quyết định", rằng ngược với những lời tuyên bố đầu tiên, họ không chấp nhận kết quả này. Ông cũng không huýt còi người sếp của ban tham mưu bầu cử, khi ông ấy công khai quát tháo ầm ĩ về "cái phần không lành mạnh" trong nhân dân Nga, cái phần mà thường xuyên xuống đường – một khái niệm khiến cho người ta nhớ lại những từ ngữ của Stalin về những kẻ thù của nhân dân, những người cần phải được tiệt trừ đi cả về thể xác nữa.

Cung cách ăn nói thô lỗ mà bây giờ Putin lại sử dụng đấy đã thể hiện tác động của nó ở tuần vừa rồi trong cuộc biểu tình vào ngày thứ hai: có ít người tham dự hơn là thông thường. "Sự sợ hãi lại kéo đến", Parchomenko nói, "nhiều người sợ rằng Putin sẽ phản ứng với một làn sóng đàn áp giới đối lập mới."

Người hân hoan chiến thắng: Những cuộc phản đối "không có liên quan đến bầu cử". Ảnh: Der Spiegel.

Nhưng vấn đề khác chính là giới đối lập. Sự nhẹ nhàng và phong phú về ý tưởng, cái mà họ đã xuống đường cùng với nó trong tháng 12, dường như đã bị đánh mất, bước thay vào đó là những lời nói cực đoan – nhiều người diễn thuyết của cuộc biểu tình đã tự hạ thấp mình xuống đến tầm của đội ngũ Putin. Blogger nổi tiếng Alexej Navalny đã chửi Putin là một "cái đuôi" [dương vật]. Và nữ nhà báo Olga Romanova gọi to: "Nhà tù đã bỏ phiếu đến 90% cho Putin, giới tội phạm biết ai là cha đỡ đầu của mình: Putin hãy vào tù đi!" Vì vậy mà có những người dân Moscow nào đấy đã quay lưng lại với những người chống đối. "Tôi có cảm giác như đang ở trong một Viện bảo tàng Cổ sinh học: người ta có thể nhìn thấy ở đấy nhiều loài đã tuyệt chủng của các phe phái chính trị tả hữu", một nhà hoạt động trẻ tuổi phàn nàn.

Đấy là một sai lầm, khi các nhà lãnh tụ đối lập cực đoan cho rằng họ không cần đến những câu khẩu hiệu mới, lời yêu cầu tái bầu cử là đã đủ, nếu cần thì sẽ leo thang phản đối. Khi phong trào thành hình sau cuộc bầu cử Quốc Hội gian lận bây giờ không đưa ra được điều gì tốt đẹp, không đưa ra được điều gì cụ thể, không có những lời đề nghị mới, không có những hình thức đấu tranh chính trị mới, thì nó sẽ đi đến giới hạn của nó.

"Thêm một lần nữa, phần tiến bộ của xã hội Nga đang sắp sửa đánh mất một chiến thắng", nhà phê bình âm nhạc Artjom Troizki nói. Những người chống Putin như ông cảm thấy thiếu trước hết là các tuyên bố, rằng giới đối lập nghĩ như thế nào về tương lai của đất nước. Sau những cuộc biểu tình của tháng 12, trong khi Putin bỏ bom người dân với một loạt bài viết về chương trình hành động, giới đối lập lại im lặng. Mặc dù đứng đầu họ là một vài nhà trí thức tốt nhất của đất nước này như nhà văn Boris Akunin hay những người có kinh nghiệm làm việc trong chính phủ. Chỉ blogger Navalny là xuất hiện với một bài viết tài tử về nền kinh tế của Nga. "Để chống tham nhũng, chúng ta không cần cải cách và không cần luật lệ mới", anh ấy viết, chỉ riêng quyết tâm chính trị thôi là đã đủ.

Làm sao để cho một giới đối lập mà trong đó người theo phái tự do đứng cạnh mặt trận cánh tả và những người cực hữu có thể tìm được một tiếng nói chung? Rằng thứ hai vừa rồi đã chấm dứt với một trận đánh đập của cảnh sát cũng có nguồn gốc từ việc những người như Navalny không giữ đúng thỏa thuận.

Nhiều nhà đối lập lại căm ghét nhau, như cựu ứng cử viên tổng thống Grigory Javlinsky và cựu phó thủ tướng Boris Nemtsov. Nemtsov đã có lần gọi nhà nữ hoạt động bảo vệ môi trường nổi tiếng Jevgenija Chirikova là "đĩ" và nhà văn Akunin là "thằng khốn", vì ông ấy không tham gia phong trào Solidarnost của mình.

Tình trạng cũng không đơn giản hơn khi tầng lớp xã hội của những người xuống đường thay đổi tại mỗi một cuộc biểu tình: luôn có những nhóm mới từ quần chúng tham gia thêm, những nhóm khác lại không đến nữa. Chỉ riêng lời loan báo, người ta muốn thiết lập một khu lều của những người chống đối ở trong trung tâm thành phố, đã làm cho nhiều người lo sợ. Vì ngay lập tức, những hình ảnh của lần lật đổ chính phủ năm 2004 trong Ukraine lại hiện diện – trong nước Nga phải chịu đựng nhiều cuộc cách mạng, hầu như ai cũng sợ những rối loạn như thế.

Vẫn còn một câu khẩu hiệu có thể trở thành một phương châm thực tế, nhà xuất bản Parchomenko nói xuyên qua tiếng ồn trong quán thịt rán ở Nhà Ga Bạch Nga: câu khẩu hiệu "đấu tranh giành Moscow". Giới đối lập đầu tiên là phải chiếm lĩnh được Moscow.

Ở Moscow, vào ngày 4 tháng 3 có chưa tới 47% đã bỏ phiếu cho Putin, dưới trung bình của cả nước xa. Khi Putin đứng ra cho bỏ phiếu lần cuối vào năm 2004, ông ấy còn nhận được gần 70% số phiếu trong thủ đô. Bây giờ, các đối thủ của ông hy vọng có thể bao vây được ông ấy trong Moscow, trong thành phố không thích ông ấy cho lắm và là thành phố mà tại các địa điểm bầu cử trong trung tâm đa số đã bỏ phiếu cho nhà tỷ phú Mikhail Prokhorov.

Nhưng làm sao mà được như vậy?

Vì Hội đồng Thành phố Moscow không còn phản ảnh tương quan chính trị trong thành phố nữa, các dân biểu phải được triệu hồi và đại diện của đối lập phải được gửi vào hội đồng thành phố, Parchomenko nói. Rồi hội đồng sẽ bầu Prokhorov lên làm thị trưởng, người cũng đề nghị chiếm lấy quyền lực ở Moscow và với hạng ba của ông ấy trong cuộc bầu cử tổng thống cũng có được một thành công đáng chú ý trên toàn quốc.

Từ chức vụ đầy quyền lực này, cái lúc nào cũng là một chức vụ chính trị và vì thế luôn luôn được tổng thống bổ nhiệm, người ta có thể bắt đầu tấn công điện Kremlin. Boris Jelzin cũng đã bắt đầu cuộc đấu tranh chống Gorbachev của ông ấy trong tòa thị chính của thành phố.

"Nhưng để làm được việc đấy thì phải cần dài hơi", Parchomenko nói.

C. N. – M. S.

Người dịch gửi trực tiếp cho BVN.