Miến Điện chuyển biến nhanh
Vệ Nhi
Hôm nay (6/9) tròn 6 tháng blog tôi post bài đầu tiên trong chuỗi 13 bài viết về Myanmar của Đại sứ Chu Công Phùng đang tại nhiệm ở đất nước này. Đó cũng là một “bán niên” với những đổi thay và chuyển biến được coi là vô cùng nhanh chóng và rộng khắp trên toàn đất nước được mệnh danh là xứ sở Chùa Vàng.
Chỉ cần quay lại những năm trước mốc 2010 là người ta khó mà tưởng tượng được một đất nước lại chuyển đổi về phía dân chủ và tự do mạnh mẽ đến thế sau những năm tháng xã hội Miến bị nhấn chìm và cô lập với thế giới bên ngoài trong một chế độ cai trị “quân phiệt hóa” điển hình châu Á. Mốc 2010 tôi vừa nói ở trên chính xác là ngày 7/11 năm ấy – một cuộc Tổng tuyển cử bầu ra Quốc hội Myanmar đã diễn ra thành công trước sự chứng kiến của hàng trăm quan sát viên nước ngoài được nhà cầm quyền đương nhiệm mời đến - trở thành một mốc dấu chuyển đổi hết sức căn bản của Myanmar về hướng dân chủ hóa đất nước.
Một điều rất đặc biệt là vài ba tháng qua liên tiếp trên đất Miến Điện diễn ra những động thái đối ngoại không bao giờ thấy trước đây, đó là các chuyến thăm của Ngoại trưởng nhiều nước phương Tây trong đó có Mỹ đến Miến và nhiều nước khối này (trong đó có EU) đã khai trương hoặc tái lập lại các văn phòng ngoại giao với nước này. Như vậy thực chất của sự bao vây cấm vận mà phương Tây áp đặt lên đất nước Chùa Vàng coi như “dỡ bỏ” dù Mỹ và vài quốc gia khác vẫn tuyên bố là chưa hoàn toàn thông thương như một điều kiện để thúc giục Miến cải cách hơn nữa...
Hai sự kiện được toàn thế giới đánh giá cao hơn nữa tại Miến Điện chính là tuyên bố mới đây của nhà cầm quyền bãi bỏ kiểm duyệt báo chí; và truyền thống quốc tế đưa tin Tổng thống Thein Sein sẽ có mặt tại Diễn đàn Liên hợp quốc (LHQ) do Mỹ vừa tuyên bố cấp visa cho lãnh đạo Miến Điện.
Việc thứ nhất có ý nghĩa biểu tượng cao. Bởi tháo dỡ kiểm duyệt báo chí là động tới một vấn đề rất nhạy cảm, đưa lại cho báo chí quyền tự do, cũng có nghĩa là tư tưởng con người được cởi trói. Đây thật sự là bước tiến lớn của Myanmar. Đã có tin chỉ năm tới đây, 2013, ở Miến sẽ xuất hiện báo chí tư nhân – một trong những tiêu chí quan trọng nhất đánh giá về dân chủ của các quốc gia công nghiệp phát triển (có lẽ trừ trường hợp Trung Quốc). Cần ghi chú ở điểm này: Đây cũng là cách quan niệm và thang giá trị phương Tây, được hay không, đúng - sai chúng ta không sa đà tranh luận về những luận điểm này ở bài viết ngắn này. Nhưng cho dù cách lập luận thế nào thì với các bạn Miến Điện, phải có một nhà nước không những mạnh mẽ và quyết đoán, nhà nước đó lại cần rất tự tin trong điều hành quyền lực thì mới dám chấp nhận tự do báo chí, coi truyền thông báo chí như yếu tố cùng thúc đẩy quá trình dân chủ hóa xã hội Miến Điện hiện nay.
Còn việc thứ hai phải nói là một bước tiến lớn theo hướng hội nhập với thế giới bên ngoài của Myanmar. Chúng ta nhớ lại chỉ mới cuối năm 2010 đất nước tổng tuyển cử tự do mà tới khóa họp 2012 này (Đại hội đồng LHQ lần thứ 67 tại LHQ, New York) vị nguyên thủ quốc gia nước này, ông Thein Sein, sẽ tới dự khóa họp. Và đương nhiên đây là dịp tốt nhất để Myanmar gửi đi bản thông điệp hợp tác và hội nhập tới cộng đồng toàn thế giới.
Cũng muốn thêm một chi tiết nữa xen vào ý này, Miến Điện chính là đất nước cống hiến cho Liên Hiệp Quốc một con người làm Tổng thư ký - chức vị danh giá nhất trong những hoạt động quan hệ quốc tế toàn cầu của thế giới thời hiện đại – đó là Ngài U Thant (ông đảm nhiệm 2 nhiệm kỳ, từ 1961-1971).
Đúng là đất nước Myanmar đang lấy lại dần phong độ và hình ảnh của một quốc gia hoàn toàn độc lập và dân chủ, và tham gia tích cực vào đời sống quốc tế.
Chúng ta còn biết rằng với khu vực Đông Nam Á, mặc dù là thành viên mới được kết nạp sau này vào ASEAN (cùng với Lào và và Campuchia), từng chịu rất nhiều sức ép từ các quốc gia lớn ngoài khu vực, nhưng Myanmar vẫn được các nước thành viên trong khối ủng hộ để trở thành nước chủ nhà của Hội nghị Thượng đỉnh Asean vào năm 2014, cũng nghĩa là nước giữ vai trò Chủ tịch luân phiên của tổ chức này trong năm đó.
Nhân những câu chuyện đổi mới và chuyển biến rất nhanh trên đất nước Miến Điện, chủ blog tôi rất muốn mời bạn bè cùng bà con đọc lại bài viết đầu tiên trong số 13 bài về Miến Điện của tác giả Chu Công Phùng, trong đó tác giả đã tổng thuật sự đổi mới lớn lao của quốc gia này qua 10 sự kiện nổi bật. Đây là một bài viết giàu thông tin, với cách thể hiện rất cô đọng và tổng hợp.
V.N.
* Cho phép người viết entry này sử dụng mấy danh xưng gọi đất nước này, khi là Myanmar, Miến Điện hoặc Miến… tùy theo văn cảnh và ngữ điệu của câu chữ.
------–––––––––––––––––––
Những thay đổi “lạ kỳ” ở Myanmar
Chu Công Phùng
Trước khi gửi bài viết, Đại sứ Chu Công Phùng có viết từ Myanmar ít dòng qua email về trong nước cho hai chúng tôi – nhà văn Thăng Sắc - Nguyễn Chiến Thắng và tôi, nhà báo Nguyễn Vĩnh - nguyên văn như sau:
Cám ơn những lời động viên khích lệ của hai anh. Tôi là "nhà ngoại giao" hơi "gàn dở", ngoài công việc chính ra, tôi luôn yêu thích tìm hiểu, khám phá và viết nhưng không biết "lách", thậm chí không lượng sức mình còn dám làm thơ và dịch thơ...
Theo gợi ý của các anh về kể chuyện Myanmar, tôi muốn viết và kể một cách có hệ thống về đất nước kỳ bí này từ những thay đổi đang diễn ra hiện nay đến các vấn đề lịch sử, kinh tế, văn hóa, xã hội, con người, kinh tế, phong tục tập quán..., chia thành nhiều chuyên đề.
C.C.P.
------
Báo chí quốc tế và nước ta đã viết nhiều. Ở đây xin tổng hợp 10 sự kiện lớn đã xảy ra tại Myanmar trong hơn một năm qua. Những sự kiện này tuy không xảy ra cùng một lúc mà gối tiếp nhau, đan xen nhau, thúc đẩy lẫn nhau, vừa là nguyên nhân vừa là hệ quả tất yếu của việc Myanmar đã và đang “lột xác” để lộ dần ra gương mặt rất mới mẻ.
1/ Đó là cuộc Tổng tuyển cử ngày 7/11/2010 bầu Quốc hội Myanmar. Đầu năm 2010, sau khi đã hoàn thành 4 bước trong“Lộ trình dân chủ” 7 bước” (công bố và thực hiện từ đầu năm 2003), chính phủ quân sự của Thống tướng Than Shwe quyết định chuyển sang Bước thứ 5: Tổ chức cuộc tổng tuyển cử tự do, dân chủ, công bằng để bầu ra Quốc hội theo quy định của Hiến pháp 2008. Đây là cuộc bầu cử được dư luận chờ đợi suốt 20 năm kể từ cuộc bầu cử tháng 5 năm 1990. Hơn 3.000 ứng cử viên từ 37 đảng chính trị khắp cả nước đua nhau tranh cử 1.159 ghế Quốc hội. Đoàn ngoại giao tại Yangon được mời đi chứng kiến các địa điểm bầu cử tại 14 Bang (state) và Vùng (Division) của Myanmar [1].
Tổng thống Thein Sein
Khác với dự đoán của nhiều nhà quan sát Phương Tây, cuộc bầu cử ngày 7/11/2010 diễn ra trong không khí hòa bình, ổn định, dân chủ và tự do. Bà Aung San Suu Kyi – lãnh tụ đảng Liên minh Dân chủ quốc gia - NLD - đảng đối lập lớn nhất, được phép tham gia bầu cử nhưng đã từ chối.
Ngày 17/11/2010, Ủy ban bầu cử Liên bang công bố kết quả bầu cử. 11/37 đảng trúng cử ở Thượng viện và Hạ viện; 25/37 đảng trúng cử ở Nghị viện Bang, Vùng. Đảng Đoàn kết phát triển - USDP của chính phủ thắng cử áp đảo tới 76% , còn lại 24% thuộc các đảng khác.
Các nhà quan sát quốc tế nhận xét,cuộc bầu cử Quốc hội 7/11/2010 khác với cuộc bầu cử 27/5/1990 ở 2 điểm:
Thứ nhất,trước và sau cuộc bầu cử 7/11/2010, tình hình nội bộ Myanmar tương đối ổn định, không xảy ra biểu tình, khủng bố trong lãnh thổ Myanmar. Sau bầu cử chỉ xảy ra một cuộc đụng độ giữa quân đội chính phủ với nhóm phiến quân Liên minh dân tộc Karen – KNU tại vùng biên giới giáp Thái Lan. Tuy nhiên, sau 2 tuần lễ giao tranh, với lực lượng hơn hẳn của quân đội chính phủ và sự phối hợp của phía Thái Lan, lực lượng vũ trang của nhóm KNU nhanh chóng bị đẩy lùi.
Thứ hai, Liên Hiệp Quốc, Mỹ và EU tuy phê phán cuộc bầu cử 7/11/2010 không công bằng, không dân chủ..., nhưng đều không tẩy chay kết quả bầu cử, đều để ngỏ cửa đối thoại với Quốc hội mới Myanmar.
2/ Ngày 31/1/2011, Quốc hội Myanmar (Thượng viện và Hạ viện) cùng Nghị viện 14 Bang, Vùng trong cả nước họp phiên đầu tiên thống nhất quy tắc, lề lối làm việc và bầu người đứng đầu Nghị viện các cấp. ÔngThura Shwe Mann (nguyên Đại tướng, Tổng tham mưu trưởng các lực lượng vũ trang Myanmar, nhân vật thứ 3 trong chính phủ quân sự) được bầu làm Chủ tịch Hạ viện. Ông Khin Aung Myint (nguyên Bộ trưởng Văn hóa chính phủ quân sự) được bầu làm Chủ tịch Thượng viện. Theo quy định của Hiến pháp Myanmar, Chủ tịch Thượng viện sẽ làm Chủ tịch Quốc hội 2,5 năm đầu, Chủ tịch Hạ viện sẽ làm Chủ tịch Quốc hội 2,5 năm tiếp theo trong nhiệm kỳ Quốc hội 5 năm.
Đông đảo nhân dân Myanmar và nhiều đảng đối lập ghi nhận và hoan nghênh các vị đứng đầu Thượng viện và Hạ viện các cấp xứng đáng là đại diện của cơ quan tư pháp Myanmar.
3/ Ngày 4/2/2011, Quốc hội Myanmar bỏ phiếu bầu ôngThein Sein (do Hạ viện giới thiệu) làm Tổng thống CHLB Myanmar; ôngTin Aung Myint Oo (do các nghị sĩ quân đội giới thiệu) làm Phó tổng thống; ông Sai Mauk Kham (do Thượng viện giới thiệu) làm Phó tổng thống. Tiếp đó, Quốc hội bỏ phiếu thông qua kiến nghị của Tổng thống Thein Sein về việc thành lập Chính phủ dân sự mới gồm 34 Bộ (tăng 2 Bộ so với chính phủ quân sự cũ) và phê chuẩn danh sách 30 Bộ trưởng mới (2 Bộ trưởng kiêm nhiệm 2 Bộ), trong đó có 5 Bộ trưởng là dân sự. Cùng ngày, Nghị viện 14 Bang, Vùng cũng bỏ phiếu bầu Thủ hiến và phê chuẩn bộ máy nhân dự các cấp địa phương.
Đối với các nước dân chủ, việc bầu cử Quốc hội và thành lập chính phủ mới là chuyện rất bình thường, nhưng đối với Myanmar, sự kiện 31/1/2011 và sự kiện 4/2/2011 có ý nghĩa rất quan trọng vì suốt hơn nửa thế kỷ kể từ năm 1962 sau khi xảy ra cuộc đảo chính quân sự lật đổ chính phủ dân chủ Đại nghị của Thủ tướng dân sự U Nu, Myanmar dưới sự quản lý của các chính phủ quân sự, vai trò của Quốc hội đã bị thủ tiêu, thậm chí kết quả cuộc bầu cử quốc hội tháng 5/1990 đã bị chính phủ quân sự của Thủ tướng Saw Maung không chấp nhận.
4/ Ngày 30/3/2011, Thống tướng Than Shwe chính thức tuyên bố giải tán Hội đồng Hòa bình và Phát triển quốc gia các cấp – SPDC (tức chính phủ quân sự); đồng thời chính thức chuyển giao quyền quản lý đất nước cho chính phủ dân sự mới. Ngày 31/3/2011, Tổng thống Thein Sein cùng 30 Bộ trưởng và 14 Thủ hiến các Bang, Vùng thực hiện Lễ tuyên thệ nhậm chức. Tổng thống Thein Sein tuyên bố tư tưởng và phương châm của chính phủ mới là “xây dựng Chính phủ hành chính làm việc hiệu quả và trong sạch”.
Đến đây, "Lộ trình dân chủ 7 bước" của chính phủ Myanmar hoàn thành bước thứ 6, chuyển sang bước thứ 7 – bước cuối cùng: xây dựng đất nước phát triển, hiện đại và dân chủ.
5/ Ngày 16/5/2011, Tổng thống Thein Sein ký lệnh giảm án và đại ân xá cho 14.758 tù nhân, trong đó có hơn 200 tù chính trị. Tiếp đó, tháng 12/2011, chính phủ Myanmar đã thả tự do cho hầu hết tù chính trị, trong đó có cựu Thủ tướng Khin Nyunt (bị bắt giam năm 2004) và các lãnh tụ sinh viên bị bắt trong cuộc biểu tình lớn chống chính phủ ngày 8/8/1988 (sự kiện 8888).
Động thái này của chính phủ Myanmar không chỉ được nhân dân cả nước hoan nghênh mà còn được Liên Hiệp Quốc, Mỹ, EU hoan nghênh khích lệ.
6/ Ngày 12/8/2011, Bộ trưởng Tuyên truyền và Văn hóa thay mặt chính phủ Myanmar lần đầu tiên họp báo tại Thủ đô Nay Pyi Taw tuyên bố chính sách mới của chính phủ mong muốn ngừng bắn, đàm phán hòa bình với các nhóm sắc tộc vũ trang ly khai trong cả nước. Đến cuối năm 2011, chính phủ Myanmar đã ký Thỏa thuận ngừng bắn với hầu hết các lực lượng vũ trang ly khai đồn trú ở vùng biên giới giáp Trung Quốc và Thái Lan.
7/ Ngày 19/8/2011, Tổng thống Thein Sein hội đàm với bà Aung San Suu Kyi – Lãnh tụ đảng NLD, hai bên đạt được thỏa thuận gác bỏ bất đồng, cùng hợp tác vì lợi ích của quốc gia và nhân dân. Tiếp đó, ngày 4/11/2011, Tổng thống Thein Sein ký sắc lệnh “Sửa đổi Luật đăng ký đảng phái”. Ngày 25/11/2011, đảng NLD đăng ký và được khôi phục vị trí hợp pháp.
Bà Aung San Suu Kyi
Dư luận Myanmar và quốc tế đánh giá rất cao cuộc gặp gỡ lịch sử ngày 19/8/2011 giữa “2 con gà” (Thein Sein và Aung San Suu Kyi đều sinh năm Ất Dậu 1945). Báo chí Myanmar hy vọng “2 con gà” sẽ cất vang tiếng gáy báo hiệu thời kỳ hòa hợp dân tộc ở Myanmar đã đến.
8/ Ngày 30/9/2011, căn cứ theo đề nghị của Quốc hội và nguyện vọng của cử tri cả nước, Tổng thống Thein Sein tuyên bố ngừng xây dựng dự án thủy điện khổng lồ Myitsone trên sông Irrawaddy – bang Kachin trị giá 3,6 tỉ USD do Trung Quốc đầu tư để bảo vệ môi trường sinh thái và thượng nguồn dòng sông thiêng Irrawaddy – được người dân Myanmar ví như sông Hằng của Ấn Độ.
Đây là lần đầu tiên trong hơn 20 năm qua Myanmar công khai nói “không” với Trung Quốc, gây tiếng vang rất lớn trong và ngoài nước. Động thái này của chính phủ Myanmar không chỉ được các Tổ chức bảo vệ môi trường quốc tế hoan nghênh mà còn được chính phủ Mỹ và nhiều nước Phương Tây ghi nhận và khích lệ.
9/ Ngày 17/11/2011, Tổng thống Thein Sein tham dự Hội nghị nguyên thủ ASEAN lần thứ 19 tại Bali – Indonesia. Nguyên thủ 10 nước ASEAN nhất trí trao nhiệm vụ vinh dự cho Myanmar làm Chủ tịch luân phiên ASEAN năm 2014.
Kể từ khi Myanmar gia nhập tổ chức ASEAN (tháng 7/1997), đây là lần đầu tiên Myanmar được tín nhiệm nhận trọng trách vinh dự này. Liên Hiệp Quốc, Mỹ, EU đều hoan nghênh quyết định của ASEAN.
10/ Từ 30/11 – 2/12/2012, Ngoại trưởng Mỹ Hillary Clinton thăm chính thức Myanmar. Đây là “chuyến thăm lịch sử” sau 55 năm lạnh nhạt giữa hai nước, đánh dấu quan hệ Myanmar – Mỹ đã chuyển từ giai đoạn đối đầu sang đối thoại, cải thiện và tiến tới bình thường hóa.
Ngày 1/12/2012, cùng ngày Tổng thống Thein Sein tiếp Ngoại trưởng Hillary Clinton, Quốc hội Myanmar thông qua “Luật tụ tập và biểu tình hòa bình”, mở đầu cho thời kỳ dân chủ hóa ở Myanmar.
Tiếp theo chuyến thăm của Ngoại trưởng Mỹ, hàng loạt Ngoại trưởng phương Tây như Anh, Pháp, Đức, Nauy, Úc, Nhật bản, New Dealand… đến thăm và viện trợ tài chính cho Myanmar. Kết quả cụ thể là: Mỹ quyết định trong năm 2012 sẽ nâng quan hệ ngoại giao với Myanmar từ cấp Đại biện lên cấp Đại sứ; EU quyết định từ tháng 4/2012 chính thức mở Văn phòng đại diện tại Myanmar. Cả Mỹ và EU đều bật đèn xanh cho Tổ chức tiền tệ thế giới (IMF) cử các chuyên gia đến Myanmar khảo sát, hội thảo, hỗ trợ Myanmar cải cách, nâng cao năng lực hoạt động của ngành tài chính, tiền tệ Manmar.
C.C.P.
---------
[1]Đại sứ quán Việt Nam tại Myanmar được mời tham gia chứng kiến bầu cử tại Bang Shan, Vùng Bago và Thủ đô Nay PyiTaw.
Bài viết trên đã đăng 6 tháng trước, tại đây: http://vinhnv43.blogspot.com/2012/03/mot-serie-bai-gui-tu-mien-ien-myanmar.html
Nguồn: vinhnv43.blogspot.com
––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––
Mỹ bỏ lệnh cấm thị thực cho quan chức Myanmar
Chánh Tài
(TBKTSG Online) - Nhà Trắng ngày 29-8 thông báo Tổng thống Barack Obama đã ủy quyền cho Ngoại trưởng Hillary Clinton hủy bỏ lệnh cấm thị thực nhập cảnh vào Mỹ đối với một số quan chức cấp cao của Mynamar (gồm tổng thống, các bộ trưởng và thứ trưởng của Myanmar) nhằm thúc đẩy hợp tác với chính phủ Myanmar. Lệnh cấm trên được Mỹ ban hành năm 2008 và được áp dụng cho các quan chức của chính phủ quân sự và các tướng lĩnh quân đội có liên quan đến lạm dụng nhân quyền. Người phát ngôn của Nhà Trắng Caitlin Hayden nói Mỹ không dỡ bỏ hoàn toàn lệnh cấm mà sẽ tiếp tục kiểm tra các quan chức Myanmar xem có dính líu đến các vi phạm nhân quyền nghiêm trọng hay không. Việc hủy bỏ lệnh cấm sẽ cho phép Tổng thống Myanmar Thein Sein đi lại thoải mái ở Mỹ trong chuyến đi đến New York (Mỹ) để dự hội nghị thượng đỉnh của Đại hội đồng Liên hiệp quốc (LHQ) vào tháng sau. Nếu không hủy bỏ lệnh cấm, ông Thein Sein chỉ có thể đi lại trong phạm vi của trụ sở LHQ tại New York. Người phát ngôn của Hội đồng an ninh quốc gia Mỹ Tommy Vietor nói quyết định của Tổng thống Obama cho thấy Mỹ quan tâm đến việc hợp tác chặt chẽ với Tổng thống Thein Sein và chính phủ Myanmar sau khi nước này đạt được nhiều tiến bộ trong cải cách kinh tế và chính trị. Tổng thống Thein Sein đã làm ngạc nhiên giới quan sát qua hàng loạt quyết định như phóng thích tù chính trị, nới lỏng kiểm duyệt báo chí, mở đối thoại với phe đối lập và các lực lượng nổi dậy người dân tộc thiểu số. Ngày 28-8, Tổng thống Thein Sein cũng đã ký lệnh ân xá cho ba nhân viên LHQ bị kết án tù vì tham gia bạo động tôn giáo ở bang Rakhine (Myanmar) cách đây hai tháng. (Theo AP, AFP) |
C.T.
Nguồn: thesaigontimes.vn