Vì ai mà nước Nga khốn đốn?
Đoàn Xuân Lộc gửi cho BBC từ Anh quốc
Nhận về Crimea nay không còn là niềm vui cho dân Nga
Sau khi cho sáp nhập Crimea, ông Vladimir Putin nhận được nhiều sự ủng hộ của người dân Nga. Mới cách đây chỉ khoảng hai tháng, theo một cuộc thăm dò của Trung tâm Levada ở Moscow, có đến 88% người Nga được hỏi tín nhiệm ông.
Nhưng nay mọi chuyện đã khác. Crimea không còn là điều để người dân Nga vui mừng. Mối bận tâm của họ lúc này là làm sao đối phó với những khốn đốn vì giá cả tăng vọt, đồng rúp mất giá.
Đối diện với những khó khăn ấy – như Lev Gudkov, người đứng đầu Trung tâm Levada nhận định, được tạp chí Time trích dẫn hôm 16/12/2004 – họ không còn mặn mà với những hành động của ông tại Crimea và Ukraine và sẽ quay lưng lại với ông.
Có thể chính ông Putin cũng nhận ra rằng ông đang phải trả giá cho những hành động kiêu căng, toan tính sai lầm của mình ở Crimea và Ukraine. Chiếm được Crimea, nhưng ông và nước Nga lại mất nhiều thứ khác.
Kinh tế trượt dốc
Là một nền kinh tế phụ thuộc chủ yếu vào việc xuất khẩu dầu khí (chiếm đến 68% tổng kim ngạch xuất khẩu của Nga năm 2013), giá dầu quốc tế sụt giảm kỷ lục trong những tháng qua đã tác động xấu lên nền kinh tế Nga.
Nhưng có thể nói việc ông bất chấp luật pháp quốc tế sáp nhập Crimea và gây bất ổn tại miền Đông Ukraine là yếu tố quan trọng đưa đẩy nền kinh tế Nga đến tình trạng điêu đứng ngày hôm nay.
Nghĩ rằng mình có nhiều dầu khí, các nước châu Âu lại cần đến nguồn năng lượng từ Nga và vì vậy không dám có các biện pháp cứng rắn với Moscow, ông Putin đã phớt lờ những kêu gọi, chỉ trích, đe dọa từ các nước châu Âu và Mỹ. Ông đã cho quân vào Crimea và thôn tính vùng tự trị này của Ukraine.
Không chỉ truyền thông và người dân Nga mà một vài tờ báo ở Việt Nam như Tiền Phong cũng khen ngợi hành động đó của ông, cho rằng ông đã thắng các nước phương Tây ‘trong trận chiến Crimea, rộng hơn là Ukraine’.
Báo Việt Nam từng khen 'trận pháp' của ông Putin có thể làm Phương Tây 'mẻ trán'
Bài viết có tựa đề ‘Trận pháp Putin’ của Tiền Phong còn cho rằng trừng phạt kinh tế nếu làm Nga “vỡ đầu” thì nó cũng làm phương Tây “mẻ trán”.
Nhưng ông và những người ủng hộ ông đã toan tính sai. Các nước châu Âu – đặc biệt Đức, một nước thường được coi là đồng minh của Nga trong Liên hiệp châu Âu (EU) – đã quyết định tiến hành hàng loạt các biện pháp trừng phạt đối với Nga.
Và đến giờ, chưa rõ các nước EU có ‘mẻ trán’ hay không, lệnh trừng phạt mà các nước phương Tây tiến hành đối với những người thân cận của ông Putin và nhiều lĩnh vực kinh tế khác của Nga – như tài chính, ngân hàng, năng lượng – đã và đang làm họ và nền kinh tế Nga nói chung ‘vỡ đầu’.
Hơn nữa, sự trừng phạt đó của các nước phương Tây cũng trói buộc ông Putin và giới lãnh đạo Nga, khiến họ khó tìm được một giải pháp, liều thuốc linh nghiệm nào để chữa lành vết thương càng ngày càng nghiêm trọng của kinh tế Nga.
Chẳng hạn, dù đã tìm mọi cách – trong đó có việc Ngân hàng Trung ương Nga tăng mạnh lãi suất – để nhằm bảo vệ đồng rúp, ngăn chặn lạm phát, đồng tiên Nga cứ tiếp tục mất giá, làm phát cứ leo thang.
Như tựa đề của bài viết ‘Putin Can’t Bully or Bomb a Recession’ trên tờ Daily Beast hôm 16/12, ông Putin có thể dùng sức mạnh quân sự ngạo mạn thách thức phương Tây, đe dọa, lấn chiếm các nước láng giềng, ông không thể dùng ‘bom’ chấm dứt sự khốn đốn kinh tế – thậm chí nguy cơ suy thoái, khủng hoảng kinh tế – mà nước Nga đang phải đối diện.
Không chỉ nền kinh tế Nga mà ngay cả bản thân ông Putin cũng đang phải đương đầu với không ít khó khăn.
Minh họa cho bài viết có tựa đề ‘Russia: A wounded economy’ trên The Economist hôm 22/11/2014, là một con gấu nâu đang lủi thủi, nặng nề lê bước trên tuyết và càng đi, nó càng để lại sau đó nhiều dấu chân thấm máu.
Hình ảnh đó mô tả khá rõ không chỉ sự khốn đốn của kinh tế Nga hiện tại mà còn cả sự đơn độc, thất bại và nhiều vết thương khác mà ông Putin đang phải chịu đựng.
Mất nhiều thứ khác
Trong những năm qua, ông Putin nhận được sự ủng hộ của người giới tài phiệt và người dân Nga chỉ vì kinh tế Nga phát triển, họ kiếm được nhiều tiền, đời sống của họ được cải thiện.
Nhưng với việc đồng rúp mất giá kỷ lục (thấp nhất kể từ năm 1998 – khi Nga khủng hoảng tài chính), giờ mọi chuyện trở nên khốn đốn với giới kinh doanh và người dân Nga.
Một bài viết của Ivana Kottasova đăng trên CNN Money hôm 16/12/2014 cho rằng trong năm 2014, giới thân hữu tài phiệt của ông Putin đã mất hơn 50 tỷ USD.
Khi kinh doanh thua lỗ, cuộc sống bấp bênh, người Nga sẽ không còn tín nhiệm ông Putin và quay lưng lại với ông.
Trong bài ‘Putin watches Russian economy collapse along with his stature’ trên tạp chí Time hôm 16/12/2014, Simon Shuster cho rằng không chỉ kinh tế Nga đang suy sụp mà hình tượng của ông Putin cũng đang dần dần sụp đổ.
Tương tự một bài viết Timothy Heritage của Reuters hôm 17/12/2014 cũng cho rằng cuộc khủng hoảng đồng rúp hiện tại có thể làm lung lay quyền lực của ông Putin.
Trên phương diện quốc tế, ông Putin bị cô lập, coi thường. Không lâu sau khi can thiệp vào Crimea, Nga đã bị loại khỏi nhóm 8 nước công nghiệp hàng đầu. Vào những cuộc gặp quan trọng – như tại Thượng đỉnh G20, Brisbane, Úc mới đây – ông Putin bị các lãnh đạo phương Tây né tránh hay công khai chỉ trích.
Là một người độc đoán và tham quyền, nhưng luôn tỏ vẻ dân chủ và luôn tìm mọi cách để đánh bóng tên tuổi, củng cố vị thế, tính chính danh của mình, chắc chắn ông Putin cảm thấy khó chịu, mất mặt khi bị coi thường, khinh rẻ như vậy.
Sự chao đảo về kinh tế hiện tại của Nga cũng có thể đe dọa sự tồn tại của Liên minh kinh tế Âu-Á (Eurasian Economic Union, EEU) non trẻ mà Nga mới ký kết với Belarus và Kazakhstan vào tháng Năm năm nay.
Là người coi sự sụp đổ của Đế chế Nga và chuyện Liên Xô tan rã là hai thảm họa của thế kỷ 20, ông Putin luôn có tham vọng thiết lập một khối các quốc gia Á-Âu chịu sự kiểm soát của Moscow giống như Liên Xô trước đây.
EEU – một dự án mà ông theo đuổi từ nhiều năm nay – được coi là bước đầu để ông thực hiện tham vọng ấy. Trước đây Ukraine được coi là nền tảng để Nga thiết lập EEU. Sau khi Nga thôn tính Crimea và gây bất ổn ở miền Đông Ukraine, việc Kiev quay trở lại quỹ đạo của Nga giờ càng xa vời.
Thực ra ngay từ khi thành lập, giới nghiên cứu đều cho rằng EEU sẽ rất khó – nếu không muốn nói là không thể thành công – vì EEU được xây trên nền tảng không bền vững.
Ngoài việc tìm cách thiết lập, mở rộng EEU, từ năm 2013 Nga còn muốn xúc tiến các hiệp định thương mại tự do (FTA) giữa Liên minh thuế quan (CU) và Ấn Độ, Mông Cổ, New Zealand, Israel và Việt Nam.
Nhưng theo Stanislav Secrieru, các cuộc thương thảo FTA giữa CU và các nước này chẳng có tiến bộ gì nhiều. New Zealand đã ngừng đàm phán với CU sau khi Nga thôn tính Crimea.
Được biết hôm 15/12/2014, Việt Nam đã kết thúc đàm phán FTA với Liên minh thuế quan (CU) và dự kiến sẽ tiến hành ký kết FTA với EEC (Eurasian Economic Commission) do Nga đứng đầu vào đầu năm tới.
Nhưng trong bối cảnh CU and EEC còn non yếu, có nguy cơ thất bại và Nga phải đối diện với khủng hoảng kinh tế, không biết hiệp định này có được áp dụng và mang lợi gì cho Việt Nam hay không?
Riêng đối với ông Putin, trước sự khốn đốn của kinh tế Nga và trong tình cảnh ông bị Mỹ và các nước phương Tây khác cô lập, trừng phạt, có thể nói từ khi lên nắm quyền vào năm 2000, chưa bao giờ ông phải đối diện nhiều nhiều khó khăn như ngày hôm nay.
Tại ông mọi đàng?
Trong bài diễn văn trước Quốc hội Nga hôm 04/12/2014 và trong cuộc gặp báo chí quốc tế hôm nay (18/12/2014), ông Putin cho rằng Mỹ và các nước phương Tây luôn tìm cách kìm kẹp, muốn tiêu diệt Nga, và việc Nga can thiệp vào Ukraine chỉ là cái cớ để họ làm điều đó.
Nhưng như bài ‘Putin’s people’ trên The Economist hôm 13/12/2014, cách nói đó của ông Putin không còn thuyết phục người dân Nga và họ cũng cảm thấy chán khi nghe mãi những điều đó.
Không biết hiệp định tự do với Liên minh thuế quan của Nga làm lợi gì cho Việt Nam hay không?
Khi loan báo có thêm những biện pháp trừng phạt mới đối với Nga hôm 16/12/2014, chính quyền Tổng thống Barack Obama đã nhấn mạnh rằng sự rối loạn kinh tế hiện tại của Nga hoàn toàn do ông Putin gây nên.
Và có thể, hơn ai hết, ông cũng hiểu rằng chính ông – hay chính những hành động của ông đã đẩy nước Nga vào tình cảnh cô lập, bế tắc và khốn đốn hôm nay.
Bài ‘A Wounded Economy’ trên trang The Economist viết ông Putin cũng phải hiểu rằng ông phải trả giá cho những hành động của mình. Xâm chiếm một quốc gia khác, thế giới sẽ có hành động chống lại ông.
Bài viết ấy cũng cho rằng nếu ông biết dành thời gian củng cố nền kinh tế Nga, thay vì chỉ đi lo làm giàu cho người thân, bạn bè của mình, ông Puttin không yếu thế như vậy ngày hôm nay.
Bài tổng hợp gửi về Diễn đàn BBC thể hiện cách nhìn của tiến sỹ Đoàn Xuân Lộc từ Anh.
Đ.X.L.
Nguồn: http://www.bbc.co.uk/vietnamese/forum/2014/12/141218_vi_sai_nuoc_nga_khon_don
Kinh tế Nga trong cơn cuồng phong
Trị giá đồng rúp không ngừng xuống dốc - REUTERS /Maxim Zmeyev
Chỉ trong ngày hôm qua (16/12), cùng lúc đồng rúp mất giá 10%, thị trường chứng khoán và giá dầu lửa cùng đua nhau lao dốc đã khiến cho kinh tế Nga vốn từ nhiều tháng nay đang lao đao chống đỡ với các biện pháp trừng phạt cấm vận của Âu Mỹ do khủng hoảng Ukraina nay đang có dấu hiệu quỵ ngã.
Tựa trang nhất của Le Figaro: «Kinh tế Nga tuột dốc, châu Âu lo sợ lây lan». Trong khi Matxcơva không thể khống chế được đà mất giá đến chóng mặt của đồng tiền rúp so với đồng đô la Mỹ, một bầu không khí dè chừng và cực kỳ căng thẳng đang lan truyền trong thị trường tài chính thế giới.
Theo Le Figaro, giá dầu giảm và lệnh trừng phạt của phương Tây đối với Matxcơva đã bắt đầu gây thiệt hại đáng kể cho nền kinh tế Nga. Từ đầu năm đến nay, đồng tiền Nga đã mất giá gần 100% so với đồng đô la Mỹ mà riêng ngày hôm qua đã mất giá 10%. Trang kinh tế của Figaro gọi là «Sự hoảng loạn tài chính ở Matxcơva».
Nhật báo Công giáo chạy tựa lớn trang nhất «Nước Nga trong trận cuồng phong kinh tế». Tờ báo nhận định: "đồng tiền rúp hôm qua lại tiếp tục mất giá làm trầm trọng thêm cơn khủng hoảng của nước Nga kể từ sau khi sáp nhập Crimée và bị phương Tây trừng phạt ... Cuộc khủng hoảng kinh tế của Nga có thể sẽ ảnh hưởng nghiêm trọng đến uy tín kỷ lục mà ông Vladimir Putin đã chinh phục được người dân Nga nhờ các phát biểu đề cao tinh thần dân tộc".
Việc đồng rúp phá thêm kỷ lục mất giá mới, mặc dù chính quyền đã có biện pháp can thiệp nâng lãi suất chỉ đạo ngân hàng lên tới 17%, đã gây hoang mang lo ngại cho chính giới làm ăn ở nước Nga. Phóng viên của La Croix thường trú tại Matxcơva Nga ghi nhận, dư luận Nga có cảm giác như «Kremlin không còn kiểm soát được gì nữa...».
Còn lãnh đạo một chi nhánh doanh nghiệp Pháp tại Matxcơva nhận thấy: «nền kinh tế Nga đang chìm xuống mà không một ai nhìn thấy đáy...» Các doanh nghiệp làm ăn tại Nga đang nhìn thấy nguy cơ phá sản khi đồng rúp cứ rơi tự do như thế này và họ lo ngại điều tồi tệ nhất có thể xảy ra. Một doanh nhân Nga chủ nhân một quỹ đầu tư nói: «Kremlin đã chơi quá đà với lửa. Họ không còn làm chủ được tình hình nữa».
Tại sao Kinh tế Nga rơi vào khủng hoảng?
Nhiều tờ báo khác cố gắng tìm các giải thích cho việc kinh tế Nga tuột dốc không phanh. Libération cho rằng nguyên nhân chắc hẳn là do giá dầu mỏ thế giới giảm, nhưng theo tờ báo thực ra «kinh tế Nga giờ đây đã bị mòn mỏi bởi hơn sáu tháng bị Hoa Kỳ và Liên hiệp châu Âu trừng phạt về kinh tế và tài chính do chính sách của Matxcơva đối với Ukraina. Các biện pháp trừng phạt đó đã cắt thị trường vốn của ngân hàng và của các doanh nghiệp Nga, đồng thời đẩy mạnh tốc độ sụt giảm nhanh đầu tư, thất thoát vốn».
Ghi nhận các ý kiến của nhiều chuyên gia phân tích Nga, Libération nhận thấy, cái mà Nga cần đó là một chính sách kinh tế mới, một loạt các biện pháp giúp vực dậy dần dần như: Hủy bỏ cấm vận thực phẩm; thông báo tạm hoãn thuế cho các doanh nghiệp... Nói tóm lại là tìm cách kích thích kinh tế phát triển trở lại. Tuy nhiên theo Libération, thay đổi như vậy có nghĩa là chính quyền chấp nhận những sai lầm và quyết định hiệu chỉnh, không chỉ trên phương diện chính sách kinh tế.
Hậu quả lan truyền
Thế nhưng đồng rúp mất giá không chỉ là chuyện riêng của kinh tế Nga của chính quyền Nga nữa. Nếu như trang kinh tế của Le Figaro có bài «sự sụp đổ của đồng rúp khiến thị trường (tài chính) thế giới lo ngại», thì Nhật báo kinh tế Les Echos cảnh báo: «Nước Nga đang gieo rối loạn trên thị trường quốc tế. Các thị trường chứng khoán hôm qua đã có một phiên giao dịch đầy biến động» và «thế giới đã nếm thử trước hương vị kinh tế Nga sụp đổ sẽ gây hậu quả ra sao».
Xã luận của báo Les Echos cho rằng , «điều quan trọng là phải tránh một kịch bản lây lan. Để làm được điều này cần phải nối lại đối thoại với ông Putin. Tránh sỉ nhục mà làm sao để Matxcơva hiểu được rằng tương lai của Nga nằm ở châu Âu ».
Xã luận của tờ báo kết luận: «Số phận của Nga không thể không tính đến châu Âu nhưng ngược lại là phải tìm lại mối quan hệ tin cậy thông qua một thỏa hiệp về Ukraina. Sự ổn định kinh tế Nga, dỡ bỏ trừng phạt, nguồn vốn trở lại... tất cả phụ thuộc vào chiến lược tiên quyết đó. Không ai cấm lạc quan nhưng Matxcơva không còn nhiều thời gian».
A.V.
Nguồn: http://vi.rfi.fr/quoc-te/20141217-nuoc-nga-trong-con-cuong-phong-kinh-te/