Bauxite Việt Nam

Dương Quốc Chính

Đa số dân VN không thích nghệ thuật hiện đại, bao gồm cả mỹ thuật, điêu khắc, âm nhạc, kiến trúc... Vì thế nên mình cảm thấy số phận các công trình kiến trúc theo phong cách hiện đại (hay nói chung là không thuộc về Tân cổ điển và ít phào chỉ) là bị coi thường, thậm chí không được coi là kiến trúc Pháp. Ở HN và SG có khá nhiều kiến trúc kiểu này, phần nhiều là biệt thự, nhưng hầu như công chúng đều coi là xấu.

Mình cho rằng cụm công trình vừa bị đập đi ở tam giác Lý Thái Tổ, TP HCM cũng rơi vào hoàn cảnh đó, cho dù dân (bao gồm cả quan) ở đó vẫn thích hiện đại hơn ngoài Bắc.

Trong chuyến đi gần đây nhất của mình vào SG, khoảng hơn nửa tháng trước, mình có đi qua bên cạnh khu đất này, nhìn thấy thấp thoáng các biệt thự ẩn dưới các cây to, như một khu đất hoang, thì đã tự hỏi "Xưa kia nó là cái gì?" Vì thích tìm hiểu lịch sử, nên mình cũng thích các ngôi nhà... hoang và cũ. Vì nó lưu giữ được nhiều hình ảnh quá khứ. Thoạt nhìn bề ngoài, mình tưởng các kiến trúc này xây thời VNCH, vì khá hiện đại.

Sau đó mấy ngày, thấy phát biểu của lãnh đạo TP về việc bảo tồn khu đất cũng như ý kiến của KTS NVNS đề xuất giữ lại các ngôi nhà của ông Hui Bon Hoa (chú Hỏa), nhiều người đã hoan hỉ.

Ai ngờ rằng, đó là lần đầu, cũng là lần cuối, mình nhìn thấy các ngôi nhà đó, bây giờ thì 3 tòa trong số chúng đã bị đập rồi!

Đây là cụm 8 biệt thự của gia tộc Hui Bon Hoa, một trong tứ đại gia của Nam Kỳ), sau đó bị đập mất 1 tòa còn 7. Mục đích ban đầu là để người nhà của gia đình Chú Hỏa nghỉ ngơi sau giờ làm, nhưng từ năm 1954, 8 biệt thự được dùng là nơi ở của Ủy hội quốc tế kiểm soát đình chiến theo HĐ Geneva.

Sau 1975, Bộ NG tiếp quản khu đất này dùng làm nhà khách CP. Sau đó nó bị bỏ hoang dù nằm trong danh sách 108 kiến trúc, cảnh quan được bảo tồn. Không hiểu sao bây giờ nó lại bị đập bỏ nhanh chóng như vậy, theo lệnh của ai?

Đây là các tác phẩm của KTS Paul Veysseyre, ông cũng là đồng tác giả của Dinh 3 Bảo Đại ở Đà Lạt. Trước đây, khi làm video về Dinh 3 (link ở cmt), mình cứ ngỡ rằng KTS chính thiết kế nó là KTS Kruze, nhưng sau khi xem những bức ảnh đính kèm về các ngôi nhà này, thì thấy chúng chính là anh em ruột của Dinh 3, giống nhau 100% về phong cách và chi tiết cũng như vật liệu hoàn thiện. Dường như chúng được thiết kế cùng 1 lúc mới có thể giống nhau đến thế. KTS chính thiết kế dinh 3 phải là Paul Veysseyre. Mọi người xem ảnh ở đây và video dinh 3 là thấy rõ.

Kiến trúc này khá hiện đại, lai lai Art decor một chút, nhất là vào thời điểm những năm 1930 thì nó hiện đại ở tầm quốc tế, trong bối cảnh VN bây giờ vẫn còn đắm chìm trong Tân cổ điển mà khi đó các đại gia đã chấp nhận phong cách kiến trúc này.

Ngôi nhà khác của chú Hỏa nay là bảo tàng Mỹ thuật TP HCM. Công trình này có phong cách hoàn toàn khác, gần với Art decor hơn, nhưng cũng Tân cổ điển hơn, nên chắc được đa số đánh giá cao hơn 8 ngôi nhà này.

Dinh 3, mình tìm hiểu sơ qua, chưa thể kiểm chứng, thì cũng là của bố vợ ông Bảo Đại xây tặng con. Ông Nguyễn Hữu Hào, bố bà Nam Phương, cũng là một đại gia Nam Kỳ khác. Sở dĩ mình đoán vậy là do "lăng mộ" ông Hào ở cách không xa dinh 3 và có vật liệu hoàn thiện gần y chang dinh 3, dinh 1 Đà Lạt cũng là quà tặng tương tự. Vật liệu hoàn thiện tường này không hề phổ thông kiểu vữa quét vôi ve hay sơn nước mà nó là dạng đá rửa màu kem và có chia các ô, rất bền vững theo thời gian.

Xem các bức ảnh thì thấy thật đáng tiếc khi người ta không thể bảo tồn lại những ngôi nhà này. Một phần vì kiến trúc quá đẹp, phần khác vì nó cũng lưu giữ lịch sử và lịch sử kiến trúc, nó là 1 trong số hiếm hoi kiến trúc theo phong cách này ở Đông Dương.

Thôi đành xem Dinh 3 để tưởng tượng ra những người anh em của nó vậy!

D.Q.C. 

Nguồn: FB Dương Quốc Chính